Scáthach
| Cineál | dia an chogaidh pearsa fhinscéalach  |
|---|---|
| Comhthéacs | |
| I saothar | An Rúraíocht |
| Miotaseolaíocht | miotaseolaíocht na nGael |
| Dáta | |
| Inscne | baineann |
| Muintir | |
| Athair | Árd-Greimne of Lethra (en)  |
| Leanaí | Uathach |
| Siblíní | Aoife |
| Eile | |
| Dalta | Cú Chulainn |
| Cuid de | An Rúraíocht |
Sa Rúraíocht, ba bhanlaoch agus teagascóir na n-ealaíon comhraic í Scáthach. Bhí Cú Chulainn ceann dá daltaí. Deirtear go raibh an Alba a háit dúchais, go háirithe Oileán Scáthaí,[1] agus cónaí uirthi ann i nDún Scáith. Tugadh "An Scáth" mar leasainm uirthi. De réir athleagan amháin, ba í Aoife a deirfiúr agus céile comhraic, iad beirt na hiníonacha Árd-Greimne, as Lethra (sa Bhriotáin).
Sna scéalta
Feictear Scáthach go háirithe agus í ag teagasc Chú Chulainn Óg sa scéal Tochmharc Eimhire, seanscéal ón ré roimh an móreipic Táin Bó Cúailnge. Maireann an scéal in dhá athleagan: leagan gearr scríofa go formhór as Sean-Ghaeilge, agus leagan leathnaithe as Meán-Ghaeilge.
Sa dá athleagan, tá de dhualgas ar Chú Chulainn líon tascanna a dhéanamh, sula measfar gur fiú dó a ghrá geal Eimhear, iníon thaoisigh Fhorgall Monach, a phósadh. Cuirtear é go Alpae (Alba is léir anseo[2]) i dteannta le Lóegaire, Conchúr agus (sa leagan níos deireanaí, freisin) Conall Cernach. Faigheann sé oiliúint mhíleata ón ngaiscíoch Domhnall,[3] a chuireann é in am trátha chuig Scáthach le haghaidh tuilleadh oiliúna.[4]
Téann Cú Chulainn agus a chomrádaí Ferdia go Dún Scáith. Múineann Scáthach gaiscí arm dóibh, agus tugann a Ga Bolga dó Chú Chulainn. Imíonn seisean i mbradaíl le hiníon Scáthaí, Uathach, ach trí thimpiste briseann a méara. Screadann sí agus glaonn a leannán Cochar Croibhe isteach. In ainneoin agóidí Uathaigh, tugann sé cuireadh chun comhraic do Chú Chulainn, ach cloíonn Cú Chulainn go héasca é. Chun chúiteamh a dhéanamh, glacann Cú Chulainn le cúramaí Chochair, agus éiríonn sé ina leannán Uathaigh. Sa deireadh, geallann Scáthach a hiníon dó, gan an bride price.
Tá céile comhraic ag Scáthach, bangaisce darb ainm Aoife. Nuair a bhagraíonn sí críocha Scáthaí, cloíonn Cú Chulainn í. Agus í ar fhaobhar a chlaímh, socraíonn Cú Chulainn a beo a ligint léi, ach go luíonn sí leis agus mac a bheireann do. Fágann sé Aoife agus í ag iompar a mhic, Connla.[5]
I gcultúr na ndaoine
Is carachtar í Scáthach in American Horror Story: Roanoke, an 6ú séasúr den tsaincheadúnas teilifíse American Horror Story. Lady Gaga, amhránaí, a rinne a páirt.[6] Tá sí ann mar phearsa chomh maith sa tsraith leabhar The Secrets of the Immortal Nicholas Flamel leis an scríbhneoir Éireannach Michael Scott.
Féach freisin
- Cuillin ar Oileán Scáthaí.
Foinsí
- Tochmarc Emire (Athleagan I), CELT
- Tochmarc Emire (Athleagan II), eag. A.G. van Hamel, Compert Con Culainn and Other Stories. Mediaeval and Modern Irish Series 3. Baile Átha Cliath, 1933.
- DIL Alpae
- MacKillop, James (1998). Dictionary of Celtic Mythology. Londain: Oxford. ISBN 0-19-860967-1.
Naisc sheachtracha
- Dun Sgathaich on Skye, said to stand on the site of Dún Scáith
Tagairtí
- ↑ Isle of Skye
- ↑ "na hAlpa" sa bhrí litriúil, cf DIL, svv "Alpae" agus "Albu".
- ↑ titeann a iníon hideous i ngrá leis an laoch, agus geallann sí díoltas agus í diúltaithe
- ↑ "The Concise Oxford Companion to Irish Literature" (2000). Oxford, England: Clarendon Press.
- ↑ Rolleston, T.W. (1986). "Celtic Myths and Legends". Londain, Sasana: Gresham.
- ↑ Lady Gaga's Freaky Roanoke Character Has Some Deep American Horror Story Roots, October 18, 2016