Vitoria-Gasteiz

Vitoria-Gasteiz
Gasteiz (eu)
Bratach
Suíomh
42° 50′ 48″ N, 2° 40′ 23″ O
Stát ceannasach	an Spáinn
Comhphobal féinrialaitheach de chuid na Spáinne	Tír na mBascach Theas
Cúige de chuid na Spáinne	Araba
Comarca of Álava (en)	Cuadrilla de Vitoria (en)
Príomhchathair de	Tír na mBascach Theas Araba
Príomhchathair	Gasteiz / Vitoria
Daonra
Iomlán	255,886 (2023)
• Dlús	924.41 hab./km²
Tíreolaíocht
Achar dromchla	276.81 km²
Suite i nó in aice le limistéar uisce	Zadorra
Airde	525 m
Ar theorainn le	Arratzua-Ubarrundia Kuartango Zuia Zigoitia Condado de Treviño Iruña de Oca/Iruña Oka Iruraiz-Gauna Bernedo Elburgo/Burgelu Barrundia La Puebla de Arganzón
Sonraí stairiúla
Bunaitheoir(í)	Sancho VI of Navarre (en)
Cruthú	1181
Eachtra thábhachtach	Cath Vitoria industrialization (en)
Éarlamh	Muire an tSneachta
Eagraíocht pholaitiúil
• Méara Vitoria-Gasteiz	Maider Etxebarria (2023–)
Aitheantóir tuairisciúil
Cód poist	01001–01015
Lonnaithe i gcrios ama	UTC+01:00
INE municipality code (en)	01059
Eile
Suíomh gréasáin	vitoria-gasteiz.org

Is príomhchathair comhphobal féinrialaitheach Tír na mBascach í Vitoria-Gasteiz. Tá 235,661 ina gcónaí ann agus í mar phríomhchathathair an chúige Araba i dtuaisceart na Spáinne. Is í Gasteiz an t-ainm Bascais, agus Vitoria as Spáinnis. Tá an bardas ar an mbardas is mó i dtír na mBascach le achar 276.81 cm agus daonra 242,082.

Cuirtear an chathair seo go minic i liosta de 5 chathair is fearr sa Spáinn le bheith ina chónaí ann. Tá an sean-bhaile caomhnaithe go maith le sráideanna meánaoiseacha agus cearnóga deasa. Tá dhá ardeaglais aici agus bíonn go leor féile ann.

Tiomnaigh Beethoven a Opus 91, "Cath Vitoria" nó "Bua Wellington" don chath cáiliúil óna cogaidh Napoléon. I rith cath Vitoria, bhris airm Spáinneach, Portaingéalach agus Sasanach agus an Ginearál Marquess Wellington na Francaigh. Uair na cinniúna ab ea é an cath i gCogadh Saoirse na Spáinne.

Stair

Sa bhliain 581 bhunaigh rí Viseagotach Liuvigild cathair Victoriacum. Sa bhliain 1813, le linn Chogadh na Leithinse, bhí bua ag Diúc Wellington i gcoinne na bhFrancach i gCath Victoria. Tá séadchomhartha lonnaithe i bpríomhchearnóg na cathrach, Monumento a la Independencia, mar chomóradh ar an gcath.

Ar 20 Bealtaine, 1980, thiontaigh Parlaimint na mBascach ar Vitoria mar phríomhchathair réigiún féinrialaitheach Thír na mBascach.

Eacnamaíocht agus déimeagrafaic

Tá eacnamaíocht ilghnéitheach i Vitoria-Gasteiz, agus tá go leor comhlachtaí déantúsaíochta le oibríochtaí ann, ina measc Mercedes-Benz, Michelin, Gamesa agus Heraclio Fournier, an ceann deireanach lena cheanncheathrú sa chathair. Sa bhliain 2009 rangaíodh an chathair sa dara háit ó thaobh chaighdeán maireachtála de i measc chathracha na Spáinne, agus sa chéad áit maidir le ceantair glasa agus áiteanna cultúracha in aghaidh an duine.

Tá seirbhís aerfoirt lonnaithe gar don chathair in Aerfort Vitoria. Faoi láthair níl ach aon aerlíne amháin ann le seirbhísí rialta, Iberia, á riaradh ag Air Nostrum le eitiltí go Maidrid agus Barcelona.

Cuireadh deireadh le seirbhís Ryanair go Stansted, Londain agus Baile Átha Cliath i nDeireadh Fómhair 2007.

Tá seirbhísí ag an aerlíne feidhmiúcháin NordJet ó Vitoria-Gasteiz.