Navarra
| Navarra Nafarroa |
|||||
|---|---|---|---|---|---|
| — Comhphobal fhéinrialaitheach na Spáinne — | |||||
| Comunidad Foral de Navarra Nafarroako Foru Erkidegoa |
|||||
|
|||||
 |
|||||
| Tír | An Spáinn | ||||
| Príomhchathair | Pamplona | ||||
| Teangacha oifigiúla | Spáinnis, Bascais | ||||
| Aintiún | |||||
| Rialtas • Uachtarán |
Yolanda Barcina (UPN) |
||||
| Achar • San iomlán |
10,391 (11ú) km² |
||||
| Daonra • San iomlán • Dlús • Céatadán |
644,566 (15ú) 62/km2/km² 1.3% den tír |
||||
| Parlaimint • Suíocháin Comhdhála • Suíocháin Seanaid |
5 (as 350) 5 (as 264) |
||||
| Láithreán | Suíomh gréasáin | ||||
.svg)
Is Comhphobal féinrialaitheach na Spáinne í Navarra (Bascais Nafarroa) agus is chuid den Thír Bhascach í. Comunidad Foral de Navarra' is í a ainm iomláin Spáinnis, (Bascais: Nafarroako Foru Erkidegoa)
An Comhphobal[athraigh | athraigh vicithéacs]
Tá teorainn ag Navarra leis An Tír Bhascach Theas (taobh thoir) , La Rioja (ó dheas), toabh thiar de Aragón agus ó thuaidh ta an Fhrainc
Leis an gcóras féinrialaithe, tá pairlimnt (Parlamento de Navarra) agus rialtas (Gobierno de Navarra) féin aici. Tá na seibhisí sláinte, fostaíocht, oideachas soisialta, títhíocht, forbaint bailte, cosaint an timpeallacht faoi dulgais an rialtais áitiúl (mar atá i ngach comhphobail féinrialaithe). Murab ionann agus na réigiún eile (cósúil leis an tír Bascach) ta dulgais iomláin aici faoi báiliú cháin Tá 272 contaetha sa cheantar Navarra ach cónaíonn aon-trían den daonra sa phríomhchathair Iruña (Spáinnis Pamplona)
Cultúr Dúchais[athraigh | athraigh vicithéacs]
Tá méascan cultúr i Navarra, tá tionchair an Bascach ag teacht óna sleibhte Piréineach agus ón méanmhuir tríd abhainn na Ebro. Ta gleann an Ebro go maith i gcómhair fás an cruithneacht, glasraí, fíon agus fiú crainn ológa cósúile le na hAragóine agus La Rioja. Ba chuid den Impireacht Rómhánach í agus sna méan aoiseann rinneadh é taifa den ríocht Tudela. I rith an Reconquista, bhog muintir an tuaisceart ó dheas. Sna Méanaoiseanna b'é corssbhealach í Iruña do na Bascaigh, Gasconaigh ó taobh thall na sléibhte Píréineach (an Fhrainc); agus cainteoirí Rómansúil.
Tá teanga na Bascaigh tar eis laghdaithe thar na blianta. Labhraítear an cánnúint Nabháiris sinsireach sa réigiúin seo. Go minic tá comhghaol idir móthúcháin Bascach agus labhairt na teanga. Go poiliciúl tagann labhairt na Bascais le naisiúnachas an Bascach le chéile, mar shampla tá páirtí mar Batasuna, Aralar, Eusko Alkartasuna EAJ-PNV nó Batzarre níos laidre sa tuaisceart ait a bhfuil labhairt na teanga níos coitianta. Páirtí eile a bhfuil sa réigiún Bascach ná na brainse aitiúl den PSOE, comh maith le paitithe réigiúnach mar an UPN (Unión del Pueblo Navarro) agus Convergencia de Demócratas Navarros.
Stair[athraigh | athraigh vicithéacs]
Bhí Ríocht an Navaire ann ar feadh tamail agus d'fhás sé as an contae timpeall ar Pamplóna an príomhchathair traidisiúnta. Thosaigh sé nuair a throid an ceannaire Bascach Eneko Haritza in aigheadh na Francaigh, agus rinneadh Rí as. Bhí an Ríocht mar antaon ríocht neamhspleach Bascach go dtí gur tógadh í isteach sa Ríocht Castilla sa bhliain 1513.
Polasaí Fuinneamhach[athraigh | athraigh vicithéacs]
Tá Navarra mar an ait is fearr san Eoraip de bharr a úsáid teicneolaíocht fuinneamh in-athnuaite. Tá pleanna aici le 100% fuinneamh in-athnuaite a bheith acu roimh 2010. By 2004 bhí 61% den fuinneamh mar fuinneamh in-athnuaite 43.6% ó 28 feirm ghaoithe 28, 12% ó uisce agus 5.3% bithmais agus bithghais. Freisin tá an monarchan chumhachtaigh fotovoltach is mó sa Spáinn (nó beagnach an cheann is mó)ag Montes de Cierzo de Tudela (1.2 MWp), agus na céadta cinn beaga.
Tagairtí[athraigh | athraigh vicithéacs]
