An Astráil

An Astráil
Australia (en)
Bratach na hAstráile Armas na hAstráile
Aintiún	Advance Australia Fair (Aibreán 19, 1984)
Mana	«luach ar iarraidh»
Siombail oifigiúil	Acacia pycnantha, Ópal agus glas
Ainmnithe in ómós	Terra Australis Incognita
Suíomh
28°S 137°E / -28; 137
Príomhchathair	Canberra
Daonra
Iomlán	24,511,800 (2017)
Teanga, nó leagan teanga	An Béarla luach ar iarraidh
Tíreolaíocht
Cuid de	MIKTA (en) agus Australia and New Zealand (en)
Achar dromchla	7,692,024 km²
Tomhas	4,000 km  () × 3,860 km  () default
Suite i nó in aice le limistéar uisce	An tAigéan Indiach, South Pacific Ocean (en) , Great Australian Bight (en) , Caolas Bass, Tasman Sea (en) , Coral Sea (en) , Arafura Sea (en) agus Timor Sea (en)
Pointe is airde	Mawson Peak (en) (2,745 m)
Pointe is ísle	Loch Eyre (−15 m)
Ar theorainn le	An Indinéis An Nua-Shéalainn Nua-Ghuine Phapua An Tíomór Thoir
Sonraí stairiúla
Leanann sé/sí	Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus na hÉireann
Cruthú	Eanáir 1, 1901
Saoire phoiblí	Australia Day (en) (26 Eanáir) Lá ANZAC (25 Aibreán) Aoine an Chéasta (Easter − 2 days (en) ) Luan Cásca (Easter + 1 day (en) ) New Year's Day (en) (1 Eanáir) An Nollaig (25 Nollaig) Boxing Day (en) (26 Nollaig)
Eagraíocht pholaitiúil
Córas rialtais	monarcacht pharlaiminteach, monarcacht bhunreachtúil agus stát cónaidhme
Comhlacht feidhmiúcháin	Australian Government (en)
Comhlacht reachtach	Parliament of Australia (en)
• Monarc na hAstráile	Séarlas, Prionsa na Breataine Bige (Meán Fómhair 8, 2022)
• Príomh-Aire na hAstráile	Anthony Albanese (Bealtaine 23, 2022)
Údarás breithiúnach is airde	High Court of Australia (en)
Eacnamaíocht
Airgeadra	Dollar na hAstráile
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama	UTC+10:00 (a Críoch Phríomhchathair na hAstráile, New South Wales, An Tasmáin, Victoria, am caighdeánach)
Fearann Idirlín barrleibhéil	.au
Glaochód	+61
Uimhir theileafóin éigeandála	000, 112 agus 106
Fuaimniú	, , agus
Eile
Suíomh gréasáin	australia.gov.au

Is tír í an Astráil atá le fáil idir an tAigéan Ciúin agus an tAigéan Indiach, agus í ar an oileán is mó ar domhan. Is é Scott Morrison an Príomh-Aire faoi láthair.

Tháinig daoine chun cónaithe sa tír timpeall 40,000 bliain ó shin ar a laghad, sinsir na mBundúchasach atá anois ann. Chruthaigh siad a lán cultúr casta, agus tá a gcuid teangacha ar na cinn is ársa ar domhan. De réir a chéile rinneadh fásach de chuid mhaith den tír, cé go raibh an t-oirthear torthúil go maith i gcónaí.

Ar éigean a bhí eolas ag Eorpaigh ar an Astráil go dtí an seachtú haois déag. Ghlac an Captaen James Cook seilbh ar an tír in ainm na Breataine sa bhliain 1778, agus tugadh New South Wales ar an limistéar thoir mar a raibh an chéad choilíneacht. De réir a chéile bunaíodh coilíneachtaí eile timpeall na tíre, agus rinneadh aon tír amháin díobh, Comhlathas na hAstráile, sa bhliain 1901.

De bhunadh Shasanach agus Éireannach cuid mhór den daonra, ach pobal an-mheasctha atá ann anois, go háirithe sna cathracha, agus neart teangacha le cloisteáil, cé gurb é an Béarla an príomhtheanga. Ba mhór an babhta ar na Bundúchasaigh teacht na nEorpach, agus fuair mórán acu bás de ghalracha agus den lámh láidir, ach tugtar aitheantas anois dá ndúchas.

Córas cónaidhme atá ann, sé stát agus dhá chríoch, agus cúpla oileán ina gcríocha spleácha. Tá timpeall os cionn 20 milliún duine sa tír, agus os cionn 70% de na daoine ina gcónaí i ndeich cinn de na cathracha. Is í an Bhanríon Eilís II ceann an Stáit go fóill, cé nach bhfuil sa Choróin ach comhartha stairiúil anois, agus súil ag mórán daoine go ndéanfar poblacht den Astráil feasta.

Tíreolaíocht

Tá beagnach leath na hAstráile ina fásach agus tá cuid mhaith den fhuílleach neamhthorthúil. Tír ársa shíonchaite atá i gceist, agus ní maith an fód atá ar an gcuid is mó di. Ní raibh ach 15% den talamh oiriúnach don fheirmeoireacht nuair a tháinig na hEorpaigh i ndeireadh an 18ú haois, agus ní bheadh ach 10% insaothraithe anois. San Oirthear atá an talamh is méithe agus an méid uisce is mó, ach rinne na chéad fheirmeoirí díobháil mhór don timpeallacht. Anois, áfach, tá feirmeoirí na hAstráile an-oilte ar thairbhe a bhaint as a gcuid talaimh.

Bhíodh coillte móra in oirdheisceart na tíre, ach leagadh an chuid ba mhó díobh sa 19ú haois. Crainn eoclaipe (a dtugtar crainn ghuma orthu) an cineál is coitianta, agus iad ag cur go maith le tír thirim agus le tinte coille. In oirthuaisceart na tíre tá iarsmaí na gcoillte fearthainne. Meastar gur fhág modhanna cliste dóiteáin na mBundúchasach rian buan ar leagan amach agus ar nádúr na gcoillte.

Tá aird ag an bpobal agus ag na polaiteoirí araon ar chúrsaí comhshaoil anois, ach is cosúil go mbeidh an tír thíos go mór leis an téamh domhanda, agus a laghad sin uisce ann.

Na Stáit

Stáit agus críocha na hAstráile

1. An Bhreatain Bheag Theas Nua, príomhchathair: Sydney
2. Queensland, príomhchathair: Brisbane
3. Deisceart na hAstráile, príomhchathair: Adelaide
4. An Tasmáin, príomhchathair: Hobart
5. Victoria, príomhchathair: Melbourne
6. An Astráil Iartharach, príomhchathair: Perth

Na Críocha Intíre

1. Críocha an Tuaiscirt, príomhchathair: Darwin
2. Críoch Phríomhchathair na hAstráile, príomhchathair: Canberra

Daonáirimh na hAstráile

Tá an chathair is mó san Astráil, Sydney, daonra de 4,667,283.

Melbourne, le daonra de 4,246,345 é, dara chathair is mó san Astráil.

De réir na mblianta a leanas:

Bliain	Daonra
An Coilíneachtaí Breataine na hAstráile
1828	36,598 (20,870 lonnaitheoir saor agus 15,728 daoránach)
1881	2,250,194
Comhlathas na hAstráile
1901	3,773,801
1911	4,455,005
1921	5,435,700
1971	12,755,638
1976	13,548,450
1996	17,892,423
2001	18,972,350
2006	19,855,288
2014	23,703,848

• Beirtear duine amháin gach dhá nóiméad:

• Faigheann duine amháin bás gach trí nóiméad agus dó is tríocha soicind;

• Tagann inimirceach nua gach dhá nóiméad agus cúig soicind;

• Mar gheall air seo tá an daonra ag fás san Astráil de réir aon duine amháin gach dhá nóiméad is dhá shoicind déag.

Flóra na hAstráile

Is é an caolach órga (Acacia pycnantha, "Golden Wattle" i mBéarla) bláth náisiúnta na hAstráile.

Leabhair

• Denoon, Donald, et al. (2000). A History of Australia, New Zealand, and the Pacific. Oxford: Blackwell. ISBN 0-631-17962-3.

• Hughes, Robert (1986). The Fatal Shore: The Epic of Australia's Founding. Knopf. ISBN 0-394-50668-5.

• Macintyre, Stuart (2000). A Concise History of Australia. Cambridge, U.K.: Cambridge University Press. ISBN 0-521-62359-6.

• Powell JM (1988). An Historical Geography of Modern Australia: The Restive Fringe. Cambridge, U.K.: Cambridge University Press. ISBN 0-521-25619-4.

• Robinson GM, Loughran RJ, and Tranter PJ (2000) Australia and New Zealand: economy, society and environment. London: Arnold; NY: OUP; 0-340-72033-6 páipéar 0-340-72032-8 crua).

Féach freisin

• Réamhstair na hAstráile

• An Ghaeilge san Astráil

• Ainmneacha Gaeilge Fhásra na hAstráile

• Flóra na hAstráile

• Arthur Calwell

• Robert Menzies

• H.V. Evatt

• Aimsir na hAstráile

Naisc sheachtracha

• About Australia Curtha i gcartlann 2014-12-31 ar an Wayback Machine ón Roinn Gnóthaí Eachtracha agus Trádála

• Governments of Australia Entry Point (Federal, State & Territory)

• Australian Government Entry Portal

• Parliament of Australia: Who's Who Curtha i gcartlann 2012-02-15 ar an Wayback Machine

• Parliament of Australia: Ministry List Curtha i gcartlann 2010-07-07 ar an Wayback Machine

• Australian Bureau of Statistics

• Community organisations portal Curtha i gcartlann 2010-05-02 ar an Wayback Machine

• Cultural Institutions Curtha i gcartlann 2007-07-14 ar an Wayback Machine

• Tourism Australia

• Australia UCB Libraries GovPubs

• An Ghaeilge
  • Cumann Gaeilge na hAstráile
  • Cumainn Ghaeilge agus ranganna