An Astráil

An Astráil
Australia (en-au)
Bratach Armas
Aintiún	Advance Australia Fair (19 Aibreán 1984)
Mana	«There's NOTHING like Australia» (2010)
Siombail oifigiúil	Acacia pycnantha agus ópal
Ainmnithe in ómós	Terra Australis Incognita
Suíomh
25° S, 133° E
Príomhchathair	Canberra
Daonra
Iomlán	27,309,396 (2024)
• Dlús	3.55 hab./km²
Líon na dteaghlach	10,852,208 (2021)
Déamainm	Astrálach
Teanga oifigiúil	Béarla na hAstráile teanga chomharthaíochta na hAstráile
Reiligiún	luach ar iarraidh
Tíreolaíocht
Cuid de	MIKTA An Astraláise Australia and New Zealand (en) Comhlathas Briotanach
Achar dromchla	7,692,024 km²
• Uisce	0.8 %
Tomhas	4,000 km  () × 3,860 km  () default
Imeallbhord	34,000 km
Suite i nó in aice le limistéar uisce	an tAigéan Indiach, South Pacific Ocean (en) , Great Australian Bight (en) , Caolas Bass, Muir Tasman, an Mhuir Choiréil, Muir Arafura agus Muir Thíomór
Pointe is airde	Mawson Peak (en) (2,745 m)
Pointe is ísle	Loch Eyre (−15 m)
Ar theorainn le	an Indinéis Oileáin Sholaimh an Nua-Chaladóin Tíomór Thoir an Nua-Shéalainn Nua-Ghuine Phapua Vanuatú
Sonraí stairiúla
Leanann sé/sí	Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus na hÉireann
Cruthú	1 Eanáir 1901
Eachtra thábhachtach	Statute of Westminster 1931 (en) (1931)
Saoire phoiblí	Lá na hAstráile (26 Eanáir) Lá ANZAC (25 Aibreán) Aoine an Chéasta (2 lá roimh an Cháisc) Luan Cásca (Easter + 1 day (en) ) Lá Caille (1 Eanáir) An Nollaig (25 Nollaig) Lá an Dreoilín (26 Nollaig)
Eagraíocht pholaitiúil
Córas rialtais	representative democracy (en) , monarcacht bhunreachtúil agus stát cónaidhme
Comhlacht feidhmiúcháin	Australian Government (en)
Comhlacht reachtach	Parlaimint na hAstráile
• Monarc na hAstráile	William McKell (1947–1953)
• Príomh-Aire na hAstráile	Anthony Albanese (2022–)
Údarás breithiúnach is airde	Ard-Chúirt na hAstráile
Eacnamaíocht
OTI ainmniúil	1,675,418,665,067 $ (2022)
OTI ainmniúil in aghaidh an duine	54,348.23 $ (2019)
Onnmhairí iomlána	464,925,000,000 $ (2022)
Airgeadra	Dollar na hAstráile
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama	UTC+10:00 (a Críoch Phríomhchathair na hAstráile, New South Wales, an Tasmáin, Victoria, Macquarie Island (en) , am caighdeánach)
Fearann Idirlín barrleibhéil	.au
Glaochód	+61
Uimhir theileafóin éigeandála	000, 112 agus 106
Cód tíre	AU
Eile
Suíomh gréasáin	australia.gov.au

Is tír í an Astráil atá le fáil idir an tAigéan Ciúin agus an tAigéan Indiach, agus í ar an oileán is mó ar domhan.

Tá an chathair is mó san Astráil, Sydney

Melbourne, an dara chathair is mó san Astráil.

Is é an caolach órga (Acacia pycnantha, "Golden Wattle" i mBéarla) bláth náisiúnta na hAstráile.

Tíreolaíocht

Tá beagnach leath na hAstráile ina fásach agus tá cuid mhaith den fhuílleach neamhthorthúil. Tír ársa shíonchaite atá i gceist, agus ní maith an fód atá ar an gcuid is mó di. Ní raibh ach 15% den talamh oiriúnach don fheirmeoireacht nuair a tháinig na hEorpaigh i ndeireadh an 18ú haois, agus ní bheadh ach 10% insaothraithe anois. San Oirthear atá an talamh is méithe agus an méid uisce is mó, ach rinne na chéad fheirmeoirí díobháil mhór don timpeallacht. Anois, áfach, tá feirmeoirí na hAstráile an-oilte ar thairbhe a bhaint as a gcuid talaimh.

Bhíodh coillte móra in oirdheisceart na tíre, ach leagadh an chuid ba mhó díobh sa 19ú haois. Crainn eocalaipe (a dtugtar crainn ghuma orthu) an cineál is coitianta, agus iad ag cur go maith le tír thirim agus le tinte coille. In oirthuaisceart na tíre tá iarsmaí na gcoillte fearthainne. Meastar gur fhág modhanna cliste dóiteáin na mBundúchasach rian buan ar leagan amach agus ar nádúr na gcoillte.

Tá aird ag an bpobal agus ag na polaiteoirí araon ar chúrsaí comhshaoil anois, ach is cosúil go mbeidh an tír thíos go mór leis an téamh domhanda, agus a laghad sin uisce ann.

Daonra na hAstráile

An as an 27.2 milliún a bhí ina gcónaí san Astráil in 2024, is ón iasacht 8.6 milliún. Sin beagnach duine as gach triúr, 31.5% den iomlán.

As Sasana, India, an tSín agus an Nua-Shéalainn tromlach na ndaoine gallda sa tír, ach dúirt Biúró na Staitisticí in 2025 go raibh daoine a rugadh i mbeagnach gach tír ar domhan ina gcónaí san Astráil. De bhunadh Shasanach agus Éireannach cuid mhór den daonra, ach pobal an-mheasctha atá ann anois, go háirithe sna cathracha, agus neart teangacha le cloisteáil, cé gurb é an Béarla an príomhtheanga.

Stair na hAstráile

Tháinig daoine chun cónaithe sa tír timpeall 40,000 bliain ó shin ar a laghad, sinsir na mBundúchasach atá anois ann. Chruthaigh siad a lán cultúr casta, agus tá a gcuid teangacha ar na cinn is ársa ar domhan. De réir a chéile rinneadh fásach de chuid mhaith den tír, cé go raibh an t-oirthear torthúil go maith i gcónaí.

Ar éigean a bhí eolas ag Eorpaigh ar an Astráil go dtí an seachtú haois déag. Ghlac an Captaen James Cook seilbh ar an tír in ainm na Breataine sa bhliain 1778, agus tugadh New South Wales ar an limistéar thoir mar a raibh an chéad choilíneacht. De réir a chéile bunaíodh coilíneachtaí eile timpeall na tíre, agus rinneadh aon tír amháin díobh, Comhlathas na hAstráile, sa bhliain 1901.

Ba mhór an babhta ar na Bundúchasaigh teacht na nEorpach, agus fuair mórán acu bás de ghalracha agus den lámh láidir, ach tugtar aitheantas anois dá ndúchas.

Rialtas na hAstráile

Córas cónaidhme atá ann, sé stát agus dhá chríoch, agus cúpla oileán ina gcríocha spleácha.

Is í an monarc na Ríochta Aontaithe ceann an Stáit go fóill, cé nach bhfuil sa Choróin ach comhartha stairiúil anois, agus súil ag mórán daoine go ndéanfar poblacht den Astráil feasta.

Féach freisin

• Réamhstair na hAstráile
• Stair na hAstráile

• Flóra na hAstráile
• Daonra na hAstráile

• Aimsir na hAstráile
• An Ghaeilge san Astráil

• Ainmneacha Gaeilge Fhásra na hAstráile

Stáit na hAstráile

Na Stáit

1. New South Wales, príomhchathair: Sydney
2. Queensland, príomhchathair: Brisbane
3. An Astráil Theas, príomhchathair: Adelaide
4. An Tasmáin, príomhchathair: Hobart
5. Victoria, príomhchathair: Melbourne
6. An Astráil Thiar, príomhchathair: Perth

Na Críocha Intíre

1. Críocha an Tuaiscirt, príomhchathair: Darwin
2. Críoch Phríomhchathair na hAstráile, príomhchathair: Canberra

Leabhair

• Denoon, Donald, et al. (2000). A History of Australia, New Zealand, and the Pacific. Oxford: Blackwell. ISBN 0-631-17962-3
• Macintyre, Stuart (2000). A Concise History of Australia. Cambridge, U.K.: Cambridge University Press. ISBN 0-521-62359-6.

Naisc sheachtracha

• About Australia Curtha i gcartlann 2014-12-31 ar an Wayback Machine ón Roinn Gnóthaí Eachtracha agus Trádála

• Governments of Australia Entry Point (Federal, State & Territory)

• Australian Government Entry Portal

• Australian Bureau of Statistics

• Tourism Australia

• Australia UCB Libraries GovPubs

• An Ghaeilge
  • Cumann Gaeilge na hAstráile
  • Cumainn Ghaeilge agus ranganna