An Rúis

An Rúis
	Россия (ru); Российская Федерация (ru)
Bratach	Armas
	;
Aintiún	Amhrán náisiúnta Chónaidhm na Rúise (27 Nollaig 2000)
Mana	«Reveal your own Russia» ; «Datgelwch eich Rwsia eich hun» ; «Revela la teva pròpia Rússia»
Ainmnithe in ómós	Kievan Rus'
Suíomh
	66°25′N 94°15′E / 66.42°N 94.25°E
Príomhchathair	Moscó
Daonra
Iomlán	146,804,372 (2017)
• Dlús	8.6 hab./km²
Teanga oifigiúil	An Rúisis
Reiligiún	neamh-shainchreidmheach
Tíreolaíocht
Cuid de	Post-Soviet states (en)
Achar dromchla	17,075,400 km²
Suite i nó in aice le limistéar uisce	Muir Bhailt, An tAigéan Ciúin, An tAigéan Artach, An Mhuir Dhubh agus Muir Chaisp
Pointe is airde	Mount Elbrus (en) (5,642 m)
Pointe is ísle	Muir Chaisp (−28 m)
Ar theorainn le	An Asarbaiseáin ; An Mhongóil ; An Úcráin ; Stáit Aontaithe Mheiriceá ; An tSeapáin ; An Pholainn ; Daon-Phoblacht Luhansk ; An Oiséit Theas ; An tAontas Eorpach ; Daon-Phoblacht Donetsk ; An tSualainn ; Poblacht na hAbcáise ; An Chóiré Thuaidh ; An Eastóin ; Daon-Phoblacht na Síne ; An Bhealarúis ; An Iorua ; An Fhionlainn ; An Chasacstáin ; An tSeoirsia ; An Liotuáin ; An Laitvia ; Kherson State (en)
Sonraí stairiúla
Leanann sé/sí	Russian Soviet Federative Socialist Republic (en)
	862: Rurik's state (en) (Tír) (Invitation of the Varangians (en) ); 25 Deireadh Fómhair 1917 (Iúlach): Russian Soviet Federative Socialist Republic (en) (Tír) cúis leis seo Réabhlóid Dheireadh Fómhair; 25 Nollaig 1991: Dissolution of the Soviet Union (en) (Dissolution of the Soviet Union (en) ) cúis leis seo Official name change (en)
Eachtra barrthábhachtach	Ionghabháil na Crimé (2014) (18 Márta 2014); Monetary reform in Russia, 1998 (en) (1 Eanáir 1998); Monetary reform in Russia, 1993 (en) ; 1998 Russian financial crisis (en) (1998); Céad Chogadh an tSeisnia ; default (en) (17 Lúnasa 1998); Léigear Pskov
Saoire phoiblí	Defender of the Fatherland Day (en) (23 Feabhra); Lá Idirnáisiúnta na mBan (8 Márta); Lá Idirnáisiúnta na nOibrithe (1 Bealtaine); Victory Day (en) (9 Bealtaine); Russia Day (en) (12 Meitheamh); Unity Day (en) (4 Samhain); Lá Caille (1 Eanáir)
Eagraíocht pholaitiúil
Córas rialtais	representative democracy (en) , poblacht chónaidhme agus semi-presidential system (en)
Comhlacht feidhmiúcháin	Rialtas na Rúise
Comhlacht reachtach	Federal Assembly of the Russian Federation (en)
• Uachtarán na Rúise	Boris Yeltsin (1991–1999)
• Príomh-Aire na Rúise	Mikhail Mishustin (2020–)
Údarás breithiúnach is airde	Constitutional Court of Russia (en)
Eacnamaíocht
Onnmhairí iomlána	337,800,000,000 $ (2015)
Airgeadra	Russian ruble (en)
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama	UTC+02:00
Fearann Idirlín barrleibhéil	.ru, .рф (en) , .рус (en) agus .su
Glaochód	+7
Uimhir theileafóin éigeandála	112, 01, 02, 03, 101, 102 agus 103
Cód tíre	RU
Eile
Suíomh gréasáin	gov.ru

Is tír leath-Eorpach, leath-Áiseach í an Rúis (ainm oifigiúil: Cónaidhm na Rúise). Is í an tír is mó ar domhan, le hachar 17,075,400 km², beagnach dhá oiread níos mó ná an chéad tír eile, is é sin, Ceanada. Is í an t-ochtú tír is mó maidir le daonra. Is é Moscó an phríomhchathair. Is í an Rúisis an teanga oifigiúil, siúd is go bhfuil an dúrud teangacha eile á labhairt ag na mionlaigh ar fud na tíre.

Bhí sí ar an tír cheannasach in Aontas na bPoblachtaí Sóivéideacha Sóisialacha (APSS) agus is iomaí duine sa Rúis a airíonn uaidh cumhacht na Rúise sna laethanta a bhí. Is é Vladimir Putin uachtaráin den tír agus i 2022, rinne sé ionsú ar an Úcráin.

Stair[cuir in eagar | athraigh foinse]

Príomhalt: Stair na Rúise

Déimeagrafaic[cuir in eagar | athraigh foinse]

Teangacha[cuir in eagar | athraigh foinse]

Labhraítear 100 teanga difriúla. Is í an Rúisis an t-aon teanga oifigiúil ach tá 27 teanga mhionlach atá aitheanta. De réir an daonáirimh sa bhliain 2002, bhí 142.6 milliún duine ábalta Rúisis a labhairt de na 143.8 milliún duine ar fad sa Rúis (99.1%). Is í an Tatairis an dara teanga is mó le 5.5 milliún cainteoirí. Is í an Úcráinis an tríú teanga is mó agus 1.8 milliún cainteoirí aici. Tá an Rúisis ar cheann de sé theanga oifigiúla na Náisiún Aontaithe.

Oideachas[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tá córas oideachais saor i gcóir gach duine mar chuid den bhunreacht. Ó 1990 tá córas 11 bhliain i réim. Sa bhliain 2004 chaith rialtas na Rúise 3.6% de GDP na tíre ar an oideachas.

Reiligiún[cuir in eagar | athraigh foinse]

An eaglais Stroganov in Nizhny Novgorod

Níl aon daonáireamh oifigiúil i gcóir reiligiúin ach tá na figiúirí seo bunaithe ar suirbhéanna. I Lúnasa ceap ARENA gur Críostaithe iad (Ceartchreidmhaigh, Caitlicigh agus Protastúnaigh araon) iad 46% den daonáireamh. Ceapann Levada go bhfuil 76% den daonra sa Rúis ina gCríostaithe. De réir POF tá 65% ina Chríostaithe agus de réir PRC 73.6%.

Baineann timpeall 95% de pharóistí Ceartcreidmheacha sá Rúis leis an Eaglais Cheartchreidmheach Rúiseach.

Is iad an Chríostaíocht Cheartchreidmheach, Ioslam, Giúdachas agus Búdachas na reiligiúin traidisiúnta sa tír.

Is é an tIoslam an dara reiligiún is mó sa Rúis. In iomlán tá 9,400,000 Moslamach sa Rúis (6.5%) i 2012 (níl an figiúr seo ró-chruinn mar ní chlúdaínn sé na Stáit Mhoslamacha traidisiúnta, .i. Chechnya agus Ingushetia. Seo hiad na stáit (a bhí clúdaithe sa suirbhé) le níos mó ná 10% Moslamach: Kabardino-Balkaria (49%), Bashkortostan (38%), KarachayCherkessia (34%), Tatarstan (31%), Yamalia (13%), Orenburg Oblast (11%), Adygea (11%) agus Cúige na hAstracáine (11%). Tá daonra Moslamach idir 1-2% sa chuid is mó de na stáit sa tSibéir.

Cultúr[cuir in eagar | athraigh foinse]

Litríocht[cuir in eagar | athraigh foinse]

Príomhalt: Litríocht na Rúise

Is í litríocht na Rúise litríocht na Rúise féin agus a cuid deoraithe, agus litríocht Rúisise na dtíortha a bhain leis an Rúis nó leis an Aontas Sóivéadach.