An Rúis

An Rúis
	Россия (ru); Российская Федерация (ru)
Flag of Russia (en)	Coat of arms of Russia (en)
	;
Aintiún	State Anthem of the Russian Federation (en) (Nollaig 27, 2000)
Mana	«Reveal your own Russia» ; «Datgelwch eich Rwsia eich hun»
Ainmnithe in ómós	Kievan Rus' (en)
Suíomh
	66°25′N 94°15′E / 66.42°N 94.25°E
Príomhchathair	Moscó
Daonra
Iomlán	146,804,372 (2017)
Teanga, nó leagan teanga	An Rúisis
Reiligiún	neamh-shainchreidmheach
Tíreolaíocht
Cuid de	Post-Soviet states (en)
Achar dromchla	17,125,191 km²
Suite i nó in aice le limistéar uisce	Muir Bhailt, An tAigéan Ciúin, An tAigéan Artach agus An Mhuir Dhubh
Pointe is airde	Mount Elbrus (en) (5,642 m)
Pointe is ísle	Muir Chaisp (−28 m)
Ar theorainn le	An Asarbaiseáin ; An Bhealarúis ; Daon-Phoblacht na Síne ; An Eastóin ; An Fhionlainn ; An tSeoirsia ; An Chasacstáin ; An Laitvia ; An Liotuáin ; An Chóiré Thuaidh ; An Iorua ; Poblacht na hAbcáise ; An tSeapáin ; Stáit Aontaithe Mheiriceá ; An Úcráin ; An Mhongóil ; An Pholainn ; An Oiséit Theas ; Luhansk People's Republic (en) ; Donetsk People's Republic (en)
Sonraí stairiúla
Leanann sé/sí	Russian Soviet Federative Socialist Republic (en)
	862: Tír (Invitation of the Varangians (en) ); Deireadh Fómhair 25, 1917 (Julian): Russian Soviet Federative Socialist Republic (en) (Tír) cúis leis seo Réabhlóid Dheireadh Fómhair; Nollaig 25, 1991: Dissolution of the Soviet Union (en) (Dissolution of the Soviet Union (en) ) cúis leis seo Official name change (en)
Eachtra barrthábhachtach	Ionghabháil na Crimé (2014) (Márta 18, 2014); Monetary reform in Russia, 1998 (en) (Eanáir 1, 1998); Monetary reform in Russia, 1993 (en) ; 1998 Russian financial crisis (en) (1998); Céad Chogadh an tSeisnia ; default (en) (Lúnasa 17, 1998); Siege of Pskov (en)
Saoire phoiblí	Defender of the Fatherland Day (en) (23 Feabhra); Lá Idirnáisiúnta na mBan (8 Márta); International Workers' Day (en) (1 Bealtaine); Victory Day (en) (9 Bealtaine); Russia Day (en) (12 Meitheamh); Unity Day (en) (4 Samhain); New Year's Day (en) (1 Eanáir)
Eagraíocht pholaitiúil
Córas rialtais	representative democracy (en) , poblacht chónaidhme agus semi-presidential system (en)
Comhlacht feidhmiúcháin	Government of Russia (en)
Comhlacht reachtach	Federal Assembly of the Russian Federation (en)
• Uachtarán na Rúise	Vladímír Pútín (Bealtaine 7, 2012)
• Príomh-Aire na Rúise	Mikhail Mishustin (Eanáir 16, 2020)
Údarás breithiúnach is airde	Constitutional Court of Russia (en)
Eacnamaíocht
Onnmhairí iomlána	337,800,000,000 US$ (2015)
Airgeadra	Russian ruble (en)
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama	UTC+02:00
Fearann Idirlín barrleibhéil	.ru (en) , .рф (en) , .рус (en) agus .su
Glaochód	+7
Uimhir theileafóin éigeandála	112, 01 (en) , 02 (en) , 03 (en) , 101 (en) , 102 (en) agus 103 (en)
Eile
Suíomh gréasáin	gov.ru

Is tír leath-Eorpach, leath-Áiseach í an Rúis (ainm oifigiúil: Cónaidhm na Rúise). Is í an tír is mó ar domhan, le hachar 17,075,400 km², beagnach dhá oiread níos mó ná an chéad tír eile, is é sin, Ceanada. Is í an t-ochtú tír is mó maidir le daonra. Is é Moscó an phríomhchathair. Is í an Rúisis an teanga oifigiúil, siúd is go bhfuil an dúrud teangacha eile á labhairt ag na mionlaigh ar fud na tíre.

Bhí sí ar an tír cheannasach in Aontas na bPoblachtaí Sóivéideacha Sóisialacha (APSS) agus is iomaí duine sa Rúis a airíonn uaidh cumhacht na Rúise sna laethanta a bhí. Is é Vladimir Putin uachtaráin den tír agus i 2022, rinne sé ionsú ar an Úcráin.

Stair[cuir in eagar | athraigh foinse]

Príomhalt: Stair na Rúise

Déimeagrafaic[cuir in eagar | athraigh foinse]

Teangacha[cuir in eagar | athraigh foinse]

Labhraítear 100 teanga difriúla. Is í an Rúisis an t-aon teanga oifigiúil ach tá 27 teanga mhionlach atá aitheanta. De réir an daonáirimh sa bhliain 2002, bhí 142.6 milliún duine ábalta Rúisis a labhairt de na 143.8 milliún duine ar fad sa Rúis (99.1%). Is í an Tatairis an dara teanga is mó le 5.5 milliún cainteoirí. Is í an Úcráinis an tríú teanga is mó agus 1.8 milliún cainteoirí aici. Tá an Rúisis ar cheann de sé theanga oifigiúla na Náisiún Aontaithe.

Oideachas[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tá córas oideachais saor i gcóir gach duine mar chuid den bhunreacht. Ó 1990 tá córas 11 bhliain i réim. Sa bhliain 2004 chaith rialtas na Rúise 3.6% de GDP na tíre ar an oideachas.

Reiligiún[cuir in eagar | athraigh foinse]

An eaglais Stroganov in Nizhny Novgorod

Níl aon daonáireamh oifigiúil i gcóir reiligiúin ach tá na figiúirí seo bunaithe ar suirbhéanna. I Lúnasa ceap ARENA gur Críostaithe iad (Ceartchreidmhaigh, Caitlicigh agus Protastúnaigh araon) iad 46% den daonáireamh. Ceapann Levada go bhfuil 76% den daonra sa Rúis ina gCríostaithe. De réir POF tá 65% ina Chríostaithe agus de réir PRC 73.6%.

Baineann timpeall 95% de pharóistí Ceartcreidmheacha sá Rúis leis an Eaglais Cheartchreidmheach Rúiseach.

Is iad an Chríostaíocht Cheartchreidmheach, Ioslam, Giúdachas agus Búdachas na reiligiúin traidisiúnta sa tír.

Is é an tIoslam an dara reiligiún is mó sa Rúis. In iomlán tá 9,400,000 Moslamach sa Rúis (6.5%) i 2012 (níl an figiúr seo ró-chruinn mar ní chlúdaínn sé na Stáit Mhoslamacha traidisiúnta, .i. Chechnya agus Ingushetia. Seo hiad na stáit (a bhí clúdaithe sa suirbhé) le níos mó ná 10% Moslamach: Kabardino-Balkaria (49%), Bashkortostan (38%), KarachayCherkessia (34%), Tatarstan (31%), Yamalia (13%), Orenburg Oblast (11%), Adygea (11%) agus Astrakhan Oblast (11%). Tá daonra Moslamach idir 1-2% sa chuid is mó de na stáit sa tSibéir.

Cultúr[cuir in eagar | athraigh foinse]

Litríocht[cuir in eagar | athraigh foinse]

Príomhalt: Litríocht na Rúise

Is í litríocht na Rúise litríocht na Rúise féin agus a cuid deoraithe, agus litríocht Rúisise na dtíortha a bhain leis an Rúis nó leis an Aontas Sóivéadach.