An Eastóin

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Bosca Geografaíocht PholaitiúilAn Eastóin
Eesti Vabariik (et) Cuir in eagar ar Wikidata
Bratach Armas
Bratach Armas

AintiúnMu isamaa, mu õnn ja rõõm Cuir in eagar ar Wikidata

Mana«Epic Estonia» Cuir in eagar ar Wikidata
Ainmnithe in ómósVirumaa (en) Aistrigh agus Ugandi County (en) Aistrigh Cuir in eagar ar Wikidata
Suíomh
Map
 59°N 26°E / 59°N 26°E / 59; 26

PríomhchathairTaillinn Cuir in eagar ar Wikidata
Daonra
Iomlán1,366,491 (2024) Cuir in eagar ar Wikidata
• Dlús30.14 hab./km²
Teanga oifigiúilAn Eastóinis Cuir in eagar ar Wikidata
Tíreolaíocht
Cuid deNa Stáit Bhaltacha
Aontas Eorpach
Tuaisceart na hEorpa
an Limistéar Eorpach Eacnamaíoch Cuir in eagar ar Wikidata
Achar dromchla45,335 km² Cuir in eagar ar Wikidata
Suite i nó in aice le limistéar uisceMuir Bhailt agus Loch Peipus Cuir in eagar ar Wikidata
Pointe is airdeSuur Munamägi (en) Aistrigh (317.4 m) Cuir in eagar ar Wikidata
Pointe is ísleMuir Bhailt (0 m) Cuir in eagar ar Wikidata
Ar theorainn le
an Laitvia (1991–)
an Rúis (1991–) Cuir in eagar ar Wikidata
Sonraí stairiúla
Leanann sé/síLivonia Governorate (en) Aistrigh, Estonia Governorate (en) Aistrigh, Pskov Governorate (en) Aistrigh agus An tAontas Sóivéadach Cuir in eagar ar Wikidata
Cruthú24 Feabhra 1918
Eachtra thábhachtach
Eagraíocht pholaitiúil
Córas rialtaispoblacht pharlaiminteach Cuir in eagar ar Wikidata
Comhlacht feidhmiúcháinRialtas na hEastóine Cuir in eagar ar Wikidata
Comhlacht reachtachRiigikogu (en) Aistrigh Cuir in eagar ar Wikidata
• Uachtarán na hEastóine Cuir in eagar ar WikidataLennart Meri (1992–2001) Cuir in eagar ar Wikidata
• Príomh-Aire na hEastóine Cuir in eagar ar WikidataKaja Kallas (2021–) Cuir in eagar ar Wikidata
Eacnamaíocht
OTI ainmniúil37,191,166,152 $ (2021) Cuir in eagar ar Wikidata
OTI ainmniúil in aghaidh an duine23,757.62 $ (2019) Cuir in eagar ar Wikidata
AirgeadraEuro Cuir in eagar ar Wikidata
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama
Fearann Idirlín barrleibhéil.ee Cuir in eagar ar Wikidata
Glaochód+372 Cuir in eagar ar Wikidata
Uimhir theileafóin éigeandála112 Cuir in eagar ar Wikidata
Cód tíreEE Cuir in eagar ar Wikidata
Cód NUTSEE Cuir in eagar ar Wikidata
Eile

Suíomh gréasáinvalitsus.ee Cuir in eagar ar Wikidata
Facebook: eesti.ee Cuir in eagar ar Wikidata

Poblacht i dtuaisceart na hEorpa í an Eastóin (Eastóinis: Eesti). Tá sí suite in aice le Muir Bhailt san Iarthar agus le Murascaill na Fionlainne sa tuaisceart. Tá teorainn talún aici leis an Laitvia agus an Rúis. Thairis sin, tá teorainn mhuirí aici leis an bhFionlainn. Is ball den Aontas Eorpach í.

Stair[cuir in eagar | athraigh foinse]

Réamhstair[cuir in eagar | athraigh foinse]

D'éirigh socrú daoine indéanta timpeall 11,000 go dtí 13,000 bliain ó shin, nuair a leáigh ón Oighearaois seo caite. Tá an áit lonnaithe is sine atá fhios againn san Eastóin ná an áit lonnaithe Pulli, a bhí ar na bhruacha na habhann Pärnu, in aice leis an baile Sindi, san iardheisceart na hEastóine.

Tíreolaíocht[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tá sí suite idir 57.3° agus 59.5° domhanleithead agus 21.5° agus 28.1° domhanfhad, luigh an Eastóin ar an gcósta oirtheartach den Muir Bhailt. Tá an meánardú 50 m, agus Is í Suur Munamägi atá suite sa oirheisceart na tíre an pointe is airde (318 méadar). Tá 1,400 loch suite timpeall na tíre.

An Eastóin ó spás

Contaetha[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tá an tír roinnte ina cúig chontae déag:

Contaetha Príomhchathair Achar Daonra Dlús daonra
Harjumaa Tallinn 4,333 km² 552,643 127.5/km²
Hiiumaa Kärdla 989 km² 8,470 8.6/km²
Virumaa Thoir Jõhvi 3,364 km² 149,244 44.4/km²
Järvamaa Jõgeva 2,604 km² 31,398 12.1/km²
Jõgevamaa Paide 2,623 km² 30,553 11.6/km²
Läänemaa Haapsalu 2,383 km² 24,184 10.1/km²
Virumaa Thiar Rakvere 3,627 km² 59,861 16.5/km²
Põlvamaa Põlva 2,165 km² 27,452 12.7/km²
Pärnumaa Pärnu 4,807 km² 82,584 17.2/km²
Raplamaa Rapla 2,980 km² 34,905 11.7/km²
Saaremaa Kuressaare 2,673 km² 31,344 11.7/km²
Tartumaa Tartu 2,993 km² 150,287 50.2/km²
Valgamaa Valga 2,044 km² 30,158 14.8/km²
Viljandimaa Viljandi 3,422 km² 47,594 13.9/km²
Võrumaa Võru 2,305 km² 33,439 14.5/km²

An Daonra[cuir in eagar | athraigh foinse]

Rince traidisiúnta na hEastóine

Eastónaigh iad thart ar seachtó faoin gcéad de mhuintir na tíre. An chuid eile acu, is Rúisigh iad, nó Úcránaigh agus Bílearúisigh, ach is gnách le Tadhg an mhargaidh sa tír gan mórán difríochta a aithint eatarthu, ó tháinig na daoine seo isteach i mblianta an Aontais Shóivéadaigh, agus Rúisis á labhairt acu. An teanga atá ó dhúchas ag na hEastónaigh féin, is teanga Fhionn-Úgrach í, agus gaol sách dlúth aici leis an bhFionlainnis. Tá na hEastónaigh agus na Fionlannaigh in ann cuid mhaith céille a bhaint as caint a chéile, cosúil le Gaeil na hÉireann is na hAlban.

Tá dream beag ann san Eastóin ar Fionlannaigh iad ó thaobh an dúchais eitnigh de. Sliocht sleachta is ea iad d'Fhionlannaigh Chathair Pheadair agus na mbólaí timpeall na cathrach sin. Nuair a osclaíodh na teorainneacha i ndeireadh na n-ochtóidí, áfach, thosaigh imirce na bhFionlannach eitneach ón Eastóin agus ó na poblachtaí iar-Shóivéadacha eile go dtí an Fhionlainn, agus tá sé sábháilte glacadh leis nach bhfuil mórán todhchaí i ndán do na Fionlannaigh seo mar mhionlach seanbhunaithe sa tír. Scéal eile ar fad, áfach, go bhfuil malartú cultúrtha beo ar siúl idir an dá náisiún bhráithriúla arís, agus na mílte d'Fhionlannaigh le fáil san Eastóin inniu - mar mhic léinn, cuir i gcás.

Polaitíocht agus Rialtas[cuir in eagar | athraigh foinse]

Is daonlathas bunreachta, le córas an sheomra amháin, cé a togh an Uachtaráin. Cuimsíonn an Feidhmeannas léis an Príomh-Aire agus le 14 aire eile. Tá cumhacht reachtaíochta ag an bParlaimint, an Riigikogu. Tá 101 suíomh sa Riigikogu.

Déimeagrafach[cuir in eagar | athraigh foinse]

Teangacha[cuir in eagar | athraigh foinse]

Is é Eastóinis an teanga oifigiúil sa Eastóin. Tá sé á labhairt ag timpeall 1.1 milliún daoine. Is é Rúisis an teanga iasachta is comónta, tá nách mór 25% de dhaonra an Eastóin ó an Rúis.

% Rúisis á labhairt timpeall an Eastóin.

Ott Tanak[cuir in eagar | athraigh foinse]

Is tiománaí rallach Eastóine é Ott Tänak (a rugadh 15 Deireadh Fómhair 1987). Faoi láthair        tá sé i gcomhar le Martin Järveoja agus tá sé ag iomaíocht do Toyota i gCraobhchomórtais an Rally World.

2011[edit]

n 2011, thiomáin Tänak 7 slógaí le Ford Fiesta S2000, a d'ullmhaigh foireann MM-Motosport faoi threoracha Markko Märtin. Rinne sé conradh cúig bliana le Ford. [4]

Scóráil Tänak a chéad phointí WRC i Rally Meicsiceo 2011, agus chríochnaigh sé 3ú i SWRC. Bhailigh sé a bhuachan den chéad scoth san Iodáil le feidhmíocht den scoth. Lean sé de bheith ag luí sa Ghréig, mar a bhí sé i gceannas tar éis an chéad lá, ach lean sé a charr ar an gcéad chéim den dara lá, agus bhí air dul ar scor. In an Fhionlainn chríochnaigh sé an 3ú, agus d'fhéach sé ar an dóchúlacht nach raibh aige ach an seans matamaitice chun an teideal a bhuachan. Ach le buaicphointí sa Ghearmáin agus sa Fhrainc, chuir sé é féin ar ais i gconspóid teidil, ag teacht isteach sa Spáinn ach trí phointe taobh thiar den cheannaire Juho Hänninen. Mar sin féin, bhuail sé carraig ar an gcéad chéim, ag briseadh a chrosmheabhair tosaigh Fiesta S2000, agus b'éigean dó atosú faoi rialacha SupeRally, rud a chiallaigh gur chaill sé a seansanna go léir a bheith ina laoch. Chríochnaigh sé an t-imeacht sa séú háit i SWRC, agus chríochnaigh sé an dara háit ar Hänninen sna seastáin chraobhchomórtais.

Rinne sé an chéad uair i Ford Fiesta de chuid WRC a d'ullmhaigh M-Sport Stobart ag Railí GB na Breataine Bige 2011, ag tástáil comhdhúile boinn soláthróra boinn DMACK's mar ullmhúchán dá n-iontráil isteach sa chraobh in 2012. [5]

2018[edit]

.

Bhuaigh Tänak Rallye Deutschland 2018 Roimh shéasúr 2018 shínigh Tänak déileáil dhá bhliain le Toyota Gazoo Racing WRT, á reáchtáil ag curadh domhanda 4-uaire Tommi Mäkinen. Is iad Jari-Matti Latvala agus Esapekka Lappi a chuid foirne. Cé gur thuig go leor daoine go dtógfadh an Eastóinis cuid mhaith ama chun dul i dtaithí ar an bhfoireann agus ar an gcarr, thaispeáin Tänak luas láithreach sa Toyota - ag críochnú an dara ceann i mbabhta oscailte 2018 Monte Carlo, ag cur podium eile i gCorsaic i gCuairt 2018 de Corse agus bhuaigh siad an Rally Argentina in 2018 tar éis corrlach láidir a bheith aige. Bhí sé féin agus an Toyota Yaris WRC thar a bheith iomaíoch i ngach babhta ach ar an gcaoi chéanna chuir Sebastien Ogier Tänak bac ar an bhfód i dtús báire i Rally 2018 sa tSualainn agus d'fhulaing siad teip turbo leis an Toyota in airde Rally Meicsiceo 2018. Rinne Tänak a rath arís san Airgintín agus bhuaigh sé trí ral as a chéile san Fhionlainn, sa Ghearmáin agus sa Tuirc faoi seach. Chríochnaigh Tänak an tríú ceann i gcraobhchomórtas na dtiománaithe taobh thiar de Ogier agus Neuville, go matamaiticiúil sa rás teidil ag an ócáid ​​dheireanach san Astráil. Chiallaigh a chríochnú 4ú háit agus bua Jari-Matti Latvala gur bhuaigh WRT Toyota Gazoo Racing an craobhchomórtais tógálaithe den chéad uair ó 1999 i leith.  i gCraobhchomórtas Railí an Domhain