An Albáin

An Albáin
	Republika e Shqipërisë (sq); Αλβανία (el)
Bratach	Armas
	;
Aintiún	Hymni i Flamurit
Mana	«You Albania, give me honour, give me the name Albanian (en) »
Suíomh
	41°N 20°E / 41°N 20°E
Príomhchathair	Tiorána
Daonra
Iomlán	2,793,592 (2022)
• Dlús	97.18 hab./km²
Déamainm	Albánach
Teanga oifigiúil	An Albáinis
Tíreolaíocht
Cuid de	Oirdheisceart na hEorpa
Achar dromchla	28,748 km²
• Uisce	5.7 %
Suite i nó in aice le limistéar uisce	Muir Aidriad agus An Mheánmhuir
Pointe is airde	Korab (en) (2,764 m)
Pointe is ísle	Muir Aidriad (0 m)
Ar theorainn le	Gréig ; Montainéagró ; An tAontas Eorpach ; An tSeirbia ; An Mhacadóin Thuaidh ; An Chosaiv
Sonraí stairiúla
Leanann sé/sí	People's Socialist Republic of Albania (en)
Cruthú	28 Samhain 1912
Eagraíocht pholaitiúil
Córas rialtais	córas parlaiminteach
Comhlacht reachtach	Parlaimint na hAlbáine
• Uachtarán na hAlbáine	Ilir Meta (2017–)
• Príomh-Aire na hAlbáine	Edi Rama
Eacnamaíocht
OTI ainmniúil	17,930,565,119 $ (2021)
Airgeadra	Albanian lek (en)
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama	UTC+01:00
Fearann Idirlín barrleibhéil	.al
Glaochód	+355
Uimhir theileafóin éigeandála	112, 127, 128 agus 129
Cód tíre	AL
Cód NUTS	AL
Eile
Suíomh gréasáin	kryeministria.al…

Tír in oirdheisceart na hEorpa is ea Poblacht na hAlbáine go foirmiúil (as Albáinis Republika e Shqipërisë). Tá daonra 3.03. mhilliúin aici. Is í Tiorána (Tiranë nó Tirana as Albáinis) an phríomhchathair agus an chathair is mó.

Tíreolaíocht[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tá an Albáin suite in iardheisceart Leithinis na mBalcán. Tá teorainneacha aici le Montainéagró (siar ó thuaidh), an Chosaiv (soir ó thuaidh), An Mhacadóin Thuaidh (soir) agus an Ghréig (ó dheas agus siar ó dheas). Tá imeallbhord aici ar chladach Thuaidh na Meánmhara, Muir Aidriad (siar) agus an Muir Iónach (siar ó dheas), áit a thosaíonn Riviera na hAlbáine. Tá an Albáin níos lú na 72km ón Iodáil, thar Caolas Otranto, a nascann Muir Aidriad leis an Muir Iónach.

Tá dhá chontae déag san Albáin:

Stair[cuir in eagar | athraigh foinse]

Fuaireadar a saoirse ón réimeas Otamán tar éis na gcianta cairbreacha timpeall an ama chéanna a bhain ‘Éire’ saoirse amach, sna 1920idí.^[1]

Ghabh trúpaí na hIodáile agus na Gearmáine seilbh ar an Albáin le linn an Dara Cogadh Domhanda.

1944-1991[cuir in eagar | athraigh foinse]

Chuir na Cumannaigh in aghaidh na Naitsithe, agus bhí Enver Hoxha i mbun na frithbheartaíochta. Shaor siad an tír sa bhliain 1994. Rinneadh stát Stailíneach den tír ina dhiaidh sin.

Bhí na hAlbánaidh breis is daichead bliain fé dhaorsmacht an deachtóra Enver Hoxha, ceannaire a d’imir an lámh láidir ar gach mac máthar acu. Bhí Hoxha mar Ard-Rúnaí ar an PPSH, Páirtí Oibre na hAlbáine, páirtí cumannach agus an t-aon pháirtí dlíthiúil sa tír.

Bhí an Albáin ar cheann de na tíortha cumannacha ba mheasa as ó thaobh easpa saoirse an duine de réir tuairiscí. Meastar gur cuireadh suas le fiche a cúig míle duine chun báis go héagórach le linn réimeas Hoxha.^[1] Chun an tír a chosaint ó ionradh, thóg an rialtas 750,000 buncar, creid nó ná creid agus atá le feiceáil fós timpeall na tíre.

Nuair a cailleadh an deachtóir úd i 1985, thapaigh Páirtí Daonlathach an deis ‘daonlathas’ a thriail tráth go raibh tíortha eile sa réigiún ag briseadh slabhraí an Chumannachais. Tháinig sé i gcumhacht sa bhliain 1992.

1992 ar aghaidh[cuir in eagar | athraigh foinse]

Is ag stracadh leis an saol atá na hAlbánaigh bhochta riamh ó shin. Caimiléireacht is cíor thuathail go fairsing is iad ag iomrascáil le réalachas an tsaoil tar éis blianta fada daorsmachta.

Rinne crith talún drochdhíobháil don dtír in 2019. Measadh go raibh 10,000 duine a buaileadh sa chrith sin fós gan dídean cheart sa bhliain 2023.

Bhuail an galar Covid go tréan an Albáin, gan aon chabhair ná fóirithint cheart ag na hAlbánaigh ó údaráis na tíre.^[1]