Ronald Reagan

Ronald Reagan
33. gobharnóir California
31. Uachtarán tofa na Stát Aontaithe
40. Uachtarán na Stát Aontaithe
Saol
Ainm iomlán	Ronald Wilson Reagan
Eolas breithe	Tampico, 6 Feabhra 1911
Náisiúntacht	Stáit Aontaithe Mheiriceá
Áit chónaithe	Rancho del Cielo
Teanga dhúchais	Béarla Meiriceánach
Bás	Bel Air, 5 Meitheamh 2004
Áit adhlactha	Ronald Reagan Presidential Library (en)
Cúis bháis	bás nádúrtha (niúmóine; Galar Alzheimer)
Muintir
Athair	Jack Reagan
Máthair	Nelle Wilson Reagan
Céile/Céilí	Jane Wyman (Eanáir 26, 1940 - 1949); Nancy Reagan (Márta 4, 1952 - Meitheamh 5, 2004)
Páistí	liosta iomláin Maureen Reagan; Patti Davis; Ron Reagan; Christine Reagan;
Siblíní	liosta iomláin Neil Reagan;
Teaghlach	liosta iomláin Michael Reagan (mac uchta);
Oideachas
Alma mater	Dixon High School (en) ; (1924 - Meitheamh 1928) ; Eureka College (en) ; (1928 - Meitheamh 1932) Baitsiléir Ealaíon : eacnamaíocht, socheolaíocht
Teangacha	Béarla Meiriceánach
Gairm
Gairm	aisteoir teilifíse, aisteoir scannáin, polaiteoir, dírbheathaisnéisí, aisteoir saincharachtair, scríbhneoir scripte scannáin, oifigeach míleata, aisteoir, ceardchumannaí, pearsa raidió, státaire, aisteoir gutha agus dialannaí
	Rannpháirtí attempted assassination of Ronald Reagan (en)
Airde	185 cm
Áit oibre	Hollywood, Sacramento agus Washington, D.C.
Fostóirí	Warner Bros. (Aibreán 20, 1937 -
Saothar iomráiteach	Tear down this wall! (en)
Duaiseanna	honorary citizen of Berlin ; Knight Grand Cross of the Order of the Bath ; Order of the White Eagle ; Collar of the Order of the White Lion ; Francis Boyer Award (1988) ; Presidential Medal of Freedom (1993) ; Congressional Gold Medal ; California Hall of Fame (2006) ; Doublespeak Award (1980) ; Theodore Roosevelt Award (1990) ; Horatio Alger Award (1969) ; Labor Hall of Honor (2017) ; star on Hollywood Walk of Fame (Feabhra 8, 1960) ; Grand Cross 1st class of the Order of Merit of the Federal Republic of Germany (1990) ; Grand Cross of the Order of Merit of the Republic of Poland ; honorary doctorate of the Weizmann Institute of Science ; Doublespeak Award (1983) ; Grand Cordon of the Supreme Order of the Chrysanthemum ; Armed Forces Reserve Medal ; American Defense Service Medal ; American Campaign Medal ; World War II Victory Medal ; Order of the White Lion ; Order of the Chrysanthemum ; Order pro Merito Melitensi ; Order of the Bath ; Order of Merit of the Republic of Poland ; honorary citizen of Vilnius (1995) ; honorary citizen of Gdańsk
Ballraíocht	Léigiún Mheiriceá; Tau Kappa Epsilon (en)
Seirbhís mhíleata
Brainse míleata	Arm Cúltaca na Stáit Aontaithe; Aerfhórsa na Stát Aontaithe; Arm Cúltaca na Stáit Aontaithe; Air Force Reserve Command (en)
Céim	saighdiúir singil; foleifteanant; céadleifteanant; captaen
Throid sé/sí ag	An Dara Cogadh Domhanda; American Theater (en)
Cleamhnú
Reiligiúin	Preispitéireachas; Restorationism (en) ; Deisceabail Chríost
Páirtithe polaitíochta	Páirtí Poblachtach; Páirtí Daonlathach
IMDb	nm0001654
	whitehouse.gov… agus whitehouse.gov…
Discogs ID	226283

B'é Ronald Wilson Reagan (Gaeilge: Raghnall Mac Liam Ó Ríagáin) (6 Feabhra 1911 - 5 Meitheamh 2004) an 40ú hUachtarán na Stát Aontaithe (1981-1989), agus an 33ú Gobharnóir California ó 1967 go dtí 1975.

Ba é Ronald Reagan a bhain Toghchán Uachtaránachta SAM i Samhain 1980. Chaith sé dhá theárma ina Uachtarán; le linn an ama seo thit an Cogadh Fuar chuig íosphointí nua teannais agus ansin bhain sé ardphointí nua chomhoibrithe amach; pointí a bhí chóir a bheith doshamhalta go dtí sin.^[1]

Reagan sa scannán "Knute Rockne All American", 1940

Aisteoir[cuir in eagar | athraigh foinse]

Aisteoir ba ea Reagan sna 1940idí-1960idí. Bhí Reagan áirithe i measc na bhfear ba bhreátha go fisiciúil i Hollywood ina óige.^[2] Bhí cáil air mar mar chraoltóir chomh maith.

Uachtaránacht[cuir in eagar | athraigh foinse]

1950idí

Chaill Jimmy Carter in aghaidh Reagan sa bhliain 1980. Ag 69 bliain d'aois, b'é Reagan an duine is sine ag an am nuair a toghadh ina Uachtarán é sa bhliain 1980 (bhí Trump beagainín níos sine níos déanaí). Is iomaí spochadh a bhíodh ann faoina aois ag an am. An bhféadfadh ‘seanfhear’ cúraimí na Stát Aontaithe a láimhsiú?^[3]

Chaith Reagan ocht mbliana sa Teach Bán.^[4] áirítear Reagan ar dhuine de na hUachtaráin ba mhó riamh a thaitin le pobal Mheiriceá.^[3]

Luann an tOllamh le hEolaíocht Pholaitiúil, John Orman, go raibh seacht gcinn de thréithe ag Reagan a d’oibrigh thar cionn dó mar Uachtarán ar Mheiriceá sna hochtóidí. Ba iad na tréithe sin:

Díocas chun coimhlinte sa bpolaitíocht agus sa saol. Suim aige i gcúrsaí spóirt; É aclaí. Muinín aige as a thuairimí féin agus a sheasamh féin ar cheisteanna na polaitíochta agus an tsaoil. É ábalta guaim a choinneáil ar a chuid mothúchán go poiblí. É láidir agus daingean. Agus é ar a chompord leis an gcumhacht.^[2]

1980

1984

Chuirfí Reagan san eite dheis ach ní raibh leisce air comhréiteach a dhéanamh ar cheisteanna go leor leis na Daonlathaigh.

Reagan agus George H. W. Bush, 1984

Geopholaitíochtː an Cogadh Fuar[cuir in eagar | athraigh foinse]

Bhí Reagan frithchumannach go smior agus mar sin de in éadan détente. In 1983 thug sé an t-ainm clúiteach ‘impireacht an oilc’ ar an APSS agus thaispeáin sé go soiléir an rún daingean a bhí aige a chinntiú nach scriosfadh na Cummanaigh Meiriceá choíche.^[1] Dúirt Reagan ar an APSSː

'Impireacht an oilc . . . fócas an oilc i saol an lae inniu . . . creidim go bhfuil an cumannachas ina chaibidil aisteach bhrónach eile i stair an chine dhaonna a bhfuiltear ag scríobh a cuid leathanach deireanach anois féin.'

Chuige sin thosaigh sé a chaitheamh ollsuimeanna airgid ar chórais nua slándála agus chosanta. Tugadh isteach réimse de dhiúracáin nua-aimseartha. Bunaíodh líon suntasach de na diúracáin seo san Eoraip, rud a ghoill go mór ar ghrúpaí síochána ar nós CND (Feachtas um Dhí-Armáil Núicléach).^[1]

‘Star Wars’[cuir in eagar | athraigh foinse]

'Star Wars'ː Reagan, George Shultz i lár, and James Baker ar chlé, 1986

Bhí an córas cosanta 'Star Wars' go mór i mbéal an phobail le linn ré Ronald Reagan. Thacaigh Reagan le forbairt an Tionscnamh Straitéiseach Cosanta (Strategic Defense Initiative), córas léasair cosanta a mbeadh de thoradh air go gcruthófaí sciath thart ar SAM, nárbh fhéidir le diúracáin na Rúise teacht tríd. Ní haon ionadh é, b’fhéidir, gur tugadh an leasainm ‘Star Wars’ air.^[1]

1987

D’éirigh an teannas chomh géar sin go ndearna an Rúis baghcat ar na Cluichí Oilimpeacha i 1984 a reáchtáladh i Los Angeles.

Geilleagar[cuir in eagar | athraigh foinse]

Chosain forbairtí ar nós Star Wars na billiúin dollar agus roimh i bhfad bhí deacrachtaí ag geilleagar SAM. Bhí an cás níos measa fiú sa Rúis, áfach; agus Moscó ag iarraidh fanacht cab ar chab le dul chun cinn teicneolaíoch SAM, chóir a bheith gur thit geilleagar na Rúise as a chéile ar fad. Bheadh ar an dá thír costais a ísliú ar bhonn práinne.^[1]

Cainteanna faoi Theorannú Arm[cuir in eagar | athraigh foinse]

Mar dhóigh le teacht chun réitigh, thionóil Reagan agus Mikhail Gorbaitseov sraith de chruinnithe mullaigh. I dtús báire is beag a baineadh amach. Ach i ndiaidh idirbheartaíocht dhian d’aontaigh an dá thaobh ar armlón a laghdú. Bhí an comhaontú s’acu le fáil i gConradh na bhFórsaí Núicléacha le Meánraon ar 8 Nollaig 1987,^[5] a chinntigh gur cuireadh as feidhm na mílte arm núicléach agus a chuir stad le clár Star Wars. Lig an Conradh fosta d’fhoirne cigirí maoirseacht a dhéanamh ar scrios na n-arm.

Oidhreacht[cuir in eagar | athraigh foinse]

Is beag a chodail Reagan agus tháinig galar Alzheimer air; d'éag 5 Meitheamh 2004. Inniu faightear iarsmalann Ronald Reagan i Simi Valley, California.

Éire[cuir in eagar | athraigh foinse]

Thug neart de na Gael-Mheiriceánaigh tacaíocht do Ronald Reagan lena linn. Is cosúil gur duine tíriúil a bhí ann chomh maith le bheith ina aisteoir. ^[6] Bhí Reagan bródúil as a shinsear agus as an ngéineolaíocht Éireannach a bhí fite fuaite ina chreatacha.^[7]

Tháinig Reagan ar cuairt ar Éirinn i 1984 agus tharraing sé conspóid. Mar shampla dhiúltaigh an tEaspag Eamonn Casey bualadh le Reagan i nGaillimh. Níor aontaigh an tEaspag le polasaí Stáit Aontaithe Mheiriceá i Meiriceá Láir ag an am.^[8]

Féach freisin[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 ^1.4 stmarys-belfast.ac.uk (2014). "An Cogadh Fuar". Dáta rochtana: 2022.
↑ ^2.0 ^2.1 Máirtín Ó Catháin (2016). "‘I won’t vote for a crook or an assh*le’ – caitheamh i ndiaidh Kennedy agus Reagan" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2022-06-05.
↑ ^3.0 ^3.1 Máirtín Ó Catháin (13 Nollaig 2016). "Blianta faoi bhláth – Donald Trump agus feirmeoirí Chonamara" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2022-06-05.
↑ Máirtín Ó Catháin (15 Iúil 2021). "Kennedy agus Reagan i measc na laochra go fóill ach Carter ag ardú sna cairteacha" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2022-06-05.
↑ "Intermediate-Range Nuclear Forces Treaty" (as en) (2022-06-02). Wikipedia.
↑ Seosamh Ó Cuaig (8 M.F. 2020). "Tabharfaidh slua de na Gaeil-Mheiricéanaigh vóta do Donald Trump sa gcéad toghchán eile" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2022-06-05.
↑ Máirtín Ó Catháin (2 Nollaig 2020). "Tréithe na nÉireannach sa Teach Bán – buntáiste do Joe Biden?" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2022-06-05.
↑ tuairisc.ie (2017). "Iar-Easpag na Gaillimhe Eamonn Casey tar éis bháis agus é 89 bliain d’aois" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2022-06-05.

[:0-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 ^1.4 stmarys-belfast.ac.uk (2014). "An Cogadh Fuar". Dáta rochtana: 2022.

[:1-2] 2.0 ^2.1 Máirtín Ó Catháin (2016). "‘I won’t vote for a crook or an assh*le’ – caitheamh i ndiaidh Kennedy agus Reagan" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2022-06-05.

[:2-3] 3.0 ^3.1 Máirtín Ó Catháin (13 Nollaig 2016). "Blianta faoi bhláth – Donald Trump agus feirmeoirí Chonamara" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2022-06-05.

[4] Máirtín Ó Catháin (15 Iúil 2021). "Kennedy agus Reagan i measc na laochra go fóill ach Carter ag ardú sna cairteacha" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2022-06-05.

[5] "Intermediate-Range Nuclear Forces Treaty" (as en) (2022-06-02). Wikipedia.

[6] Seosamh Ó Cuaig (8 M.F. 2020). "Tabharfaidh slua de na Gaeil-Mheiricéanaigh vóta do Donald Trump sa gcéad toghchán eile" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2022-06-05.

[7] Máirtín Ó Catháin (2 Nollaig 2020). "Tréithe na nÉireannach sa Teach Bán – buntáiste do Joe Biden?" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2022-06-05.

[8] tuairisc.ie (2017). "Iar-Easpag na Gaillimhe Eamonn Casey tar éis bháis agus é 89 bliain d’aois" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2022-06-05.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]