An difríocht idir athruithe ar: "An tAerchaidéal"

An tAerchaidéal
	an tAerchaidéal
Ainm Laidine (IAU)	Antlia
Nod	Ant
Ginideach Laidine	Antliae
Siombalaíocht	an tAerchaidéal
Dronairde	10 h
Diallas	−90°
Achar	239 céim cearnach ; Céim 62ú
Líon na réaltaí; (amharcmhéid < 3)	0
Réalta is gile	α Ant ; (méid 4.25)
Dreigecheathanna	Dada
Réaltbhuíonta; ar theorainn leista	an Ceinteár; Compás an Mhairnéalaigh; an Phéist Uisce; na Seolta;
	Infheicthe sna leithid idir +45° agus −90°; Sárfheicthe i rith na míosa seo: Aibreán an infheictheacht is fearr

Browse history interactively

← Gabh chuig an difear roimhe seo An chéad dhifear eile →

Content deleted Content added

VisualWikitext

Inline

Leagan ó 17:48, 16 Deireadh Fómhair 2009

Is réaltbhuíon réasúnta nua í an tAerchaidéal óir ní ceapadh go dtí an 18ú aois í, ós rud é go raibh sí ródhoiléir lena admháil ag na seanghréagaigh. Ghlac an IAU léi mar cheann den 88 réaltbhuíon nua-aimseartha. Ag tosú i dtuaisceart na réaltbhuíne, seo iad a leanas na réaltbhuíonta atá timpeall an Aerchaidéil: an Phéist Uisce, Compás an Mhairnéalaigh, na Seolta, agus faoi dheireadh an Ceinteár.

Tugtar Antlia mar ainm Laidine ar an réaltbhuíon seo, rud a chiallaíonn "aerchaidéal".

Príomhghnéithe

α Ant: is réaltbhuíon dhoiléir í an tAerchaidéal gan aon réaltaí geala inti. Is í an réalta is lú doiléir ná α Ant; agus cé gurb í príomhréalta de chuid an Aerchaidéil í, níl a gile dhealraitheach ach ar méid 4.25. Is K4 III a haicme speictreach is a cineál lonrachais

ζ Ant: ilréalta

Réada suntasacha domhainspéire

NGC 2997: réaltra bíseach den chineál Sc, atá claonta ar uillinn 45° dár líne radhairc.

NGC 3132: tugtar Réaltnéal na n-Ocht Phléascadh (Eight Burst Nebula as Béarla) nó Réaltnéal Fáinneach Theas (Southern Ring Nebula) mar ainmneacha eile ar an réaltnéal pláinéadach seo. Tá córas déréalta i lár an réada seo.

PGC 29194: tá an t-abhacréaltra sféaróideach seo, nach bhfuil ina ghile dhealraitheach ach an amharcmhéid 14.8, ina bhall dár nGrúpa Áitiúil de réaltraí.

Stair

Ba é an réalteolaí Francach an tAb Nicolas Louis de Lacaille a chruthaigh réaltbhuíon an Aerchaidéil. Chaith Lacaille na blianta 1751 agus 1752 san Afraic Theas agus é ag clárú réaltaí an leathsféir theas. Bhí beagnach 10,000 réalta agus 42 réada domhainspéire ar an léarscáil neamhaí a rinne sé ag an am sin. Tháinig amach an chéad eagrán sa bhliain 1756 ach ní raibh ann ach plánaisféar agus é sa teanga Fraincise. Níor foilsíodh an chatalóg iomlán agus eagrán deifnídeach an phlánaisféir go dtí an bhliain 1763, bliain amháin tar éis bhás Lacaille. Coelum Australe Stelliferum an t-ainm a thug Lacaille ar an leabhar seo. San eagrán seo, d'aistrigh sé na hainmneacha ón bhFraincis go dtí an Laidin, agus chuir sé trí réaltbhuíon na Cíle, na Seolta agus Dheireadh na Loinge in áit Argo Navis (nó Le Navire, mar a thug sé air sa chéad eagrán).

Le linn dó a bheith ag cur i gclár na réaltaí theas, chum Lacaille ceithre réaltbhuíon déag chun áiteanna éigin i ndeisceart na spéartha a líonadh nach raibh a lán réaltaí iontu – agus an tAerchaidéal ina measc (féach an bosca thíos). Sa lá ata inniu ann glacann an an tAontas Réalteolaíoch Idirnáisiúnta (ARI) le gach ceann de na réaltbhuíonta sin; agus glactar freisin leis na trí réaltbhuíon a rinne Lacaille as an Long.

La Machine Pneumatique agus Antlia pneumatica (.i. an t-ainm Fraincise agus an t-ainm Laidine ar an aerchaidéal a chum an t-eolaí Éireannach Robert Boyle) na h-ainmneacha a thug Lacaille uirthi ar dtús, ach giorraíodh idir sin is tráthas an ceann Laidine; dá bhrí sin tugtar an tAerchaidéal ar an réaltbhuíon seo as Gaeilge.

Is suimiúil a thabhairt faoi deara nach ndearna Lacaille aon iarracht de réir cosúlachta na litreacha Bayer a dháileadh ar na réaltaí de réir a ngile dealraithí.

Miotaseolaíocht

Ós rud é nár cruthaíodh réaltbhuíon an Aerchaidéil go dtí an 18ú aois, níl aon bhaint aici le miotaseolaíocht an tSeansaoil. Lena chois sin, ní bhaineann aon mhiotaseolaíocht leis an Aerchaidéal ós rud é gur scoir Lacaille den thraidisiún sin ar dá réir a d'ainmnítí na réaltbhuíonta as carachtair mhiotaseolaíocha; ina áit sin roghnaigh sé go formhór ainmneacha uirlisí a úsáidtear sna heolaíochtaí.

Réaltaí

Réaltaí a bhfuil ainmneacha Bayer orthu:

α Ant 4.28; δ Ant 5.57; ε Ant 4.51; ζ¹ Ant 5.75; ζ² Ant 5.91; η Ant 5.23; θ Ant 4.78; ι Ant 4.60

Réaltaí suntasacha eile:

HR 93083 8.33 – tá pláinéad eachtarghrianda aige
U Antliae 5.50 – réalta carbóin

Féach fosta

Sonraí réaltmhéadracha ag baint leis an Aerchaidéal

Naisc sheachtracha

Tagairtí

Burnham, Robert Jr. (1966, 1978). Burnham's Celestial Handbook: An Observer's Guide to the Universe Beyond the Solar System, v.1. General Publishing Company, Ltd., Toronto. ISBN 0-486-23673-0.

Réaltbhuíonta a chruthaigh an tAb Nicolas Louis de Lacaille sna blianta 1751 agus 1752

Na 88 réaltbhuíon nua-aimseartha

@@ Líne 7: / Líne 7: @@
 siombalaíocht= an tAerchaidéal |
 dronairde = 10 |
-diallas = &minus;90 |
+diallas = −90 |
 achariomlán = 239 |
 acharrangú = 62ú |
 líonréaltaí = 0 |
-réaltainm = [[Alfa_Antliae|&alpha; Ant]] |
+réaltainm = [[Alfa Antliae|α Ant]] |
 réaltmhéid = 4.25 |
 dreigecheathanna= Dada |
 teorantacha =
-*[[an Ceinteár]]
+* [[an Ceinteár]]
-*[[Compás an Mhairnéalaigh]]
+* [[Compás an Mhairnéalaigh]]
-*[[an Phéist Uisce]]
+* [[an Phéist Uisce]]
-*[[na Seolta]] |
+* [[na Seolta]] |
 uasleithead = 45 |
 íosleithead = 90 |
@@ Líne 25: / Líne 25: @@
 Is [[réaltbhuíon]] réasúnta nua í '''an tAerchaidéal''' óir ní ceapadh go dtí an [[18ú aois]] í, ós rud é go raibh sí ródhoiléir lena admháil ag na seanghréagaigh. Ghlac an [[IAU]] léi mar cheann den 88 réaltbhuíon nua-aimseartha. Ag tosú i dtuaisceart na réaltbhuíne, seo iad a leanas na réaltbhuíonta atá timpeall an Aerchaidéil: [[an Phéist Uisce]], [[Compás an Mhairnéalaigh]], [[na Seolta]], agus faoi dheireadh [[an Ceinteár]].
-Tugtar '''Antlia''' mar ainm [[Laidin|Laidine]] ar an réaltbhuíon seo, rud a chiallaíonn "[[aerchaidéal]]".
+Tugtar '''Antlia''' mar ainm [[Laidin]]e ar an réaltbhuíon seo, rud a chiallaíonn "[[aerchaidéal]]".
-==Príomhghnéithe==
+== Príomhghnéithe ==
-*[[Alfa_Antliae|&alpha; Ant]]: is réaltbhuíon dhoiléir í an tAerchaidéal gan aon réaltaí geala inti. Is í an réalta is lú doiléir ná &alpha;&nbsp;Ant; agus cé gurb í príomhréalta de chuid an Aerchaidéil í, níl a gile dhealraitheach ach ar méid 4.25. Is K4&nbsp;III a [[aicme_speictreach|haicme speictreach]] is a [[cineál lonrachais]]
+* [[Alfa Antliae|α Ant]]: is réaltbhuíon dhoiléir í an tAerchaidéal gan aon réaltaí geala inti. Is í an réalta is lú doiléir ná α&nbsp;Ant; agus cé gurb í príomhréalta de chuid an Aerchaidéil í, níl a gile dhealraitheach ach ar méid 4.25. Is K4&nbsp;III a [[aicme speictreach|haicme speictreach]] is a [[cineál lonrachais]]
-*[[Zeta_Antliae|&zeta; Ant]]: [[ilréalta]]
+* [[Zeta Antliae|ζ Ant]]: [[ilréalta]]
-==Réada suntasacha domhainspéire==
+== Réada suntasacha domhainspéire ==
-*[[NGC 2997]]: [[réaltra bíseach]] den chineál Sc, atá claonta ar uillinn 45° dár líne radhairc.
+* [[NGC 2997]]: [[réaltra bíseach]] den chineál Sc, atá claonta ar uillinn 45° dár líne radhairc.
-*[[NGC 3132]]: tugtar '''Réaltnéal na n-Ocht Phléascadh''' (''Eight Burst Nebula'' as Béarla) nó ''Réaltnéal Fáinneach Theas'' (''Southern Ring Nebula'') mar ainmneacha eile ar an [[réaltnéal pláinéadach]] seo. Tá córas déréalta i lár an réada seo.
+* [[NGC 3132]]: tugtar '''Réaltnéal na n-Ocht Phléascadh''' (''Eight Burst Nebula'' as Béarla) nó ''Réaltnéal Fáinneach Theas'' (''Southern Ring Nebula'') mar ainmneacha eile ar an [[réaltnéal pláinéadach]] seo. Tá córas déréalta i lár an réada seo.
-*[[PGC 29194]]: tá an t-[[abhacréaltra sféaróideach]] seo, nach bhfuil ina ghile dhealraitheach ach an amharcmhéid 14.8, ina bhall dár n[[Grúpa Áitiúil]] de réaltraí.
+* [[PGC 29194]]: tá an t-[[abhacréaltra sféaróideach]] seo, nach bhfuil ina ghile dhealraitheach ach an amharcmhéid 14.8, ina bhall dár n[[Grúpa Áitiúil]] de réaltraí.
-==Stair==
+== Stair ==
-Ba é an réalteolaí Francach an tAb [[Nicolas Louis de Lacaille]] a chruthaigh réaltbhuíon an Aerchaidéil. Chaith Lacaille na blianta [[1751]] agus [[1752]] san [[Afraic Theas]] agus é ag clárú réaltaí [[Sféar_neamhaí|an leathsféir theas]]. Bhí beagnach 10,000 réalta agus 42 réada domhainspéire ar an léarscáil neamhaí a rinne sé ag an am sin. Tháinig amach an chéad eagrán sa bhliain [[1756]] ach ní raibh ann ach [[plánaisféar]] agus é sa teanga [[Fraincis|Fraincise]]. Níor foilsíodh an chatalóg iomlán agus eagrán deifnídeach an phlánaisféir go dtí an bhliain [[1763]], bliain amháin tar éis bhás Lacaille. '''Coelum Australe Stelliferum''' an t-ainm a thug Lacaille ar an leabhar seo. San eagrán seo, d'aistrigh sé na hainmneacha ón bhFraincis go dtí an [[Laidin]], agus chuir sé trí réaltbhuíon [[An_Chíle|na Cíle]], [[na Seolta]] agus [[Deireadh_na_Loinge|Dheireadh na Loinge]] in áit [[An_Long|Argo Navis]] (nó '''Le Navire''', mar a thug sé air sa chéad eagrán).
+Ba é an réalteolaí Francach an tAb [[Nicolas Louis de Lacaille]] a chruthaigh réaltbhuíon an Aerchaidéil. Chaith Lacaille na blianta [[1751]] agus [[1752]] san [[Afraic Theas]] agus é ag clárú réaltaí [[Sféar neamhaí|an leathsféir theas]]. Bhí beagnach 10,000 réalta agus 42 réada domhainspéire ar an léarscáil neamhaí a rinne sé ag an am sin. Tháinig amach an chéad eagrán sa bhliain [[1756]] ach ní raibh ann ach [[plánaisféar]] agus é sa teanga [[Fraincis]]e. Níor foilsíodh an chatalóg iomlán agus eagrán deifnídeach an phlánaisféir go dtí an bhliain [[1763]], bliain amháin tar éis bhás Lacaille. '''Coelum Australe Stelliferum''' an t-ainm a thug Lacaille ar an leabhar seo. San eagrán seo, d'aistrigh sé na hainmneacha ón bhFraincis go dtí an [[Laidin]], agus chuir sé trí réaltbhuíon [[An Chíle|na Cíle]], [[na Seolta]] agus [[Deireadh na Loinge|Dheireadh na Loinge]] in áit [[An Long|Argo Navis]] (nó '''Le Navire''', mar a thug sé air sa chéad eagrán).
-Le linn dó a bheith ag cur i gclár na réaltaí theas, chum Lacaille ceithre réaltbhuíon déag chun áiteanna éigin i ndeisceart na spéartha a líonadh nach raibh a lán réaltaí iontu &ndash; agus an tAerchaidéal ina measc (féach an bosca thíos). Sa lá ata inniu ann glacann an [[an tAontas Réalteolaíoch Idirnáisiúnta]] (ARI) le gach ceann de na réaltbhuíonta sin; agus glactar freisin leis na trí réaltbhuíon a rinne Lacaille as an Long.
+Le linn dó a bheith ag cur i gclár na réaltaí theas, chum Lacaille ceithre réaltbhuíon déag chun áiteanna éigin i ndeisceart na spéartha a líonadh nach raibh a lán réaltaí iontu – agus an tAerchaidéal ina measc (féach an bosca thíos). Sa lá ata inniu ann glacann an [[an tAontas Réalteolaíoch Idirnáisiúnta]] (ARI) le gach ceann de na réaltbhuíonta sin; agus glactar freisin leis na trí réaltbhuíon a rinne Lacaille as an Long.
-'''La Machine Pneumatique''' agus '''Antlia pneumatica''' (.i. an t-ainm Fraincise agus an t-ainm Laidine ar an [[aerchaidéal]] a chum an t-eolaí [[Éire|Éireannach]] [[Robert Boyle]]) na h-ainmneacha a thug Lacaille uirthi ar dtús, ach giorraíodh idir sin is tráthas an ceann Laidine; dá bhrí sin tugtar '''an tAerchaidéal''' ar an réaltbhuíon seo as [[Gaeilge]].
+'''La Machine Pneumatique''' agus '''Antlia pneumatica''' (.i. an t-ainm Fraincise agus an t-ainm Laidine ar an [[aerchaidéal]] a chum an t-eolaí [[Éire]]annach [[Robert Boyle]]) na h-ainmneacha a thug Lacaille uirthi ar dtús, ach giorraíodh idir sin is tráthas an ceann Laidine; dá bhrí sin tugtar '''an tAerchaidéal''' ar an réaltbhuíon seo as [[Gaeilge]].
 Is suimiúil a thabhairt faoi deara nach ndearna Lacaille aon iarracht de réir cosúlachta na [[téarmaíocht réaltach|litreacha Bayer]] a dháileadh ar na réaltaí de réir a ngile dealraithí.
-==Miotaseolaíocht==
+== Miotaseolaíocht ==
 Ós rud é nár cruthaíodh réaltbhuíon an Aerchaidéil go dtí an [[18ú aois]], níl aon bhaint aici le miotaseolaíocht an tSeansaoil. Lena chois sin, ní bhaineann aon mhiotaseolaíocht leis an Aerchaidéal ós rud é gur scoir Lacaille den thraidisiún sin ar dá réir a d'ainmnítí na réaltbhuíonta as carachtair mhiotaseolaíocha; ina áit sin roghnaigh sé go formhór ainmneacha uirlisí a úsáidtear sna heolaíochtaí.
-==Réaltaí==
+== Réaltaí ==
-:'''Réaltaí a bhfuil ainmneacha [[Johann_Bayer|Bayer]] orthu:'''
+:'''Réaltaí a bhfuil ainmneacha [[Johann Bayer|Bayer]] orthu:'''
-:: [[Alfa_Antliae|&alpha; Ant]] 4.28; [[Delta_Antliae|&delta; Ant]] 5.57; [[Epsilon_Antliae|&epsilon; Ant]] 4.51; [[Zeta1_Antliae|&zeta;<sup>1</sup> Ant]] 5.75; [[Zeta2_Antliae|&zeta;<sup>2</sup> Ant]] 5.91; [[Eta_Antliae|&eta; Ant]] 5.23; [[Theta_Antliae|&theta;&nbsp;Ant]]&nbsp;4.78; [[Iota_Antliae|&iota;&nbsp;Ant]]&nbsp;4.60
+:: [[Alfa Antliae|α Ant]] 4.28; [[Delta Antliae|δ Ant]] 5.57; [[Epsilon Antliae|ε Ant]] 4.51; [[Zeta1 Antliae|ζ<sup>1</sup> Ant]] 5.75; [[Zeta2 Antliae|ζ<sup>2</sup> Ant]] 5.91; [[Eta Antliae|η Ant]] 5.23; [[Theta Antliae|θ&nbsp;Ant]]&nbsp;4.78; [[Iota Antliae|ι&nbsp;Ant]]&nbsp;4.60
 :'''Réaltaí suntasacha eile:'''
-:* [[HR 93083]] 8.33 &ndash; tá [[pláinéad eachtarghrianda]] aige
+:* [[HR 93083]] 8.33 – tá [[pláinéad eachtarghrianda]] aige
-:* [[U Antliae]] 5.50 &ndash; [[réalta carbóin]]
+:* [[U Antliae]] 5.50 – [[réalta carbóin]]
 <!--Foinsí; (1)The Bright Star Catalog, 5th Revised Edition: http://www.alcyone.de/SIT/bsc/ (2) NASA Astronimcal Data Center: http://adc.gsfc.nasa.gov/-->
-==Féach fosta==
+== Féach fosta ==
 * [[Sonraí réaltmhéadracha ag baint leis an Aerchaidéal]]
-==Naisc sheachtracha==
+== Naisc sheachtracha ==
 * [http://www.alcyone.de/SIT/bsc/ Yale Bright Star Catalog]
 * [http://homepage.ntlworld.com/robin.gatter/data/Ant.htm an tAerchaidéal ar shuíomh Robin Gatter]
@@ Líne 77: / Líne 77: @@
 * [http://www.astronomical.org/portal/modules/wfsection/article.php?articleid=2 Peoria Astronomical Society: an tAerchaidéal]
-==Tagairtí==
+== Tagairtí ==
-*{{Tagairt leabhair|Údar=Burnham, Robert Jr.|Teideal=Burnham's Celestial Handbook: An Observer's Guide to the Universe Beyond the Solar System, v.1|Foilsitheoir=General Publishing Company, Ltd., Toronto|Bliain=1966, 1978|ID=ISBN 0486236730}}
+* {{Tagairt leabhair|Údar=Burnham, Robert Jr.|Teideal=Burnham's Celestial Handbook: An Observer's Guide to the Universe Beyond the Solar System, v.1|Foilsitheoir=General Publishing Company, Ltd., Toronto|Bliain=1966, 1978|ID=ISBN 0-486-23673-0}}
 <!-- Foinse sonraí réaltmhéadracha (réaltaí): www.alcyone.de; go príomha ó chatalóga BSC agus HR -->
@@ Líne 85: / Líne 85: @@
 {{RéaltbhuíontaAgLacaille}}
 {{LiostaRéaltbhuíonta}}
-[[Rang:Réaltbhuíonta|Aerchaidéal]]
+[[Catagóir:Réaltbhuíonta|Aerchaidéal]]
 [[ar:مفرغة الهواء (كوكبة)]]
@@ Líne 115: / Líne 115: @@
 [[lt:Siurblys (žvaigždynas)]]
 [[lv:Sūknis (zvaigznājs)]]
-[[ml:ശലഭശുണ്ഡം (നക്ഷത്രരാശി)]]
+[[ml:ശലഭശുണ്ഡം]]
 [[nl:Luchtpomp (sterrenbeeld)]]
 [[nn:Luftpumpa]]