Seán Heuston
  | |
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 21 Feabhra 1891 Baile Átha Cliath |
| Bás | 8 Bealtaine 1916 25 bliana d'aois Príosún Chill Mhaighneann |
| Siocair bháis | Tráma balaistíoch |
| Áit adhlactha | Reilig Mhíleata Chnoc an Arbhair |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | saighdiúir, polaiteoir |
| Ball de | |
| Gairm mhíleata | |
| Géillsine | Óglaigh na hÉireann |
| Céim mhíleata | captaen |
| Coinbhleacht | Éirí Amach na Cásca |
 | |
Réabhlóidí Éireannach agus ball de Fianna Éireann ab ea Seán Mac Aodha nó Seán Heuston as Béarla (21 Feabhra, 1891 - 8 Bealtaine, 1916). Bhí sé gníomhach maidir le bunú na bhFianna agus ba gearr go raibh sé ina oifigeach agus ag mealladh tuilleadh fear.[1]
Cuireadh chun báis é i gPríosún Chill Mhaighneann sa bhliain 1916. Ní raibh sé ach 25 bliana d'aois ag an am.
Saol
[cuir in eagar | athraigh foinse]Rugadh Heuston ar 21 Feabhra 1891 ag 24 Shráid Gloucester Íochtarach, Baile Átha Cliath, mac le John Heuston, cléireach, agus le Maria McDonald.[2]
Fuair sé oideachas go dtí an an grád idirmheánach ó na Bráithre Críostaí ar Scoileanna O'Connell ar Shráid Richmond Thuaidh.
Luimneach
[cuir in eagar | athraigh foinse]Agus é seacht mbliana déag daois (1908), chuaigh sé isteach sa Great Southern and Western Railway Company mar chléireach. Bhí sé lonnaithe i Luimneach ar feadh sé bliana, áit a raibh sé gníomhach mar mhaor le Fianna Éireann.
Chuaigh sé isteach i bhFianna Éireann, an club gasógaíochta a rinne Bulmer Hobson agus an Chuntaois Markievicz, i mí Lúnasa 1909. Deagraigh sé brainse an-ghníomhach i Luimneach, ag a raibh ballraíocht de 250 buachaill sa deireadh thiar thall.[2] Chaith sé an chuid is mó den am saor a bhí aige san eagraíocht: ag múineadh Gaeilge agus stair, ag déanamh druileanna, ag máirseáil agus chabhraigh sé le baill íoc as a gcuid éidí.
Ar ais i mBÁC, 1913-1916
[cuir in eagar | athraigh foinse]Aistríodh go Baile Átha Cliath é ag an GSWR in 1913 agus cuireadh chuig oifig an bhainisteoir tráchtála ag stáisiún traenach Kingsbridge é (stáisiún Heuston atá air anois).
.png)
Sna blianta 1913-1916, bhí Heuston, páirteach in oideachas na mbuachaillí i Scoil Éanna agus d’eagraigh siad druileáil agus cleachtadh le muscaedaíocht.[3]
Lean sé leis a chuid oibre le Fianna Éireann, áit ar chas sé le Con Colbert agus Liam Mellows, an bheirt acu feiceálach san eagraíocht. Tugadh ceannas ar bhrainse dó ar an taobh ó thuaidh den chathair, lonnaithe in Hardwick Hall.[2]
Tugadh ardú céime dó mar leas-cheannfort de Bhriogáid Bhaile Átha Cliath agus rinneadh stiúrthóir traenála de freisin. Dearcaigh Colbert agus Pádraig Mac Piarais é chun traenáil a thabhairt do na mic léinn ar Scoil Éanna i ndruileáil agus muscaedaíocht. Ar ócáid na hairm a theacht i dtír i mBinn Éadair i mí Iúil 1914, stiúir sé fórsa Fhianna a thug seachadadh gunnaí ar ais go Baile Átha Cliath go sábháilte ar chairt.
Chuaigh Heuston le hÓglaigh na hÉireann go gairid i ndiaidh a bhunaithe i mí na Samhna 1913. Rinneadh captaen de sa deireadh thiar thall ar an 1ú Cathlán de chuid Ned Daly. D'oibrigh sé go crua leis a chomplacht, ag eagrú máirseálacha agus inlíochtaí, ag cothú meon dúthrachta agus comrádaíochta, agus ag soláthar airm agus trealaimh trí cheannach agus úsáid á bhaint aige as gach meán a raibh ar láimh aige.[2]
Eirí Amach
[cuir in eagar | athraigh foinse]Ar Luan Cásca tugadh ceannas ar an Institiúid Déiríochta dó, foirgneamh ar an taobh ó dheas ó Abhainn na Life, laistiar de na Cheithre Cúirteanna, mar a raibh Daly agus an 1ú Cathlán lonnaithe. Is é an chúram a bhí ar Heuston ná an bealach idir an Bheairic Ríoga (Dún Uí Choileáin ní ba dhéanaí, agus anois ina Ard-Mhúsaem na hÉireann) agus na Ceithre Cúirteanna ar feadh roinnt uaireanta sa chaoi is go mbeadh am go leor ag Daly agus a raibh fágtha den 1ú Briogáid socrú isteach.
Mar a tharla, sheas Heuston agus a chomplacht de 30 fear an fód ar feadh níos mó ná dhá lá.
Agus iad timpeallaithe agus gan cúis dóchais acu, ghéill Heuston ar an Chéadaoin.
Bású
[cuir in eagar | athraigh foinse]Cuireadh Seán Heuston os comhair chúirt airm agus daoradh chun báis é. Coinníodh é i nDún Richmond sular tugadh go Príosún Chill Mhaighneann é. Cuireadh chun báis é ar an 8ú Bealtaine 1916 agus é cúig déag is fiche bliain d'aois. B'é an fear is óige dóibh siúd a cuireadh chun báis.
Níor phós sé roimh a bhás. D'fhág sé a mháthair agus a dheartháir Michael ina dhiaidh, a bhí ina mhac léinn ar an Dominican Priory i dTamhlacht agus é ag dul le sagartacht.[2]
Cuimhneachán
[cuir in eagar | athraigh foinse]I 1966, ainmníodh Stáisiúin Heuston i mBaile Átha Cliath ina chuimhne.
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ "1916 Seachtar Dearmadta - Sean Heuston | Seinnteoir | TG4 | Irish Television Channel, Súil Eile" (as ga) .
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 "National Library of Ireland - 1916 Exhibition". www.nli.ie. Dáta rochtana: 2021-05-08.
- ↑ "May 8th: Éamonn Ceannt, Michael Mallin, Seán Heuston, Con Colbert" (en). Ireland 2016 (2016-04-25). Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2021-05-08. Dáta rochtana: 2021-05-08.