An Eastóin

An Eastóin
Eesti Vabariik (et)
Bratach Armas
Aintiún	Mu isamaa, mu õnn ja rõõm
Mana	«Epic Estonia» «Stonia Epig»
Ainmnithe in ómós	Virumaa (en) agus Ugandi County (en)
Suíomh
59° N, 26° E
Príomhchathair	Taillinn
Daonra
Iomlán	1,374,687 (2024)
• Dlús	30.32 hab./km²
Déamainm	Eastónach
Teanga oifigiúil	an Eastóinis
Tíreolaíocht
Cuid de	Na Stáit Bhaltacha Aontas Eorpach Tuaisceart na hEorpa an Limistéar Eorpach Eacnamaíoch
Achar dromchla	45,335 km²
Suite i nó in aice le limistéar uisce	Muir Bhailt agus Loch Peipus
Pointe is airde	Suur Munamägi (en) (317.4 m)
Pointe is ísle	Muir Bhailt (0 m)
Ar theorainn le	an Laitvia (1991–) an Rúis (1991–)
Sonraí stairiúla
Leanann sé/sí	Livonia Governorate (en) , Estonia Governorate (en) , Pskov Governorate (en) , an tAontas Sóivéadach agus Poblacht Shóivéadach Shóisialach na hEastóine
Cruthú	24 Feabhra 1918
Eachtra thábhachtach	Soviet occupation in Estonia (en) Estonian restoration of Independence (en) 1934 Estonian coup d'état (en)
Eagraíocht pholaitiúil
Córas rialtais	poblacht pharlaiminteach
Comhlacht feidhmiúcháin	Rialtas na hEastóine
Comhlacht reachtach	Riigikogu (en)
• Uachtarán na hEastóine	Konstantin Päts (1938–1940)
• Príomh-Aire na hEastóine	Kaja Kallas (2021–)
Eacnamaíocht
OTI ainmniúil	37,191,166,152 $ (2021)
OTI ainmniúil in aghaidh an duine	23,757.62 $ (2019)
Airgeadra	Euro
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama	UTC+02:00
Fearann Idirlín barrleibhéil	.ee
Glaochód	+372
Uimhir theileafóin éigeandála	112
Cód tíre	EE
Cód NUTS	EE
Eile
Suíomh gréasáin	valitsus.ee

Poblacht i dtuaisceart na hEorpa í an Eastóin (Eastóinis: Eesti). Tá sí suite in aice le Muir Bhailt san Iarthar agus le Murascaill na Fionlainne sa tuaisceart. Tá teorainn talún aici leis an Laitvia agus an Rúis. Thairis sin, tá teorainn mhuirí aici leis an bhFionlainn. Is ball den Aontas Eorpach í.

Stair

Réamhstair

D'éirigh socrú daoine indéanta timpeall 11,000 go dtí 13,000 bliain ó shin, nuair a leáigh ón Oighearaois seo caite. Tá an áit lonnaithe is sine atá fhios againn san Eastóin ná an áit lonnaithe Pulli, a bhí ar na bhruacha na habhann Pärnu, in aice leis an baile Sindi, san iardheisceart na hEastóine.

Tíreolaíocht

Tá sí suite idir 57.3° agus 59.5° domhanleithead agus 21.5° agus 28.1° domhanfhad, luigh an Eastóin ar an gcósta oirtheartach den Muir Bhailt. Tá an meánardú 50 m, agus Is í Suur Munamägi atá suite sa oirheisceart na tíre an pointe is airde (318 méadar). Tá 1,400 loch suite timpeall na tíre.

An Eastóin ó spás

Contaetha

Tá an tír roinnte ina cúig chontae déag:

Contaetha	Príomhchathair	Achar	Daonra	Dlús daonra
Harjumaa	Tallinn	4,333 km²	552,643	127.5/km²
Hiiumaa	Kärdla	989 km²	8,470	8.6/km²
Virumaa Thoir	Jõhvi	3,364 km²	149,244	44.4/km²
Järvamaa	Jõgeva	2,604 km²	31,398	12.1/km²
Jõgevamaa	Paide	2,623 km²	30,553	11.6/km²
Läänemaa	Haapsalu	2,383 km²	24,184	10.1/km²
Virumaa Thiar	Rakvere	3,627 km²	59,861	16.5/km²
Põlvamaa	Põlva	2,165 km²	27,452	12.7/km²
Pärnumaa	Pärnu	4,807 km²	82,584	17.2/km²
Raplamaa	Rapla	2,980 km²	34,905	11.7/km²
Saaremaa	Kuressaare	2,673 km²	31,344	11.7/km²
Tartumaa	Tartu	2,993 km²	150,287	50.2/km²
Valgamaa	Valga	2,044 km²	30,158	14.8/km²
Viljandimaa	Viljandi	3,422 km²	47,594	13.9/km²
Võrumaa	Võru	2,305 km²	33,439	14.5/km²

An Daonra

Rince traidisiúnta na hEastóine

Eastónaigh iad thart ar seachtó faoin gcéad de mhuintir na tíre. An chuid eile acu, is Rúisigh iad, nó Úcránaigh agus Bílearúisigh, ach is gnách le Tadhg an mhargaidh sa tír gan mórán difríochta a aithint eatarthu, ó tháinig na daoine seo isteach i mblianta an Aontais Shóivéadaigh, agus Rúisis á labhairt acu. An teanga atá ó dhúchas ag na hEastónaigh féin, is teanga Fhionn-Úgrach í, agus gaol sách dlúth aici leis an bhFionlainnis. Tá na hEastónaigh agus na Fionlannaigh in ann cuid mhaith céille a bhaint as caint a chéile, cosúil le Gaeil na hÉireann is na hAlban.

Tá dream beag ann san Eastóin ar Fionlannaigh iad ó thaobh an dúchais eitnigh de. Sliocht sleachta is ea iad d'Fhionlannaigh Chathair Pheadair agus na mbólaí timpeall na cathrach sin. Nuair a osclaíodh na teorainneacha i ndeireadh na n-ochtóidí, áfach, thosaigh imirce na bhFionlannach eitneach ón Eastóin agus ó na poblachtaí iar-Shóivéadacha eile go dtí an Fhionlainn, agus tá sé sábháilte glacadh leis nach bhfuil mórán todhchaí i ndán do na Fionlannaigh seo mar mhionlach seanbhunaithe sa tír. Scéal eile ar fad, áfach, go bhfuil malartú cultúrtha beo ar siúl idir an dá náisiún bhráithriúla arís, agus na mílte d'Fhionlannaigh le fáil san Eastóin inniu - mar mhic léinn, cuir i gcás.

Polaitíocht agus Rialtas

Is daonlathas bunreachta, le córas an sheomra amháin, cé a togh an Uachtaráin. Cuimsíonn an Feidhmeannas léis an Príomh-Aire agus le 14 aire eile. Tá cumhacht reachtaíochta ag an bParlaimint, an Riigikogu. Tá 101 suíomh sa Riigikogu.

Déimeagrafach

Teangacha

Is é Eastóinis an teanga oifigiúil sa Eastóin. Tá sé á labhairt ag timpeall 1.1 milliún daoine. Is é Rúisis an teanga iasachta is comónta, tá nách mór 25% de dhaonra an Eastóin ó an Rúis.

% Rúisis á labhairt timpeall an Eastóin.

Ott Tanak

Is tiománaí rallach Eastóine é Ott Tänak (a rugadh 15 Deireadh Fómhair 1987). Faoi láthair        tá sé i gcomhar le Martin Järveoja agus tá sé ag iomaíocht do Toyota i gCraobhchomórtais an Rally World.

2011[edit]

n 2011, thiomáin Tänak 7 slógaí le Ford Fiesta S2000, a d'ullmhaigh foireann MM-Motosport faoi threoracha Markko Märtin. Rinne sé conradh cúig bliana le Ford. [4]

Scóráil Tänak a chéad phointí WRC i Rally Meicsiceo 2011, agus chríochnaigh sé 3ú i SWRC. Bhailigh sé a bhuachan den chéad scoth san Iodáil le feidhmíocht den scoth. Lean sé de bheith ag luí sa Ghréig, mar a bhí sé i gceannas tar éis an chéad lá, ach lean sé a charr ar an gcéad chéim den dara lá, agus bhí air dul ar scor. In an Fhionlainn chríochnaigh sé an 3ú, agus d'fhéach sé ar an dóchúlacht nach raibh aige ach an seans matamaitice chun an teideal a bhuachan. Ach le buaicphointí sa Ghearmáin agus sa Fhrainc, chuir sé é féin ar ais i gconspóid teidil, ag teacht isteach sa Spáinn ach trí phointe taobh thiar den cheannaire Juho Hänninen. Mar sin féin, bhuail sé carraig ar an gcéad chéim, ag briseadh a chrosmheabhair tosaigh Fiesta S2000, agus b'éigean dó atosú faoi rialacha SupeRally, rud a chiallaigh gur chaill sé a seansanna go léir a bheith ina laoch. Chríochnaigh sé an t-imeacht sa séú háit i SWRC, agus chríochnaigh sé an dara háit ar Hänninen sna seastáin chraobhchomórtais.

Rinne sé an chéad uair i Ford Fiesta de chuid WRC a d'ullmhaigh M-Sport Stobart ag Railí GB na Breataine Bige 2011, ag tástáil comhdhúile boinn soláthróra boinn DMACK's mar ullmhúchán dá n-iontráil isteach sa chraobh in 2012. [5]

2018[edit]

.

Bhuaigh Tänak Rallye Deutschland 2018 Roimh shéasúr 2018 shínigh Tänak déileáil dhá bhliain le Toyota Gazoo Racing WRT, á reáchtáil ag curadh domhanda 4-uaire Tommi Mäkinen. Is iad Jari-Matti Latvala agus Esapekka Lappi a chuid foirne. Cé gur thuig go leor daoine go dtógfadh an Eastóinis cuid mhaith ama chun dul i dtaithí ar an bhfoireann agus ar an gcarr, thaispeáin Tänak luas láithreach sa Toyota - ag críochnú an dara ceann i mbabhta oscailte 2018 Monte Carlo, ag cur podium eile i gCorsaic i gCuairt 2018 de Corse agus bhuaigh siad an Rally Argentina in 2018 tar éis corrlach láidir a bheith aige. Bhí sé féin agus an Toyota Yaris WRC thar a bheith iomaíoch i ngach babhta ach ar an gcaoi chéanna chuir Sebastien Ogier Tänak bac ar an bhfód i dtús báire i Rally 2018 sa tSualainn agus d'fhulaing siad teip turbo leis an Toyota in airde Rally Meicsiceo 2018. Rinne Tänak a rath arís san Airgintín agus bhuaigh sé trí ral as a chéile san Fhionlainn, sa Ghearmáin agus sa Tuirc faoi seach. Chríochnaigh Tänak an tríú ceann i gcraobhchomórtas na dtiománaithe taobh thiar de Ogier agus Neuville, go matamaiticiúil sa rás teidil ag an ócáid ​​dheireanach san Astráil. Chiallaigh a chríochnú 4ú háit agus bua Jari-Matti Latvala gur bhuaigh WRT Toyota Gazoo Racing an craobhchomórtais tógálaithe den chéad uair ó 1999 i leith.  i gCraobhchomórtas Railí an Domhain