Jump to content

Satarn (pláinéad)

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
(Athsheolta ó Satarn)
WD Bosca Sonraí Réad RéalteolaíochSatarn ♄
Cineálfathach gáis agus pláinéad lasmuigh
EapainmSatarn agus Wu Xing (en) Aistrigh
Réad tuismitheoraan Ghrian
Réad linbh
AoisJ2000.0 Cuir in eagar ar Wikidata
Sonraí fithiseacha
Apaipsis1,503,509,229 km[1]
10.11596 AU Cuir in eagar ar Wikidata
Pearaipsis1,349,823,615 km
(arg (ω): 92.59888)[1]
9.04808 AU
(arg (ω): 92.59888) Cuir in eagar ar Wikidata
Ais mhór a1,429,394,069 km[2] agus 9.53667594 AU[3]
Éalárnacht e0.05386179[3]
Tréimhse fhithiseach P10,757.7365 d[4]
Tréimhse shionodúil378.0944 d
Meán-Aimhrialtacht M317.02 °[5] Cuir in eagar ar Wikidata
Claonadh i2.48599187 ° ↔ éiclipteach[6]
5.51 ° ↔ Solar equator (en) Aistrigh
0.93 ° ↔ invariable plane (en) Aistrigh[3]
Fad an nóid éirithigh Ω113.66242448 °[3]
Saintréithe fisiceacha agus réaltmhéadracha
Fad ón Domhan1,195,000,000 km (peirigí)
1,660,000,000 km (apaigí) Cuir in eagar ar Wikidata
Gameán: 58,232 km[7]
meánchiorcal: 60,268 km[7]
molach: 54,364 km[7] Cuir in eagar ar Wikidata
Trastomhas120,536 km[8] Cuir in eagar ar Wikidata
Leacú0.09796 Cuir in eagar ar Wikidata
Dearbhmhéid28 Cuir in eagar ar Wikidata
Méid dhealraitheach (V)1.2 (banda V)
−0.24 (banda V)[5] Cuir in eagar ar Wikidata
Trastomhas uilleach14.5 "–20.1 "[9]
Achar dromchla42,700,000,000 km²[5] Cuir in eagar ar Wikidata
Mais568,360 Yg[10] Cuir in eagar ar Wikidata
Toirt827,130,000,000,000 km³[5] Cuir in eagar ar Wikidata
Meándlús0.19 kg/m³
0.867 g/cm³[5] Cuir in eagar ar Wikidata
Imtharraingt dromchla8.96 m/s²[5] Cuir in eagar ar Wikidata
Dronairde (α)2h 42m 21.36s[5] Cuir in eagar ar Wikidata
Diallas (δ)83° 32′ 13.2″[5] Cuir in eagar ar Wikidata
Ailbéideacht0.47 (ailbéideacht gheoiméadrach)
0.342 (ailbéideacht Bond) Cuir in eagar ar Wikidata
Teocht an dromchla
meán
134 K[5] Cuir in eagar ar Wikidata
Cuid degrianchóras lasmuigh Cuir in eagar ar Wikidata
Le cuid

Is é Satarn (arb ionann é mar fhocal agus SatharnSaturnus, dia na talmhaíochta ag na Rómhánaigh) an séú pláinéad ón ngrian sa ghrianchóras, agus é ar an dara ceann is mó. Tá sé 119,300 ciliméadar ar trastomhas, agus ní mhaireann an lá ach deich n-uair a chloig go leith, rud a dhéanann cothromú ar na poil. Hidrigin is mó atá san atmaisféar agus bíonn stoirmeacha fíochmhara le feiceáil ón domhan. Cuireadh suntas ó thús i gcóras fáinní Satarn agus san iliomad gealach atá ag an bpláinéad. Tá 31 cheann acu ainmnithe agus is é Tíotán an ceann is mó acu. Tá Tíotán chomh mór céanna le Gealacha Galileo, an ceathrar gealach mhóra atá ag timpeallú Iúpatair. Is é Tíotán an dara gealach is mó sa Ghrianchóras, agus é beagáinín níos lú ná Ganymede atá ar an gceann is mó de Ghealacha Galileo.

Thug na spástaiscéalaithe úd Pioneer 11 (1979) agus Voyager 1 agus 2 cuairt ar Shatarn agus thimpeallaigh an taiscéalaí úd Cassini an phláinéid ón 1 Iúil 2004 go deireadh an mhisin sa mhí Mheáin Fómhair 2017.

Cosúil le hIúpatar, Úránas, agus Neiptiún, is gásfhathach é Satarn. Is é sin, tá an chuid is mó den phláinéad féin comhdhéanta as na gáis chéanna atá ina atmaisféar - hidrigin thar aon dúil eile. Mar sin, níl sé furasta a shainmhíniú go sásúil, cá dtagann deireadh leis an atmaisféar agus tús leis an bpláinéad féin. Is léir go bhfuil croíleacán cloiche taobh istigh, ach tá sé i bhfad níos lú ná an pláinéad ina iomlán.

Tá 145 gealach ag Satarn.[11]

Gealacha Móra

Eolas ar líne

[cuir in eagar | athraigh foinse]
  1. 1.0 1.1 URL tagartha: https://www.le-systeme-solaire.net/modules.php?name=syssol&page=saturne. Dáta rochtana: 5 Samhain 2017.
  2. URL tagartha: https://www.imcce.fr/langues/fr/grandpublic/systeme/promenade/pages1/123.html. Údar: Institut de mécanique céleste et de calcul des éphémérides. Dáta rochtana: 5 Samhain 2017.
  3. 3.0 3.1 3.2 3.3 Ráite i: Keplerian elements for approximate positions of the major planets. Dáta rochtana: 5 Samhain 2017. Teanga an tsaothair nó an ainm: Béarla. Dáta foilsithe: 15 Feabhra 2015. Earráid leis an lua: Invalid <ref> tag; name "Q21128615" defined multiple times with different content
  4. URL tagartha: https://www.le-systeme-solaire.net/modules.php?name=syssol&page=saturne. Dáta rochtana: 12 Deireadh Fómhair 2017.
  5. 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 URL tagartha: https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/saturnfact.html.
  6. Ráite i: Kepler orbit.
  7. 7.0 7.1 7.2 Jürgen Oberst (4 Nollaig 2010). "Report of the IAU Working Group on Cartographic Coordinates and Rotational Elements: 2009" (as Béarla) (2): 101-135. doi:10.1007/S10569-010-9320-4. 
  8. URL tagartha: https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/saturnfact.html. Object named as: Equatorial radius (1 bar level) (km): 60,268.
  9. NASA FACTS” (Béarla). NASA.
  10. Saturn Fact Sheet” (Béarla). Cartlannaíodh an bunleathanach ar 9 Aibreán 2014.
  11. Daisy DobrijevicContributions from Nola Taylor Tillman last updated (2022-10-19). "Saturn's Moons: Facts About the Ringed Planet's Satellites" (en). Space.com. Dáta rochtana: 2023-07-06.
athraigh An Grianchóras
An GhrianMearcairVéineasAn GhealachAn DomhanMarsPhobos agus DeimosCeiréasAn príomhchrois astaróideachIúpatarGealacha IúpatairSatarnGealacha ShatairnÚránasGealacha ÚránaisNeiptiúnGealacha NeiptiúinPlútónGealacha PhlútóinHaumeaGealacha HaumeaMakemakeCrios KuiperErisDysnomiaAn diosca scaiptheScamall HillsScamall Oort
An Ghrian · Mearcair · Véineas - an Domhan - Mars · Ceiréas · Iúpatar · Satarn · Úránas · Neiptiún · Plútón · Haumea · Makemake · Eris