Eris (abhacphláinéad)

Eris
Ainmniú	136199 Eris
Ainmniú sealadach	2003 UB313 (21 Deireadh Fómhair 2003)
Ainmniúcháin eile	Xena
Cineál	abhacphláinéad agus plutoid (en)
Grúpa mionphláinéid	réad tras-Neiptiúnach agus plutoid (en)
Fionnachtaí	Michael E. Brown Chad Trujillo David L. Rabinowitz
Dáta fionnachtana	21 Deireadh Fómhair 2003, Réadlann Palomar
Eapainm	Earas
Réad tuismitheora	an Ghrian
Réad linbh	Dysnomia
Sonraí fithiseacha
Féach ar an staid reatha
Apaipsis	97.468 AU
Pearaipsis	38.013 AU (arg (ω): 151.6871)
Ais mhór a	67.74 AU
Éalárnacht e	0.43883 0.43465546719259
Tréimhse fhithiseach P	557.55 a
Meán-Aimhrialtacht M	205.384 °
Claonadh i	44.1444 °
Fad an nóid éirithigh Ω	35.9045 °
Dátaí pearaipsise	14 Deireadh Fómhair 2258
Saintréithe fisiceacha agus réaltmhéadracha
Ga	1,163 km
Trastomhas	2,326 km
Dearbhmhéid	−1.1
Méid dhealraitheach (V)	18.7 (banda V)
Trastomhas uilleach	34.3 "
Achar dromchla	17,000,000 km²
Mais	16.6 Yg
Meándlús	2.52 g/cm³
Tréimhse rothlaithe	25.9 h
Ailbéideacht	0.96 (ailbéideacht gheoiméadrach)
Teocht an dromchla	íosmhéid   meán   uasmhéid 30 K   42.5 K   55 K
Cuid de	diosca scaipthe
Catalóga réalteolaíochta
Aitheantóir JPL	2136199
Sraith
« (136198) 2003 UJ296  • (136200) 2003 VS5  »

Abhacphláinéad is ea Eris (nó 136199 Eris, nó 2003 UB313, siombail: ) atá suite ar imeall an ghrianchórais, níos faide ón ghréin ná Plútón. Ba é an réad is mó a fionnadh sa ghrianchóras ó nochtadh Neiptiún i 1846. Ceann de réadanna an diosca scaipthe atá inti, nó ní féidir í a aicmiú go sásúil mar réad de chuid Chrios Kuiper ná mar cheann de chuid Scamall Oort, ach an oiread.

Airíonna

Tá sé déanta as carraig is oighear, timpeall 3,000km ar trastomhas, níos mó ná Plútón.

Tá sé 3 oiread níos faide amach uainn ná Plútón, i bhfithis ag uillinn chlaonta 44° ó fhithisí na bpláinéad eile. Measann na réalteolaithe gur dócha gur theilg Neiptiún amach é uair éigin ina fhithis chlaonta.

Abhacphláinéid

Stair

Braitheadh den chéad uair é i gCrios Kuiper i 2003, agus cinntíodh é i 2005.

Ba iad na réalteolaithe Michael Brown, Chad Trujillo is David Rabinowitz a bhraith den chéad uair é, ar an 14 Samhain 2003, le teileascóp Samuel Orschin i Réadlann Palomar agus an teileascóp Gemini North ar Mauna Kea i Haváí

Is féidir gur pláinéad é, an 9ú ceann, le teacht in ionad Phlútóin a dícháilíodh mar phláinéad i 2006.

Fithis ar 9 D.F. 2006

Nuair a thángthas trasna ar Eris, b'éigean aicmiú nua a fháil do Phlútón, ós rud é nach raibh aon chúis cheart le "pláinéad" a thabhairt ar Phlútón a thuilleadh, agus an chuma ag teacht ar an scéal go bhfuil cuid mhaith réadanna eile amuigh ansin ar féidir dóibh a bheith ar aon mhéid le Plútón.

Go bunúsach, is é an t-aon ábhar a bhí ann le Plútón a aicmiú mar "phláinéad" ná gur fionnadh é i bhfad roimh na réadanna tras-Neiptiúnacha eile, chomh luath leis an mbliain 1930. Mar sin, cheap Aontas Idirnáisiúnta Réalteolaíochta. coincheap nua - abhacphláinéad - leis an bhfadhb a fhuascailt.

Tá foireann Mike Brown ag obair in Ollscoil Teicneolaíochta California, nó Caltech, i bPasadena, agus ní hí Eris an chéad fhionnachtain den chineál seo a rinne siad ar aon nós. Roimhe seo, tháinig Brown agus Trujillo trasna ar Quaoar, agus bhí Rabinowitz ag comhoibriú leo cheana nuair a d'fhionn siad Sedna agus Orcus.

Ainm

Ba ea é an chéad ainm a thug na réalteolaithe ar an réad ná Xena - ag tagairt do bhanphrionsa na gcogaí ar an teilifís! Ar ndóigh, nuair a thug siad faoi deara gealach bheag ag timpeallú "Xena", bhaist siad "Gabrielle" uirthi.

Fithis

Is é an t-ainm atá uirthi inniu ná Dysnomia. Tá an dá ainm ag tagairt do chonspóid agus d'easaontas, nó ba mhór an t-ábhar easaontais do shaol na réalteolaíochta é an catagóir ceart réalteolaíoch a cheapadh d'Eris. B'í Eris bandia an easaontais i gcreideamh na sean-Ghréige, agus ciallaíonn Dysnomia "aindlí". Is féidir tagairt do Xena a aithint san ainm seo, freisin, ós rud é gurb é an focal Béarla ar "aindlí" ná "lawlessness", agus páirt Xena á déanamh ag aisteoir mná arb ainm di Lucy Lawless.