Cúige Laighean
| Cúige Laighean | |
 |
|
 |
|
| Achar: | 19,774.23 km² |
| Daonra: | 2,634,403 (2016) |
Is é Cúige Laighean nó Laighin an dara cúige is lú in Éirinn, agus an cúige leis an líon is mó contaetha ann, dhá chontae déag. Is é an cúige leis an daonra is mó in Éirinn, áfach, mar gheall ar go bhfuil Baile Átha Cliath, príomhchathair na tíre, ann.
Agus na Normannaigh tagtha i dtír in Éirinn, thosaigh na sean-chúigí ar a thugtaí Midhe agus Laighin ag aontú de réir a chéile, agus tionchar na Páile á imirt orthu.
Contaetha[athraigh | athraigh vicithéacs]
Roinneadh Contae Bhaile Átha Cliath i gceithre chuid le gairid, mar a leanas:
| Contae | Cód | Achar | Daonra | Príomhchathair | |
|---|---|---|---|---|---|
 Bhaile Átha Cliath |
Cathair Bhaile Átha Cliath | D | 114.99 km2 | 554,554 | Baile Átha Cliath |
| Átha Cliath Theas | 222.74 km2 | 278,767 | Tamhlacht | ||
| Dhún Laoghaire-Ráth an Dúin | 127.31 km2 | 218,018 | Dún Laoghaire | ||
| Fhine Ghall | 454.60 km2 | 296,020 | Sord | ||
 Cheatharlach |
CW | 897 km2 | 56,932 | Ceatharlach | |
 Chill Chainnigh |
KK | 2,073 km2 | 99,232 | Cill Chainnigh | |
 Chill Dara |
KE | 1,695 km2 | 222,504 | An Nás | |
 Chill Mhantáin |
WW | 2,027 km2 | 142,425 | Cill Mhantáin | |
 Na hIarmhí |
WH | 1,840 km2 | 88,770 | An Muileann gCearr | |
 Laoise |
LS | 1,720 km2 | 84,697 | Port Laoise | |
 Loch Garman |
WX | 2,365 km2 | 149,722 | Loch Garman | |
 An Longfoirt |
LD | 1,091 km2 | 40,873 | An Longfort | |
 Lú |
LH | 826 km2 | 128,884 | Dún Dealgan | |
 Na Mí |
MH | 2,342 km2 | 195,044 | An Uaimh | |
 Uíbh Fhailí |
OY | 2,001 km2 | 77,961 | Tulach Mhór | |
Stair[athraigh | athraigh vicithéacs]
Roimh theacht na Normannach, sheas Ríocht Laighean sa chuid seo den tír, agus í i bhfad níos lú ná cúige an lae inniu. Eascraíonn an chéad chuid d'ainm na ríochta ó Laighin (Laigin sa seanlitriú), treibh mhór a bhí lonnaithe sa réigiún. Is éard is brí leis an chuid eile, creidtear, ná an focal Gaeilge "tír", nó an focal sean-Normannach "staðr", focail a bhfuil an brí chéanna acu.
Aontaíodh treibheanna Laighean le chéile faoi smacht Úgaine Mór, ardrí a thóg an dún siúd Dún Ailinne, gar do Chill Chuilinn, meastar. Tá seans maith gurb eisean an chéad rí stairiúil ar Laighean, thiar sa 7ú chéad R.C.
Tagairtí[athraigh | athraigh vicithéacs]
 |
Is síol faoi thíreolaíocht na hÉireann é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid. Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh. |
