Arthur Wellesley, 1ú Diúc Wellington

Arthur Wellesley, 1ú Diúc Wellington
Ball de Chomhairle Dhlíthiúil na Ríochta Aontaithe Rúnaí Stáit Cogaidh agus Coilíneachtaí ← Thomas Spring Rice, 1st Baron Monteagle of Brandon (en) - George Hamilton-Gordon → Ball de Ríchomhairle na hÉireann Ball de 2ú Parlaimint na Ríochta Aontaithe Ball Parlaiminte i bParlaimint na hÉireann Ball de 4ú Parlaimint na Ríochta Aontaithe Ball de 3ú Parlaimint na Ríochta Aontaithe ambasadóir na Ríochta Aontaithe chun na Fraince 1814 - 1815 Constábla an Túir 1826 - 1852 ← Francis Rawdon-Hastings, 1st Marquess of Hastings (en) - Stapleton Cotton, 1st Viscount Combermere (en) → Ceannaire teach na dtiarnaí Eanáir 1828 - Samhain 1830 ← Frederick John Robinson - Charles Grey, 2ú Iarla Grey → Príomh-Aire na Ríochta Aontaithe Eanáir 22, 1828 - Samhain 16, 1830 ← Frederick John Robinson - Charles Grey, 2ú Iarla Grey → Seansailéir Ollscoil Oxford 1834 - 1852 Rúnaí Stáit do Ghnóthaí Eachtracha agus Comhlathais Samhain 14, 1834 - Aibreán 18, 1835 ← Henry John Temple - Henry John Temple → Rúnaí Baile Samhain 15, 1834 - Nollaig 15, 1834 ← John Ponsonby - Henry Goulburn (en) → Ceannaire teach na dtiarnaí Samhain 17, 1834 - Aibreán 8, 1835 ← William Lamb - William Lamb → Príomh-Aire na Ríochta Aontaithe Samhain 17, 1834 - Nollaig 9, 1834 ← William Lamb - Robert Peel → Ceannaire teach na dtiarnaí Meán Fómhair 3, 1841 - Meitheamh 27, 1846 ← William Lamb - Henry Petty-Fitzmaurice, 3rd Marquess of Lansdowne (en) →
Saol
Ainm iomlán	Arthur Colley Wellesley
Eolas breithe	Baile Átha Cliath, 1ú Bealtaine 1769
Náisiúntacht	Éire Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus na hÉireann Ríocht na Portaingéile
Áit chónaithe	Caisleán an Daingin
Bás	Walmer Castle (en) , 14 Meán Fómhair 1852
Áit adhlactha	Ardeaglais Naomh Pól
Cúis bháis	bás nádúrtha (stróc)
Muintir
Athair	Garret Wesley
Máthair	Anne Wellesley, Countess of Mornington
Céile/Céilí	Catherine Wellesley, Duchess of Wellington (en)  (Aibreán 10, 1806 -
Páistí	liosta iomláin Arthur Wellesley, 2ú Diúc Wellington An Tiarna Charles Wellesley
Siblíní	liosta iomláin Anne Smith William Wellesley-Pole Henry Wellesley Richard Wellesley Gerald Valerian Wellesley (en)
Treibh	Wellesley (en)
Oideachas
Alma mater	Coláiste Eton Beverley Grammar School (en) Drogheda Grammar School (en)
Teangacha	an Béarla
Gairm
Gairm	polaiteoir, taidhleoir, oifigeach míleata agus bretteur (en)
Áit oibre	Londain
Fostóirí	Ollscoil Oxford Oifig Gnóthaí Eachtracha
Duaiseanna	Knight of the Order of the Holy Spirit  (Samhain 27, 1815) Knight of the Order of Saint-Michel Knight of the Order of the Golden Fleece  (Lúnasa 7, 1812) Comhalta den Chumann Ríoga Grand Cross of the Order of Maria Theresa Order of the Black Eagle Knight Grand Cross of the Order of the Bath Knight Grand Cross of the Military Order of William  (Iúil 8, 1815) Order of Saint Alexander Nevsky Order of St. Andrew Ord an Ghairtéir Order of St Patrick Royal Guelphic Order Order of Saint Ferdinand Grand Cross of the Royal and Military Order of Saint Hermenegild  (Feabhra 1, 1817) Grand Cross of the Order of the Tower and Sword  (Deireadh Fómhair 18, 1811) Order of the Red Eagle 1st Class Military Order of Max Joseph Order of Fidelity Order of the Zähringer Lion Order of the Rue Crown Knight of the Grand Cross of the Order of the Sword Knight of the Order of the Elephant  (Iúil 1815) Order of Saint Januarius Knight Grand Cross of the Order of Saint Ferdinand and of Merit  (Iúil 16, 1817) Order of the Most Holy Annunciation Knight Grand Cross of the Order of Saints Maurice and Lazarus Order of St. George, 1st class knight of the Order of Saints Maurice and Lazarus Army Gold Medal Order of the Golden Fleece  (Lúnasa 7, 1812) Order of Saint Hermenegild Military Order of the Tower and Sword Order of the Holy Spirit Order of Maria Theresa I Order of the Red Eagle Order of Saint Ferdinand and of Merit Order of Saints Maurice and Lazarus Order of St. George  (Márta 4, 1814) Order of Saint Anna, 1st class Waterloo Medal Commander of the Order of the Sword
Ballraíocht	An Cumann Ríoga Academy of Science for Public Utility (en)
Seirbhís mhíleata
Brainse míleata	Arm na Breataine
Céim	marascal machaire
Throid sé/sí ag	French Revolutionary Wars (en) Cogaí Napoléon Cogadh na Saoirse
Cleamhnú
Páirtithe polaitíochta	Páirtí na dTóraithe An Páirtí Coimeádach

Bhí Arthur Wellesley, an chéad díuc Wellington (1 Bealtaine 1769 - 14 Meán Fómhair 1852) ar dhuine de na saighdiúirí agus státairí ba thábhachtaí sa mBreatain i rith na naoú haoise déag.

In Éirinn a rugadh é (ag 24 Sráid Mhuirfean Uachtarach i mBaile Átha Cliath, an t-óstán Merrion inniu), de phór uasal.

Gníomhaíocht mhíleata

Chaith sé tamall ina aide-de-camp do dhá Lord Lieutenant in Éirinn.

Throid Wellesley san Ísiltír agus san India, i gCath Seringapatam sa gCeathrú Cogadh Anglo-Mysore. Déanadh gobharnóir ar Seringapatam agus ar Mysore de ina dhiaidh sin.

Tharraing Wellesley cáil air féin mar ghinearál i leithinis na Spáinne agus na Poirtingéile i rith chogaidh Napoleon.

Tugadh grád marascal machaire (field marshall) dhó tar éis buanna in aghaidh na Fraince ag Cath Vitoria in 1813.

Tar éis dhíbirt Napoleon in 1814, chaith sé tréimhse ina ambasadóir chun na Fraince. Déanadh Diúc de. Bhí sé i gceannas ar an arm a bhuail Napoleon ag Cath Waterloo sa bhliain 1815, ceann de na comhraic is iomráití, agus is tábhachtaí, i stair na hEorpa. B'fhearr aithne ar an Mharascal Machaire Arthur Wellesley mar The Duke of Wellington in dhiaidh sin.

Teach Mornington, i mBÁC, áit a rugadh Wellesley, is cosúil

Príomh-aire

Nuair a bhí sé fós óg, toghadh é ina fheisire i bParlaimint na hÉireann.

Chaith Wellesley dhá thréimhse ina phríomh-aire leis na Tóraithe, ar dtús idir 1828-30 agus arís in 1834.

Phós sé Kitty Pakenham san Eaglais Naomh George, 1806

Ba ea Wellesley a bhí ina phríomh-aire njuair a ritheadh an tAcht Faoisimh do Chaitlicigh (Fuascailt na gCaitliceach) sa bhliain 1829.

Bhí Wellesley ina phríomh-cheannasaí ar arm na Breataine go dtí gur cailleadh é in 1852.

Pearsanta

Cuimhneachán Wellington i mBÁC inniu

B’Éireannach é Wellington féin ach ní raibh sé iomlán ar a shuaimhneas lena fhéiniúlacht. “Because a man is born in a stable, that does not make him a horse”, ráiteas a leagtar air.

Mar oifigeach, bhí sé in Éirinn go minic chun saighdiúirí a earcú. Measadh gur Éireannaigh iad 30% dá shaighdiúirí Wellington in Waterloo. Agus mar gur tharla na himeachtaí seo i bhfad roimh an athrú mór teanga a bhain leis an nGorta Mór, is cinnte go raibh Gaeilge le clos. Fear ilteangach ba ea Wellesley, agus scileanna maithe cumarsáide aige. Mar sin, is cosúil go raibh an cúpla focal aige, ar a laghad.

Dóighiúil, láidir agus rachmasach,  bhí na mná  sa tóir ar Wellesley, agus ar an Duke níos déanaí. Agus  fear mór ban a bhí i Wellesley chomh maith.

Phós Wellesley Kitty Pakenham san Eaglais Naomh George, i mBÁC ar 10 Aibréan 1806. Bhí beirt chlainne orthu ach d'éirigh sé scartha óna bhean agus leannáin luí go leor aige ar feadh a shaoil.

Féach freisin

• Cogadh na Saoirse (An Spáinn)
• Cath Waterloo
• Fuascailt na gCaitliceach