Amóinia

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
WD Bosca Sonraí Comhdhúil CheimiceachAmóinia
Substaint cheimiceachaicme eintiteas ceimiceach
Mais mhóilíneach17.031 Da
Ainmnithe in ómósSéas Amón
Fionnachtaí nó aireagóirJoseph Priestley
Tacsón ina n-aimsítear é
Rólpríomh-mheitibilít
Struchtúr ceimiceach
Foirmle cheimiceachNH₃
SMILES canónta
InChIModel 3D
Airí
Dlús0.7625 kg/m³ (a 0 °C, gás) Cuir in eagar ar Wikidata
Luas forleata fuaime415 m/s (0 °C, gás) Cuir in eagar ar Wikidata
PKa9.21 Cuir in eagar ar Wikidata
Tuaslagthacht34 g/100 g (uisce, 20 °C) Cuir in eagar ar Wikidata
Móimint leictreach dhépholach1.471 D
Pointe leáite−77.74 °C
−78 °C Cuir in eagar ar Wikidata
Fiuchphointe−33.4 °C
−33 °C (a 760 Torr)
−33.33 °C (a 101.325 kPa) Cuir in eagar ar Wikidata
Eantrópach mólarach caighdeánach192.5 J/(mol K)
Móimint leictreach dhépholach1.471 D
Eantalpacht chaighdeánach an fhoirmithe−45.94 kJ/mol
Galbhrú8.5 atm (a 20 °C) Cuir in eagar ar Wikidata
Guais
Teorainn inlasta íochtair15 vol%
Teorainn inlasta uachtarach28 vol%
Dáileog mharfach íosta5,000 ppm (duine, mamach, ionanálú, 5 min)
1,500 mg/m³ (duine, ionanálú, 30 min)
5,000 ppm (mamach, ionanálú, 5 min)
3,317 ppm (luch saotharlainne, ionanálú, 1 h)
132 mg/kg (duine) Cuir in eagar ar Wikidata
Dáileog mharfach airmheánach7 g/m³ (cat, Coinín, ionanálú, 1 h)
4,600 mg/m³ (luch saotharlainne, ionanálú, 2 h)
4,500 ppm (luch saotharlainne, ionanálú, 1 h)
4,230 ppm (luch saotharlainne, ionanálú, 1 h)
21,430 ppm (luch saotharlainne, ionanálú, 30 min)
7 g/m³ (Coinín, ionanálú, 1 h)
18,600 mg/m³ (francach saotharlainne, ionanálú, 5 min)
7,040 mg/m³ (francach saotharlainne, ionanálú, 30 min)
2,000 ppm (francach saotharlainne, ionanálú, 4 h)
17,401 ppm (francach saotharlainne, ionanálú, 15 min)
9,500 ppm (francach saotharlainne, ionanálú, 1 h)
40,300 ppm (francach saotharlainne, ionanálú, 10 min)
28,595 ppm (francach saotharlainne, ionanálú, 20 min)
20,300 ppm (francach saotharlainne, ionanálú, 40 min)
11,590 ppm (francach saotharlainne, ionanálú, 1 h)
7,338 ppm (francach saotharlainne, ionanálú, 1 h)
4,837 ppm (luch saotharlainne, ionanálú, 1 h)
9,859 ppm (Coinín, cat, ionanálú, 1 h)
2,000 ppm (francach saotharlainne, ionanálú, 1 h) Cuir in eagar ar Wikidata
Teocht uathadhainte651 °C
Meánteorainn nochta ualaithe ama18 mg/m³ (10 h, luach ar iarraidh)
35 mg/m³ (8 h, Stáit Aontaithe Mheiriceá)
25 ppm (, an Éigipt, an Astráil, an India, an tSeapáin, an Chóiré Theas, Meicsiceo, an Nua-Shéalainn, an Iorua, Peiriú, an tSualainn, an Tuirc, an Ríocht Aontaithe)
20 ppm (, an Ostair, an Bheilg, an Danmhairg, an Fhionlainn, an Ghearmáin, an Íoslainn)
14 mg/m³ (, An Coimisiún Eorpach, an Ungáir, an Ísiltír)
10 ppm (, an Fhrainc)
20 mg/m³ (, an Pholainn)
50 ppm (, an Téalainn, Na hOileáin Fhilipíneacha) Cuir in eagar ar Wikidata
Short-term exposure limit (en) Aistrigh27 mg/m³ (an Pholainn)
35 ppm (an Astráil, an India, an Chóiré Theas, Meicsiceo, an Nua-Shéalainn, Peiriú)
50 ppm (an Bheilg, an Fhionlainn, an Íoslainn, an tSualainn)
36 mg/m³ (An Coimisiún Eorpach, an Ungáir)
20 ppm (an Fhrainc)
20 mg/m³ (an Rúis) Cuir in eagar ar Wikidata
Láithreach contúirteach don bheatha nó sláinte210 mg/m³ agus 300 ppm
NFPA 704: Standard System for the Identification of the Hazards of Materials for Emergency Response () Cuir in eagar ar Wikidata

Is í an amóinia an ceann is tábhachtaí de chomhdhúile dénártha na hidrigine is na nítrigine. Is í a foirmle cheimiceach ná NH3 (móilín pirimidiúil, le nascuillinneacha timpeall 107°, bun lag. Bíonn pH timpeall 9.5 ag a tuaslagáin atá páirtneodraithe le haigéid láidre)[1]. Is gás í le teocht an tseomra faoi ghnáthbhrú an atmaisféir.

Is furasta an amóinia a aithint ar a boladh bréan sainiúil.

Nuair a thuaslagfar amóinia san uisce, gheofar tuaslagán bunata atá in ann aigéid a neodrú. Is é an t-ian amóiniam NH4+ is toradh d'imoibriú na hamóinia is an uisce, agus é á iompar sna comhdhúile mar a bheadh ian miotail ann. Mar sin, is féidir salainn éagsúla amóiniam a chruthú agus iad an-chosúil le salainn mhiotail. Samplaí de seo iad an chlóiríd amóiniam agus an níotráit amóiniam.

Úsáidtear an chlóiríd amóiniam mar spíosra - cuirtear le liocras í le blas níos géire a thabhairt dó. Maidir leis an níotráit amóiniam, is leasú talún agus ábhar pléasctha í.

Is nimh é an gás amóinia a oibríonn go dona ar na scamhóga, ach san am chéanna, is amhábhar tábhachtach í don tionsclaíocht.

Bíonn an amóinia ar fáil go nádúrtha i mún an duine agus na n-ainmhithe, go háirithe má fhágtar an mún sin ag iompú, agus mar sin, is féidir le seanfhual na n-ainmhithe feirme an dúlra a thruailliú go dona.

Is í an amóinia an pointe tosaigh dá lán craobhacha den tionsclaíocht cheimiceach.

Haber sa bhliain 1905

Stair[cuir in eagar | athraigh foinse]

Chruthaigh Claude Louis BerthoIIet gur comhdhúil hidrígine is nítrigine í amóinia.

Bhí sé an-deacair an nasc idir an dá adamh i móilín na nítrigine N2 a bhriseadh leis an nítrigin sin a cheapadh i gcomhdhúile ceimiceacha.

Sa bhliain 1904, thosaigh an ceimiceoir Fritz Haber sa Ghearmáin ag forbairt an phróisis a thabhaigh clú agus cáil dó, is é sin, déantús na hamóinia. D'éirigh leis nítrigin an atmaisféir a chlaochlú go hamóinia sa tsaotharlann.

Sa bhliain 1909, d'éirigh le Haber agus Carl Bosch an próiseas seo a fhorbairt is a fhoirfiú—"modh oibre Haber agus Bosch", nó Haber-Bosch-Verfahren mar a deir an Ghearmáinis.

Bhí an t-aireagán seo chomh tábhachtach is gur thuill sé Duais Nobel na Ceimice do Haber.

Féach freisin[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]

  1. Hussey, Matt (2011). "Fréamh an Eolais". 

Naisc sheachtracha[cuir in eagar | athraigh foinse]