Amóinia
| Amóinia | |
|---|---|
|
|
| Aitheantóirí | |
| Uimhir CAS | 7664-41-7 |
| PubChem | 222 |
| Airíonna | |
| Foirmle mhóilíneach | NH3 |
| Mais mhóilíneach | 17.0306 g/mol |
| Dlús | 0.6942 [1] |
| Leáphointe | -77.73 °C (195.42 K) |
| Fiuchphointe | -33.34 °C (239.81 K) |
| Déphol | 1.42 D |
| Guaiseacha | |
| NFPA 704 |   
|
Is í an amóinia an ceann is tábhachtaí de chomhdhúile dénártha na hidrigine is na nítrigine. Is í a foirmle cheimiceach ná NH3 (móilín pirimidiúil, le nascuillinneacha timpeall 107°, bun lag. Bíonn pH timpeall 9.5 ag a tuaslagáin atá páirtneodraithe le haigéid láidre)[2]. Is gás í le teocht an tseomra faoi ghnáthbhrú an atmaisféir.
Is furasta an amóinia a aithint ar a boladh bréan sainiúil.
Nuair a thuaslagfar amóinia san uisce, gheofar tuaslagán bunata atá in ann aigéid a neodrú. Is é an t-ian amóiniam NH4+ is toradh d'imoibriú na hamóinia is an uisce, agus é á iompar sna comhdhúile mar a bheadh ian miotail ann. Mar sin, is féidir salainn éagsúla amóiniam a chruthú agus iad an-chosúil le salainn mhiotail. Samplaí de seo iad an chlóiríd amóiniam agus an níotráit amóiniam.
Úsáidtear an chlóiríd amóiniam mar spíosra - cuirtear le liocras í le blas níos géire a thabhairt dó. Maidir leis an níotráit amóiniam, is leasú talún agus ábhar pléasctha í.
Is nimh é an gás amóinia a oibríonn go dona ar na scamhóga, ach san am chéanna, is amhábhar tábhachtach í don tionsclaíocht.
Bíonn an amóinia ar fáil go nádúrtha i mún an duine agus na n-ainmhithe, go háirithe má fhágtar an mún sin ag iompú, agus mar sin, is féidir le seanfhual na n-ainmhithe feirme an dúlra a thruailliú go dona.
Is í an amóinia an pointe tosaigh dá lán craobhacha den tionsclaíocht cheimiceach.
Stair[cuir in eagar | athraigh foinse]
Chruthaigh Claude Louis BerthoIIet gur comhdhúil hidrígine is nítrigine í amóinia.
Bhí sé an-deacair an nasc idir an dá adamh i móilín na nítrigine N2 a bhriseadh leis an nítrigin sin a cheapadh i gcomhdhúile ceimiceacha.
Sa bhliain 1904, thosaigh an ceimiceoir Fritz Haber sa Ghearmáin ag forbairt an phróisis a thabhaigh clú agus cáil dó, is é sin, déantús na hamóinia. D'éirigh leis nítrigin an atmaisféir a chlaochlú go hamóinia sa tsaotharlann.
Sa bhliain 1909, d'éirigh le Haber agus Carl Bosch an próiseas seo a fhorbairt is a fhoirfiú—"modh oibre Haber agus Bosch", nó Haber-Bosch-Verfahren mar a deir an Ghearmáinis.
Bhí an t-aireagán seo chomh tábhachtach is gur thuill sé Duais Nobel na Ceimice do Haber.
Féach freisin[cuir in eagar | athraigh foinse]
- Is iomaí caint a tharraing saol Fritz Haber.
- amóiniam nó NH4
Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]
- ↑ NIST Chemistry WebBook (website page of the National Institute of Standards and Technology) URL last accessed May 15 2007
- ↑ Hussey, Matt (2011). "Fréamh an Eolais".
Naisc sheachtracha[cuir in eagar | athraigh foinse]
- International Chemical Safety Card 0414 (anhydrous ammonia)
- International Chemical Safety Card 0215 (aqueous solutions)
- National Pollutant Inventory - Ammonia
- Emergency Response to Ammonia Fertilizer Releases (Spills) for the Minnesota Department of Agriculture
- National Institute for Occupational Safety and Health - Ammonia Page