Contae Ard Mhacha

Contae Ard Mhacha
Suíomh
54.3499°N 6.6546°W / 54.3499; -6.6546
Stát ceannasach An Ríocht Aontaithe Comh-thír na Ríochta Aontaithe Tuaisceart Éireann
Príomhchathair	Ard Mhacha
Daonra
Iomlán	174,792 (2011)
Tíreolaíocht
Achar dromchla	1,254 km²
Suite i nó in aice le limistéar uisce	Loch nEathach
Pointe is airde	Sliabh gCuillinn (573 m)
Ar theorainn le	Contae Lú Contae Mhuineacháin Contae an Dúin Contae Thír Eoghain Contae Aontroma
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama	UTC±00:00

Is é Ard Mhacha nó Contae Ard Mhacha (Armagh as Béarla) é an contae is lú ó thaobh achair de i dTuaisceart Éireann. Tá sé suite i ndeisceart Chúige Uladh. Bhí cónaí ar Ríthe Chúige Uladh in Eamhan Macha, áit a raibh daingean ón 700 RC, agus de réir na nginealach ba í Macha Mongrua, a fuair bás i 667 RC, a thóg dún ann in aice le cathair Ard Mhacha fadó, agus is minic logainmneacha an cheantair luaite sa Rúraíocht. Ba in Ard Mhacha a thóg Naomh Pádraig a chéad eaglais cloiche in AD 444 agus tá ardeaglaisí ag an Eaglais Chaitliceach Rómhánach agus ag Eaglais na hÉireann sa chathair faoi láthair. Tá Brian Bóirmhe (Ború), a bhí ina Ard-Rí ar Éirinn go dtí 1014, curtha in Ard Mhacha

Tá cáil ar Ard Mhacha mar 'úllord na hÉireann', agus fástar a lán torthaí ann i gcónaí. Ba iad na plandóirí a chuir fúthu sa 17ú haois a chuir na húlloird ar dtús. Imrítear leagan de chluiche babhlaí in Ard Mhacha nach bhfaightear aon áit eile ach i gCorcaigh. Tá traidisiún láidir peile Ghaelaí sa cheantar agus bhuaigh foireann Ard Mhacha Craobh na hÉireann i 2002.

Tá Ard Mhacha theas, is é sin an ceantar tuaithe in aice na teorann le Contae Lú sa Phoblacht, sách náisiúnach. Caitliceachas an príomh-reiligiún. Fuair a lán saighdiúrí Briotanacha bás ann i rith na dTrioblóidí.

Bailte i gContae Ard Mhacha

Contae Ard Mhacha

• Ard Mhacha, Achadh Camán, Achadh na Cranncha, Achadh an Dá Chora
• Baile Mhic An Aba, Bun na Banna, Béal Leice, Baile Mhic Cullach, Bábhún Hamaltún, Baile an Chláir, Baile Úr
• An Céide, Creag Abhann, Crois Mhic Lionnáin, Camloch, Carraig an Easa, Cláidigh Mhór, Cluain Mór, Cor-Fhuinnseoige, An Creagán, Coilleach Eanach, An Céide, Cillín, Coillidh Léith, Cill Mhór, Cnoc an Mhargaidh, Coillidh Chanannáin, Corr Leacht
• Druim na hUinseann, Dearclaigh, Doire Chaol, Doire Mhic Cais, Doire Núis, Doire Trasna, Na Doirse, Druim an Tighe, Droman Uí Chonbhuí
• Eanach Mór, Eanach Aodha, Éadan na bhFiach
• Foirceal
• An tIúr
• An Lorgain, Lios Liath, Lios na Daille, Loch gCál, Loch Gile, Log a' Choire
• An Machaire, na Madain, An Mhaigh, An Mullach Bán, Mullach Breac, An Mullach Glas, Mullach a' Bhile
• Port an Dúnáin, An Port Mór, Pas an Phointe
• An Sruthán, Sráid na nAlbanach
• Tóin re Gaoith, Tuíneán

Bailte fearainn

• Ardriasc, Áth an Daimh
• Baile Uí Dhúgáin
• An Chora Uachtarach, An Chraobh Rua
• Doire Fhada, Droim Crí
• Grainseach Mhór
• Soillsean

Baruntachtaí

• Ard Mhacha
• Na Feá Íochtaracha, Na Feá Uachtaracha
• Uí Nialláin Thoir, Uí Nialláin Thiar,
• Na hOirthir Uachtaracha, Na hOirthir Íochtaracha
• Tuath Threana

Paróistí

• Cill na mBan

Cultúr

• Ard-Deoise Ard Mhacha
• Comhairle an Iúir agus Mhúrn
• Otharlann Chnoc na Nóiníní
• Páirc Lúthchleasaíochta
• Teach Dhoire Mhóir

Tíreolaíocht

• Áirse Éigipteach Macnéill
• Cluain-Dabhail,
• Fáinne Cnoc Shliabh gCuillinn
• Loch nEathach
• Sliabh gCuillinn

Stair

• Cosantóirí
• Eamhain Mhacha
• Naomh Maelmhaedhoc Ó Morgair