James Joyce

James Joyce
Saol
Ainm iomlán	James Augustine Aloysius Joyce
Eolas breithe	Ráth Garbh, 2 Feabhra 1882
Náisiúntacht	Éire
Áit chónaithe	avenue Charles-Floquet; avenue Charles-Floquet
Teanga dhúchais	an Béarla
Bás	Zürich, 13 Eanáir 1941
Áit adhlactha	Reilig Fluntern
Cúis bháis	(Peireatóiníteas)
Muintir
Athair	John Stanislaus Joyce
Céile/Céilí	Nora Barnacle (1931 - Eanáir 13, 1941)
Páirtí/Páirtithe	Nora Barnacle
Páistí	liosta iomláin Lucia Joyce; Giorgio Joyce;
Siblíní	liosta iomláin Stanislaus Joyce;
Oideachas
Alma mater	Coláiste Belvedere ; Coláiste Choill Chluana Gabhann ; An Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath ; (1898 - 1902)
Teangacha	An Iodáilis; An Laidin; an Fhraincis; an Béarla; An Ghearmáinis; An Danmhairgis
Gairm
Gairm	file, úrscéalaí, múinteoir, údar, scríbhneoir, iriseoir, léirmheastóir liteartha agus scríbhneoir próis
Airde	71 in
Áit oibre	Páras, Trieste agus Zürich
Saothar iomráiteach	Dubliners; A Portrait of the Artist as a Young Man; Ulysses; Finnegans Wake; Pomes Penyeach (en) ; Exiles; Stephen Hero (en)
Daoine le tionchar air/uirthi	Giambattista Vico
Gluaiseacht ealaíne	litríocht fhicseanúil; filíocht; psychological fiction (en) ; Bildungsroman (en) ; stream of consciousness (en)
Cleamhnú
Reiligiúin	Caitliceachas
IMDb	nm0004656
	jamesjoyce.ie
Discogs ID	81774

Scríbhneoir a rugadh i mBaile Átha Cliath in Éirinn ab ea James Augustine Aloysius Joyce (gaelaítear a ainm mar Séamus Seoige scaití). (2 Feabhra 1882 – 13 Eanáir 1941).

Ba i mBéarla a scríobh sé a chuid saothair, ach feictear ina mhórshaothair ar nós Ulysses (1922) agus Finnegans Wake (1939) go raibh an-eolas aige ar nua-theangacha na hEorpa, beagán Gaeilge san áireamh, chomh maith le Laidin, Gréigis, Fraincis, Spáinnis, Iodáilis agus mórán eile nach iad.

Tá easaontas i measc lucht litríochta ar fheabhas chuid den scríbhneoireacht sna leabhair sin, mar go bhfuil an teanga casta, le meascán teangacha, agus mar gur i bhfoirm sruth smaointe atá cuid mhór de.

Saol[cuir in eagar | athraigh foinse]

Chaith Joyce cuid mhór dá shaol san Eoraip, i bPáras na Fraince, i Zürich na hEilvéise, agus i dTrieste na hIodáile sa chuid ba mhó.

Fuair sé post i mbanc sa Róimh fosta ach b'fhuath leis an chathair úd agus d'fhill seisean agus a theaghlach go Trieste i ndiaidh tamaill ghairid.

B'as Gaillimh a bhean, Nora Barnacle. Bhí iníon agus mac acu.

Deireadh a shaoil[cuir in eagar | athraigh foinse]

Ghoill an glácóma air, agus é ag druidim le deireadh a shaoil ach go háirithe, agus bhí an-deacracht aige léamh profaí a dhéanamh ar a chuid leabhar.

Fuair sé bás i Zürich nuair a tháinig cóma air i ndiaidh obráid ar othras bréifneach.

Oidhreacht[cuir in eagar | athraigh foinse]

Is cinnte go raibh an-tionchar ag an stíl sin ar údair eile, agus go bhfuil an-éacht déanta aige i gcuid dá chuid cur síos.

Dubliners, 1914

Saothar[cuir in eagar | athraigh foinse]

ULYSSES, sínithe ag Hemingway

Ulysees[cuir in eagar | athraigh foinse]

Is cur síos ar lá amháin i saol fhir óig an chuid is mó de Ulysses, agus ceiliúrann lucht liteartha Bhaile Átha Cliath agus a gcairde Lá Bloom (Bloomsday) ar 16 Meitheamh in ómós do laoch an leabhair, Leopold Bloom.

Príomhalt: Ulysses

I measc saothair eile James Joyce tá:

Chamber Music (1907)
Dubliners (1914)
Exiles (1915)
A Portrait of the Artist as a Young Man (1916)
Pomes Penyeach (1927)
Finnegans Wake (1939)

Gaeilge[cuir in eagar | athraigh foinse]

Bhí caidreamh casta crosta ag James Joyce leis an nGaeilge. Mar shampla, deir Stephen sa Portrait of the Artist as Young Man go mbeadh an Béarla i gcónaí mar “an acquired speech” aige.^[1]

Dúirt Buck Mulligan in Ulyseesː

‘He’s English and he thinks we ought to speak Irish in Ireland. Sure we ought to, the old woman said, and I’m ashamed that I don’t speak the language myself. I’m told it’s a grand language by them that knows it’

Agus é ar an ollscoil i mBaile Átha Cliath, chláraigh Joyce le cúrsa a bhí á reáchtáil ag Conradh na Gaeilge agus thug cúpla bliain ag foghlaim na teanga, an t-aon iarracht ‘foirmeáilte’ a dhein sé an teanga a shealbhú. Ba é Pádraig Mac Piarais a bhí ag teagasc ins na ranganna ar a bhfreastail Joyce agus ní róthógtha a bhí an Seoigheach lena chur chuige ná, go deimhin, leis na ranganna féin. Mheas an Piarsach gur den riachtanas é “to exalt Irish by denigrating English”; chuir an meon sin fearg ar Joyce.^[1]

Scríobh deartháir Joyce,Stanislaus faoin suim a chuir ‘Jim’ sa teanga timpeall an ama seo agus ar an urraim a thug sé di. De bharr a chumais, ba dheacair a shamhlú go bhféadfadh mórán dua bheith ag Joyce féin i mbun Gaeilge a fhoghlaim. D’fhoghlaim sé an Ioruais, mar shampla, chun go mbeadh ar a chumas saothar Ibsen a léamh sa teanga inar céadcheapadh é.^[1]

Níl an chuma air go ndein Joyce puinn staidéir breise ar an nGaeilge sna blianta beaga i ndiaidh dó Éire a fhágáil in 1904. Ach tá fianaise ann gur threisigh a spéis sa teanga agus ina saíocht de réir mar a chuaigh sé in aois.^[1]

Tionchar[cuir in eagar | athraigh foinse]

Cé gur i mBéarla a scríobh an Seoigeach, maíonn Thomas Kinsella go bhfuil saothar Joyce mar chuid de shnáithe leanúnach traidisiúin litríochta na hÉireann: ‘…Yeats stands for the Irish tradition as broken; Joyce stands for it as continous, or healed – or healing – from its mutilation’.^[2]^[3]

Ach is díol suntais a laghad suime ar an mórgóir a bhíonn ag scoláirí Joyceacha sa Ghaeilge agus i litríocht na Gaeilge, “an extraordinary situation” i gcás Finnegan’s Wake, dar le Diarmuid Curraoin, “when one considers that, firstly, the author declares in the book Irish to be the second language of the ‘Wake’ and secondly, that there is hardly a page of the novel which does not contain at least one Irish language element”.^[2]