Eblana
Ainm lonnaíochta ársa in nÉirinn is ea Eblana (Έβλανα) luaite le Tolamaes ina shaothar, Geografaíocht, den dara haois AD.[1]. Bhí mac ar leith idir é agus an dream, na hEblani.
Creidtí go traidisiúnta gurbh ionann an suíomh agus Baile Átha Cliath.[2][3] Mar shampla, dúirt an scríbhneoir den 19ú haois writer Louis Agassiz[4] Eblana agus Ath Cliath i gceist aige. De réir táirge a rinneadh le gairid ámh, favours sráidbhaile cois farraige i dtuaisceart an chontae, Loch Sionnaigh.[5] Níl fianaise chríochnúil le fáil áfach maidir le suíomh Eblana, agus mar sin tá an t-ábhar á phlé.
Eblana mar Bhaile Átha Cliath
[cuir in eagar | athraigh foinse]Más fíor é gurb é Eblana an tagairt is luaite do Bhaile Átha Cliath, bheadh ceart-éilimh aige ar dhá mhíle bliain ársaíochta, óir gurbh ar éigean go raibh lonnaíocht ann i bhfad roimh Tholamaes féin.
Chreid luath-ársaitheoirí Éireannacha, amhail is Sir John Ware agus Walter Harris, gur thruailliú é Eblana sa Geografaíocht ar Deblana, é féin leagan den ainm Dubh Linn. Más fíor, tá samplaí eile ann inar ghiorraigh Tolamaes chéadfocail de logainmneacha: in ionad Pepiacum agus Pepidii (sa Bhreatain Bheag), scríobh Tolamaes Epiacum agus Epidii faoi seach; agus le haghaidh Dulcinium (Ulcinj i Montainéagró anois), scríobh sé has Ulcinium.
Tá roinnt mhaith deacrachtaí leis an smaoineamh seo, ámh:
- Glaodh Áth Cliath ar an lonnaíocht Ghaelach is luaite ar an suíomh ar bhruach na Life. Feictear Duiblinn don chéad uair mar ainm lonnaíochta Críostaí, agus dá bharr ní féidir í bheith ann roimh an 5ú haois.
- Ní dhéanann Tolamaes teacht ar fhorghabhálacha nó Gaelacha nó Laighneacha na tíre,[6] a tharla dís is dócha roinnt aoiseanna roimh ré Tholamaes. De réir O'Rahilly dá bharr, bhunaigh Tolamaes a chur síos ar shonraí bailithe sa 4ú haois RC ag an taiscéalaí, Pytheas.
- De réir na gcomhordanáidí ar léarscáil Tholamaes, tá co-ordinates Eblana suite i dtuaisceart Chontae Átha Cliath, agus ní i lár na cathrach féin.
- Níor sheas Eblana Tholamaes ar bhruach abhann. Sa the Geografaíocht, faightear Eblana idir inbhir dhá abhann: an Buvinda (.i. An Bhóinn) agus an Oboka. Óir gur chreid na luath-ársaitheoirí gurbh ionann Eblana agus Baile Átha Cliath Dublin, d'aithin siad Oboka agus an abhainn a ritheann tríd An Inbhear Mór i gContae Chill Mhantáin, ar a thugaidís de bharr an Ovoca (Abhainn Abhóca inniu) uirthi. I ndáiríre, is amhlaidh gurbh ionann an Oboka Tholamaes agus An Life, agus is dócha an Modonnos dá chuid agus an abha Abhóca féin.
Is léir mar sin go raibh Eblana suite áit éigin idir an Bóinn agus an Life.
Eblana mar suíomhanna eile
[cuir in eagar | athraigh foinse]Le linn ré Tholamaes, bhí dhá shuíomh shuntasacha i dtuaisceart Chontae Bhaile Átha Cliath ina raibh gníomhaíocht gheilleagrach ar siúl.
Bhí ceann amháin acu an Inbhear na hAilbhine, áit a raibh dhá thuama ann, sofheicthe ón fharraige leis na mílte bliain. Mar a thugtar fé ndeara thuas, is minic é a bhádh Tolamaes an chéad litir de logainmneacha agus is féidir aistriú fónach ó "Ebhlana" go "Delvin" a shamhlú (i dteannta le meititéis).
Fuarthas suíomh eile gníomhaíochta timpeall dúin ar leithinis Droma Mheánaigh, taobh ó dheas de Loch Sionnaigh. Is dócha gur stáisiún trádála é, agus b'fhéidir gur ghlac Agricola é mar cheann droichid le haghaidh ionraidh Rómhánaigh a d'fhéadfadh bhí i gceist.
Féach freisin
[cuir in eagar | athraigh foinse]Naisc sheachtracha
[cuir in eagar | athraigh foinse]- O'Rahilly, T. F. (1946). "Early Irish History and Mythology". Baile Átha Cliath: Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath.
- Harris, Walter (1736). "The History and Antiquities of the City of Dublin".
- Ryan, Phyllis (1996). "The Company I kept". Baile Átha Cliath: Town House and Country House.
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ Tolamaes, Geografaíocht, 2.1 le Bill Thayer
- ↑ Thomas Osmond Summers, eag. Dublin: an historical sketch of Ireland's metropolis, 1852, etc.
- ↑ Patrick Weston Joyce, The Origin and History of Irish Names of Places, 2 Iml. 1869 (iml. I:79 sa 7ú heagrán, 1901).
- ↑ Agassiz, Bibliographia zoologiæ et geologiæ: A general catalogue of all books, tracts and memoirs on zoology and geology, 1848, vol.1:74.
- ↑ Darcy, R.; Flynn, William: "Ptolemy's map of Ireland: a modern decoding." Irish Geography 41/1 (Mhárta 2008), ll. 49–69
- ↑ O'Rahilly, ll. 39-42