Cogadh Iosrael-Gaza

Cogadh Iosrael-Gaza
	34° N, 36° E / 34°N,36°E
Lipéad sa teanga dhúchais	(ar) عملية طوفان الاقصى; (he) מלחמת חרבות ברזל
Cineál	cogadh
Cuid de	Gaza–الاحتلال الصهيوني (en) agus coinbhleacht Arab-Iosraelach
Tréimhse	7 Deireadh Fómhair 2023 - luach anaithnid
Dáta na bliana	2020í
Tréimhse ama	2020s in military history (en)
	← 2023 Israeli–Palestinian crisis (en)
Suíomh	an Leiveaint , Iosrael; Stráice Gaza
Tír	Iosrael, Stát na Palaistíne, an Liobáin agus an tSiria
Rannpháirtí	Hamas ; Palestinian Islamic Jihad (en) ; Fórsaí Cosanta Iosrael
Is cúis le	impacts of the Israel–Hamas war (en) ; casualties of the Israel–Hamas war (en) ; war crimes in the Israel–Hamas war (en) ; Coimhlint Iosrael–Hamas, 2023 agus an comhthéacs idirnáisiúnta ; Israel–Hamas war protests (en) ; media coverage of the Israel–Hamas war (en) ; misinformation in the Israel–Hamas war (en) ; denial of the 2023 Hamas-led attack on Israel (en) ; Israeli war cabinet (en) ; evacuations during the Israel–Hamas war (en) ; violent incidents in reaction to the Israel–Hamas war (en) ; antisemitism during the Israel–Hamas war (en) ; Islamophobia during the Israel–Hamas war (en) ; anti-Palestinianism during the Israel–Hamas war (en)
Líon básanna	± 11,500 (6 Samhain 2023); circa 24,800 (11 Eanáir 2024); circa 31,475 (29 Feabhra 2024); circa 21,600 (18 Nollaig 2023); circa 16,075 (23 Samhain 2023); circa 17,180 (4 Nollaig 2023); circa 34,904 (9 Bealtaine 2024)
Líon gortaithe	circa 31,400 (23 Samhain 2023); circa 65,000 (11 Eanáir 2024); circa 58,300 (18 Nollaig 2023); circa 71,888 (29 Feabhra 2024)
Imscrúduithe ag	an Chúirt Choiriúil Idirnáisiúnta agus an Chúirt Bhreithiúnais Idirnáisiúnta
Croineolaíocht
	Israel–Hamas war hostage crisis (en)
	Israeli blockade of the Gaza Strip (2023–present) (en)
	Gaza Strip evacuations (en)
	2023 Israel–Hamas ceasefire (en)
Codanna
	2023 Hamas-led attack on Israel (en) ; airstrikes by Israel on Palestinian refugee camps during the 2023 Israel–Hamas war (en) ; attacks on health facilities during the Israel–Hamas war (en) ; Israeli invasion of the Gaza Strip (en) ; Israeli airstrikes on schools during the 2023 Israel–Hamas war (en)

Rinne na míleataigh Ioslamacha Hamas ionsaí mór, gan choinne, ar Iosrael ar 7 Deireadh Fómhair 2023.^[1]^[2] Mar fhrithbheart, d’fhógair rialtas Iosrael cogadh ar Hamas, agus léigear iomlán ar Stráice Gaza.^[3]^[4] Ar 28 Deireadh Fómhair, rinne Iosrael ionradh talún ar Gaza.^[5]^[6] Ní raibh meas ná aird ag Iosrael ar an mbeatha, agus neamhshuim iomlán den dlí idirnáisiúnta, rud a tharraing conspóid.^[7] Faoi dheireadh Nollaig 2023 bhí 70% de thithe Gaza scriosta ag buamaí Iosrael.^[8]

Meastar 37,000 duine ar a laghad a bheith maraithe ag na hIosraelaigh in Gaza le hocht mí, Deireadh Fómhair 2023 - Meitheamh 2024, gan na mílte corp atá folaithe ag an smionagar a chomhaireamh, ná na daoine a bhfuil éalang fágtha orthu, ná na milliúin atá curtha ar an lár lom agus bainte as a greim.^[9]

As Eabhrais, tugtar תגובות בין-לאומיות למלחמת חרבות ברזל ar "Cogadh Iosrael-Gaza" nó "Cogadh na gclaimhte gan trua gan taise", agus fonn mallaithe díoltais ar Rialtas na hIosrael, rialtas i bhfad amach ar an eite dheis, agus rinne na Náisiúin Aontaithe cáineadh géar ar gach taobh.^[10]

Príomhalt: Cogadh Iosrael–Gaza agus an comhthéacs idirnáisiúnta

Ionsaithe ar 7/8 D.F. (Gaza ar chlé; Iosrael (buí) ar dheis)

Imeachtaí

Ionsaí ar Iosrael

Ar 7 Deireadh Fómhair, cuireadh tús leis an aighneas nuair a chuaigh míleataigh armtha de chuid Hamas trasna na teorainn as Gaza agus déanadh ionsaí gan choinne ar Iosraelaigh. Thug lucht Hamas 'Oibríocht Dhíle d'al-Aqsa' (en arabe : عملية طوفان الأقصى, ʿamaliyyat ṭūfān al-ʾAqṣā) air. Mharaigh Hamas thart ar mhíle dhá chéad duine in Iosrael,^[11] páistí agus seandaoine ina measc. Maraíodh níos mó ná dhá chéad seasca duine óg a bhí ag freastal ar fhéile cheoil.

B'é Yahya Sinwar, thar aon duine eile in Hamas, a d'eagraigh an mórionsaí (bhí Ismail Haniyeh i mbun Hamas in 2023, agus ceapadh Sinward ina cheannaire ar Hamas i mí Lúnasa 2024 tar éis do na hIosraelaigh Haniyeh a fheallmharú).

Dúirt 'Fórsaí Cosanta Iosrael' gur mharaigh siad níos mó ná míle cúig chéad de na míleataigh Hamas san ionsaí.^[3]

Ionsaí ar Gaza

Thosaigh arm Iosrael ag bailiú taobh amuigh d'halla teorann Gaza ar 8 Deireadh Fómhair, agus iad ag fáil réidh le hionsaí talún. Ar 9 Deireadh Fómhair, bhí ordú tugtha ag Aire Cosanta Iosrael Yoav Gallant go ndéanfaí léigear iomlán ar Stráice Gaza. Ghearr siad soláthar de bhia, uisce, leictreachas, leigheas, agus gach ní eile, mar chuid den léigear.^[3]

Bhí ná mílte Palaistíneach maraithe taobh istigh de Gaza sna hionsaithe millteacha a rinne fórsaí Iosrael agus eachtraithe eile, mar shampla, pléasc in Ospidéal Al-Ahli, Gaza agus ruathair aeir ar champa teifeach Jabalia.

Dúirt na Náisiúin Aontaithe arís is arís go raibh beatha leanaí in Gaza i mbaol de dheasca an díhiodráitithe, srl.^[5]

Ar an 27 Deireadh Fómhair , thosaigh ionradh Iosrael ar Gaza i ndáiríre.^[12]

Dar le Roinn Sláinte Gaza, bhí breis agus 30,000 Palaistíneach maraithe idir Deireadh Fómhair - Feabhra 2024. Bhí Stráice Gaza faoi léigear le linn an ama seo agus tharla gorta.^[13]^[14]

Príomhalt: Cinedhíothú na bPalaistíneach

Eachtraí

Ruathair aeir ar champa teifeach Jabalia, 9 Deireadh Fómhair 2023
Pléasc in Ospidéal Al-Ahli, Gaza, 17 Deireadh Fómhair 2023
Eachtra lámhaigh in Shegaia, 15 Nollaig 2023. Scaoil an IDF marbh triúr gialla ainneoin go raibh brat bán ar iompar acu agus gur ghlaoigh siad amach in Eabhrais.
Sléacht Al-Rashid, 29 Feabhra 2024
Ionsaí de chuid Iosrael ar World Central Kitchen, 1 Aibreán 2024
Agóidí na mac léinn in aghaidh brúidiúlacht Iosrael sa Phalaistín, Aibreán - Bealtaine 2024
Ionsaí buamála de chuid Iosrael ar ionad tearmainn do theifigh, 27 Bealtaine 2024^[10]
Ionsaí de chuid Iosrael ar scoil i nGaza, 6 Meitheamh 2024
Saoradh na ngiall i Nuseirat agus damáiste comhthaobhach, 2024
Feallmharú Ismail Haniyeh, Iúil 2024
Coimhlint Iosrael–Hezbollah, 2020idí
Feallmharú Yahya Sinwar, Deireadh Fómhair 2024

2024

Le linn 2024, bhain Iosrael úsáid as an aerfhórsa chun armlanna Hezbollah a ionsaí go rialta. Thosaigh ionradh na Liobáine i dtús Dheireadh Fómhair. Chuir sé sin go mór leis an teannas sa réigiún.^[15] Feallmharaíodh Hassan Nasrallah, ceannaire carasmatach de chuid Hezbollah, ar an 27 Meán Fómhair 2024.

Príomhalt: Coimhlint Iosrael–Hezbollah, 2020idí

Feallmharaíodh Yahya Sinwar, ceannaire de chuid Hamas, ar an 17 Deireadh Fómhair 2024. Bhí sé ráite ag Fórsaí "Cosanta" Iosrael go raibh rún diongbháilte acu Sinwar a bhású. Mhaígh Príomhaire Netanyahu, i bhfianaise mharú cheannaire Hamas, go raibh "deireadh an chogaidh in Gaza ag druidim le hIosrael" agus "ní féidir a rá go fóill gur deireadh an chogaidh atá ann ach is cinnte gur tús an deiridh atá ann".^[16]

Ó 7 Deireadh Fómhair 2023 go dtí mí na Nollag 2024, bhí os cionn 15,000 páiste maraithe in Gaza (líon mór acu sin níos óige ná cúig bliana d’aois)^[17] agus 45,000 maraithe in iomlán.^[18] Rinne UNICEF cur síos ar Gaza mar ‘reilig’ do na mílte páiste. I gcomparáid, dúirt na Náisiúin Aontaithe i mí na Samhna 2023 go bhfuair timpeall 5,400 daoine bás san iomlán i ngach coimhlint eile a bhí idir Iosrael agus Hamas ó bhí 2007 ann (am nuair a tháinig Hamas i gcumhacht in Gaza^[19]).^[20]^[21]

Is minic go mbíonn na hairm atá in úsáid ag Iosrael ag teacht díreach trasna ón Aontas Eorpach, gan trácht ar na Stáit Aontaithe.^[17]

Féach freisin

Cásanna dlí agus taidhleoireacht

Scrúdú na Cúirte Bhreithiúnais Idirnáisiúnta maidir le forghabháil na hIosrael ar chríocha Palaistíneacha

Cogadh Iosrael–Gaza agus an comhthéacs idirnáisiúnta^[22]

Stair

Tagairtí

↑ "Os cionn 1,100 duine marbh sa choimhlint idir Hamas agus Iosrael" (ga-IE). Tuairisc.ie (2023-10-09). Dáta rochtana: 2023-10-09.
↑ Nuacht RTÉ (2023-10-09). "Léigear iomlán ordaithe ag Aire Cosanta Iosrael ar Stráice Gaza" (as ga-IE).
↑ ^3.0 ^3.1 ^3.2 Conradh na Gaeilge, Londain (14 Deireadh Fómhair 2023). "‎Nuacht Mhall (Maigh Eo)" (ga-IE). Apple Podcasts. Dáta rochtana: 2023-10-15.
↑ "Timeline of the 2023 Israel–Hamas war" (as en) (2023-11-11). Wikipedia.
↑ ^5.0 ^5.1 "Muintir Gaza i ngarbhaol ‘tubaiste’, trúpaí Iosrael ag déanamh ar Chathair Gaza" (ga-IE). Tuairisc.ie (2023-10-31). Dáta rochtana: 2023-11-11.
↑ "2023 Israeli invasion of the Gaza Strip" (as en) (2023-11-11). Wikipedia.
↑ Ciarán Ó Pronntaigh (4 Nollaig 2023). "Síorchogadh? < Meon Eile". www.meoneile.ie. Dáta rochtana: 2023-12-04.
↑ https://www.aljazeera.com/news/2023/12/31/israeli-bombardment-destroyed-over-70-of-gaza-homes-media-office
↑ Nuacht RTÉ (2024-06-13). "Gaza: tuairgneáil thréan eile faighte ag Rafah" (as ga-IE).
↑ ^10.0 ^10.1 Máirtín Ó Duibhir (30 Bealtaine 2024). "Iosrael ag leanúint lena gcogadh dearg beag beann ar an domhan mór" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2024-05-30.
↑ "Israel revises down toll from October 7 attack to ‘around 1,200’" (en). Al Jazeera. Dáta rochtana: 2023-11-11.
↑ "Israeli-Palestinian Conflict" (en). Global Conflict Tracker. Dáta rochtana: 2024-10-27.
↑ "Siege and Starvation: How Israel Obstructs Aid to Gaza" (en-US). Refugees International. Dáta rochtana: 2024-03-15.
↑ Nuacht RTÉ (2024-03-16). "Páistí ag fáil bháis leis an ocras i dtuaisceart Gaza" (as ga-IE).
↑ Máirtín Ó Duibhir (15 Eanáir 2024). "D’fhéadfadh an cogadh in Gaza scaipeadh níos forleithne an-éasca" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2024-09-25.
↑ Nuacht RTÉ (2024-10-18). ""Deireadh an chogaidh in Gaza ag druidim le hIosrael" - Netanyahu" (as ga-IE).
↑ ^17.0 ^17.1 Bridget Bhreathnach (29 Nollaig 2024). "Cynthia Ní Murchú : ‘Ní raibh ionam ach saghas ‘celebrity candidate’ dar leo’" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2024-12-29.
↑ "Gaza death toll nears 45,500 as Israel kills 48 more Palestinians". www.aa.com.tr. Dáta rochtana: 2024-12-29.
↑ "Battle of Gaza (2007)" (as en) (2023-11-10). Wikipedia.
↑ "Israel-Gaza live news: Firing outside Gaza hospitals, with patients and staff trapped inside - BBC News" (en-GB). BBC News. Dáta rochtana: 2023-11-11.
↑ Conradh na Gaeilge, Londain (11 Samhain 2023). "‎Nuacht Mhall: (Tiobraid Árann)" (ga-IE). Apple Podcasts. Dáta rochtana: 2023-11-11.
↑ Julian Borger (2024-04-01). "Why do arms continue to flow from US to Israel despite ceasefire resolution?" (en-GB). The Guardian. Dáta rochtana: 2024-04-03.

[1] "Os cionn 1,100 duine marbh sa choimhlint idir Hamas agus Iosrael" (ga-IE). Tuairisc.ie (2023-10-09). Dáta rochtana: 2023-10-09.

[2] Nuacht RTÉ (2023-10-09). "Léigear iomlán ordaithe ag Aire Cosanta Iosrael ar Stráice Gaza" (as ga-IE).

[:0-3] 3.0 ^3.1 ^3.2 Conradh na Gaeilge, Londain (14 Deireadh Fómhair 2023). "‎Nuacht Mhall (Maigh Eo)" (ga-IE). Apple Podcasts. Dáta rochtana: 2023-10-15.

[4] "Timeline of the 2023 Israel–Hamas war" (as en) (2023-11-11). Wikipedia.

[:1-5] 5.0 ^5.1 "Muintir Gaza i ngarbhaol ‘tubaiste’, trúpaí Iosrael ag déanamh ar Chathair Gaza" (ga-IE). Tuairisc.ie (2023-10-31). Dáta rochtana: 2023-11-11.

[6] "2023 Israeli invasion of the Gaza Strip" (as en) (2023-11-11). Wikipedia.

[7] Ciarán Ó Pronntaigh (4 Nollaig 2023). "Síorchogadh? < Meon Eile". www.meoneile.ie. Dáta rochtana: 2023-12-04.

[8] ttps://www.aljazeera.com/news/2023/12/31/israeli-bombardment-destroyed-over-70-of-gaza-homes-media-office

[9] Nuacht RTÉ (2024-06-13). "Gaza: tuairgneáil thréan eile faighte ag Rafah" (as ga-IE).

[:2-10] 10.0 ^10.1 Máirtín Ó Duibhir (30 Bealtaine 2024). "Iosrael ag leanúint lena gcogadh dearg beag beann ar an domhan mór" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2024-05-30.

[11] "Israel revises down toll from October 7 attack to ‘around 1,200’" (en). Al Jazeera. Dáta rochtana: 2023-11-11.

[12] "Israeli-Palestinian Conflict" (en). Global Conflict Tracker. Dáta rochtana: 2024-10-27.

[13] "Siege and Starvation: How Israel Obstructs Aid to Gaza" (en-US). Refugees International. Dáta rochtana: 2024-03-15.

[14] Nuacht RTÉ (2024-03-16). "Páistí ag fáil bháis leis an ocras i dtuaisceart Gaza" (as ga-IE).

[:22-15] Máirtín Ó Duibhir (15 Eanáir 2024). "D’fhéadfadh an cogadh in Gaza scaipeadh níos forleithne an-éasca" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2024-09-25.

[16] Nuacht RTÉ (2024-10-18). ""Deireadh an chogaidh in Gaza ag druidim le hIosrael" - Netanyahu" (as ga-IE).

[:3-17] 17.0 ^17.1 Bridget Bhreathnach (29 Nollaig 2024). "Cynthia Ní Murchú : ‘Ní raibh ionam ach saghas ‘celebrity candidate’ dar leo’" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2024-12-29.

[18] "Gaza death toll nears 45,500 as Israel kills 48 more Palestinians". www.aa.com.tr. Dáta rochtana: 2024-12-29.

[19] "Battle of Gaza (2007)" (as en) (2023-11-10). Wikipedia.

[20] "Israel-Gaza live news: Firing outside Gaza hospitals, with patients and staff trapped inside - BBC News" (en-GB). BBC News. Dáta rochtana: 2023-11-11.

[21] Conradh na Gaeilge, Londain (11 Samhain 2023). "‎Nuacht Mhall: (Tiobraid Árann)" (ga-IE). Apple Podcasts. Dáta rochtana: 2023-11-11.

[22] Julian Borger (2024-04-01). "Why do arms continue to flow from US to Israel despite ceasefire resolution?" (en-GB). The Guardian. Dáta rochtana: 2024-04-03.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]