Iosrael

Iosrael
יִשְרָאֵל (he)
Bratach Armas
Aintiún	Hatikvah
Siombail oifigiúil	húpú, Anemone coronaria, Madra Chanán, ológ agus falafel (en)
Ainmnithe in ómós	Tír Iosrael
Suíomh
31°N 35°E / 31; 35
Príomhchathair	Iarúsailéim
Daonra
Iomlán	9,187,000 (2020)
• Dlús	442.32 hab./km²
Teanga oifigiúil	An Eabhrais
Reiligiún	An Giúdachas, An tIoslam, An Chríostaíocht agus Druze (en)
Tíreolaíocht
Cuid de	An Meánoirthear Iarthar na hÁise
Achar dromchla	20,770 km²
• Uisce	2.1 %
Suite i nó in aice le limistéar uisce	An Mhuir Leiveantach, Muir na Gailíle, An Mhuir Mharbh, Gulf of Aqaba (en) , Abhainn na hIordáine agus An Mheánmhuir
Pointe is airde	Sliabh Hearmón (2,814 m)
Pointe is ísle	An Mhuir Mharbh (−437 m)
Ar theorainn le	An tSiria An Éigipt An Iordáin An Liobáin
Sonraí stairiúla
Leanann sé/sí	An Phalaistín Mhandáideach
Bunaitheoir(í)	David Ben-Gurion
Cruthú	14 Bealtaine 1948:  (Declaration of Israeli independence (en) )
Saoire phoiblí	Yom HaShoah (en) (27 Nisan (en) ) Yom Hazikaron (en) (4 Iyar (en) ) Independence Day (en) (5 Iyar (en) ) Jerusalem Day (en) (28 Iyar (en) ) Rosh Hashanah (en) (1 Tishrei (en) ) Yom Kippur (10 Tishrei (en) ) Sukkot (en) (15 Tishrei (en) ) Shemini Atzeret (en) (22 Tishrei (en) ) Féile an Tiomnaithe (25 Kislev (en) ) Tu BiShvat (en) (15 Shevat (en) ) Púirím (14 Adar (en) ) Cáisc na nGiúdach (15 Nisan (en) ) Mimouna (en) (21 Nisan (en) ) Shavuot (en) (6 Sivan (en) ) Lag BaOmer (en) (18 Iyar (en) ) Tu B'Av (en) (15 Av (en) )
Eagraíocht pholaitiúil
Córas rialtais	poblacht pharlaiminteach agus stát aonadach
Comhlacht feidhmiúcháin	cabinet of Israel (en)
Comhlacht reachtach	Knesset (en)
• Prime Minister of Israel (en)	Benjamin Netanyahu (2022–)
Údarás breithiúnach is airde	Supreme Court of Israel (en)
Eacnamaíocht
OTI ainmniúil	520,700,000,000 dollar (2022)
Airgeadra	new shekel (en)
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama	Israel time zone (en) Israel Summer Time (en) Asia/Jerusalem (en) UTC+02:00 UTC+03:00
Fearann Idirlín barrleibhéil	.il agus ישראל. (en)
Glaochód	+972
Uimhir theileafóin éigeandála	100, 101 agus 102
Cód tíre	IL
Eile
Suíomh gréasáin	gov.il

Tír sa Meánoirthear, ar bhruach thoir na Meánmhara é Iosrael. Bhí daonra de 8,4 milliún duine sa tír sa bhliain 2006.

Daoine

Tá móramh Giúdach in Iosrael, agus is stát Giúdach é. Ach bíonn lucht mór Arabach sa tír, maraon le mionlaigh eile. Tá dlúthbhaint ag tailte na bPalaistíneach le hIosrael maidir le cúrsaí airgid agus polaitíochta, mar go n-oibríonn an-chuid Palaistíneach in Iosrael, agus go bhfuil na céadta coilíneachtaí curtha ar bun ag Iosraelaigh den aicme chrua a dteastaíonn uathu seilbh a ghlacadh go hiomlán ar an 'Iosrael stairiúil'.

Ar 8 Nollaig 2017, d'fhógair Uachtarán Stáit Aontaithe Mheiriceá, Donald Trump, go raibh na Stáit Aontaithe chun aitheantas a thabhairt feasta go hIarúsailéim mar phríomhchathair Iosrael.

Tíreolas

Is í an Mhuir Mharbh an áit is ísle ar domhain, agus téann a lán ann le snámh, rud atá an-éasca, ós rud é go bhfuil an t-uisce trom le salann. Tá dún Masada fós le feiceáil, áit ar fhan buíon Giúdach a bhí ag cur i gcoinne na Rómhánach ar feadh trí bliana, gur mharaigh siad iad féin ar dheireadh. Tógann sé trí huair a chloig dul go dtí an mullach, nó is féidir dul le carr-chábla. I measc na sliabhraonta tá an Ghailíl, Shliabh Chairmeil agus an Golan sa tuaisceart.

14 Bealtaine 1948 - Forógra na “Saoirse”

Stair

De réir an Bhíobla, thug Maois na hIosraeilítigh go dtí an tír seo tar éis 40 bliain sa bhfásach. Bhí géarleanúint ar na hIosraeilítigh le linn dóibh bheith i ngéibheann ag na Bablónaigh, agus arís cuireadh chun siúil iad tar éis am Chríost, nuair a leagadh an dara Teampall. Níor fhan ach an-bheagán díobh sa tír go dtí gur thosaigh buíon bheag ag filleadh ag deireadh an 19ú haois.

Ar an 2 Samhain 1917, tharla an "Balfour Declaration": d'fhógair an Rúnaí Gnóthaí Eachtracha sa Bhreatain, Arthur Balfour ag an am, go mbunófaí stát Giúdach sa Phalaistín.

Ar 14 Bealtaine 1948, d'fhógair rialtas Iosrael  go foirmeálta go raibh neamhspleáchas bainte amach aige.

Cogadh na Sé Lá

Ar an 5 Meitheamh 1967, rinne Iosrael ionsaí ar an Éigipt. Cuireadh tús le Cogadh na Sé Lá.

Páiste scoile in Iosrael, 1954

Stádas polaitiúil Iosrael

Tosóidh Iosrael ag tarraingt amach ó Stráice Gaza i samhradh na bliana 2005, de réir ráitis a chuir Airiél Searón, Príomh-aire Iosrael amach i Meán Fómhair, 2004.

Balla an Olagóin, áit oilithreachta ag na Giúdaigh, agus Cruinneagán na Carraige, scrín thábhachtach Mhoslamach, in Iarúsailéim, príomhchathair Iosrael