Iosrael

Iosrael
מְדִינַת יִשְׂרָאֵל (he) دَوْلَة إِسْرَائِيل (ar)
Bratach Armas
Aintiún	Hatikvah
Mana	«luach ar iarraidh»
Siombail oifigiúil	húpú, Anemone coronaria, Madra Chanán, ológ agus falafel
Ainmnithe in ómós	Tír Iosrael agus Iacób
Suíomh
31° N, 35° E
Príomhchathair	Iarúsailéim
Daonra
Iomlán	9,840,000 (2023)
• Dlús	473.76 hab./km²
Déamainm	Iosraelach
Teanga oifigiúil	an Eabhrais
Reiligiún	an Giúdachas, Ioslam, an Chríostaíocht agus na Drúsaigh
Tíreolaíocht
Cuid de	an Meánoirthear Iarthar na hÁise an Áise
Achar dromchla	20,770 km²
• Uisce	2.1 %
Suite i nó in aice le limistéar uisce	an Mhuir Leiveantach, Muir na Gailíle, an Mhuir Mharbh, Gulf of Aqaba, Abhainn na hIordáine agus an Mheánmhuir
Pointe is airde	Meron (en) (1,208 elevation above sea level in metres (en) )
Pointe is ísle	an Mhuir Mharbh (−437 m)
Ar theorainn le	an tSiria an Éigipt an Iordáin an Liobáin
Sonraí stairiúla
Leanann sé/sí	an Phalaistín Shainordaitheach
Bunaitheoir(í)	David Ben-Gurion
Cruthú	14 Bealtaine 1948:  (Forógra saoirse Iosrael)
Saoire phoiblí	Yom HaShoah (en) (27 Nisan (en) ) Yom HaZikaron (en) (4 Iyar (en) ) Independence Day (en) (5 Iyar (en) ) Jerusalem Day (en) (28 Iyar (en) ) Rosh Hashanah (en) (1 Tishrei (en) ) Yom Kippur (10 Tishrei (en) ) Sukkot (en) (15 Tishrei (en) ) Shemini Atzeret (en) (22 Tishrei (en) ) Féile an Tiomnaithe (25 Kislev (en) ) Tu BiShvat (en) (15 Shevat (en) ) Púirím (14 Adar (en) ) Cáisc na nGiúdach (15 Nisan (en) ) Mimouna (en) (21 Nisan (en) ) Shavuot (en) (6 Sivan (en) ) Lag BaOmer (en) (18 Iyar (en) ) Tu B'Av (en) (15 Av (en) )
Eagraíocht pholaitiúil
Córas rialtais	poblacht pharlaiminteach agus stát aonadach
Comhlacht feidhmiúcháin	cabinet of Israel (en)
Comhlacht reachtach	Knesset
• Príomh-Aire Iosrael	Benjamin Netanyahu (2022–)
Údarás breithiúnach is airde	Cúirt Uachtarach Iosrael
Eacnamaíocht
OTI ainmniúil	520,700,000,000 dollar (2022)
Airgeadra	seiceal nua
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama	Israel Standard Time (en) Israel Summer Time (en) Asia/Jerusalem (en) UTC+02:00 UTC+03:00
Fearann Idirlín barrleibhéil	.il agus ישראל.
Glaochód	+972
Uimhir theileafóin éigeandála	100, 101 agus 102
Cód tíre	IL
Eile
Suíomh gréasáin	gov.il

Tír sa Mheánoirthear, ar bhruach thoir na Meánmhara is ea Iosrael. Bhí daonra de 8,4 milliún duine sa tír sa bhliain 2006.

Daoine

Tá móramh Giúdach in Iosrael, agus is stát Giúdach é. Ach bíonn lucht mór Arabach sa tír, maraon le mionlaigh eile. Tá dlúthbhaint ag tailte na bPalaistíneach le hIosrael maidir le cúrsaí airgid agus polaitíochta, mar go n-oibríonn an-chuid Palaistíneach in Iosrael, agus go bhfuil na céadta coilíneachtaí curtha ar bun ag Iosraelaigh den aicme chrua a dteastaíonn uathu seilbh a ghlacadh go hiomlán ar an 'Iosrael stairiúil'.

Ar 8 Nollaig 2017, d'fhógair Uachtarán Stáit Aontaithe Mheiriceá, Donald Trump, go raibh na Stáit Aontaithe chun aitheantas a thabhairt feasta go hIarúsailéim mar phríomhchathair Iosrael.

Tíreolaíocht

Is í an Mhuir Mharbh an áit is ísle ar domhain, agus téann a lán ann le snámh, rud atá an-éasca, ós rud é go bhfuil an t-uisce trom le salann. Tá dún Masada fós le feiceáil, áit ar fhan buíon Giúdach a bhí ag cur i gcoinne na Rómhánach ar feadh trí bliana, gur mharaigh siad iad féin ar dheireadh. Tógann sé trí huair a chloig dul go dtí an mullach, nó is féidir dul le carr-chábla. I measc na sliabhraonta tá an Ghailíl, Shliabh Chairmeil agus an Golan sa tuaisceart.

Balla an Olagóin, áit oilithreachta ag na Giúdaigh, agus Cruinneagán na Carraige, scrín thábhachtach Mhoslamach, in Iarúsailéim

Caidreamh le hÉire

Ar an 12 Nollaig 2024, d'fhógair Éirinn a dtacaíocht do chaingean dlí na hAfraice Theas in aghaidh Iosrael sa Chúirt Bhreithiúnais Idirnáisiúnta. Trí lá níos déanaí, dhún Iosrael a n-ambasáid i mBaile Átha Cliath i bhfianaise "pholasaithe láidre frith-Iosrael" Rialtas na hÉireann.[1]

Féach freisin

• Stair Iosrael
• Coimhlint Iosraelach-Phalaistíneach
• Eabhrais
• Daoine Iosraelacha
• Iarúsailéim‎