Stát na Palaistíne

Stát na Palaistíne
	دولة فلسطين (ar)
Bratach	Armas
	;
Aintiún	Fida'i
Ainmnithe in ómós	an Phalaistín
Suíomh
	32° 00′ N, 35° 15′ E / 32°N,35.25°E
Príomhchathair	Iarúsailéim agus Ramallah
Daonra
Iomlán	5,227,193 (2021)
• Dlús	868.3 hab./km²
Déamainm	Palaistíneach
Teanga oifigiúil	an Araibis
Reiligiún	Ioslam agus an Chríostaíocht
Tíreolaíocht
Cuid de	an Meánoirthear ; an Leiveaint ; an Áise ; an Phalaistín ; Iarthar na hÁise ; Israel and The Occupied Territories (en)
Achar dromchla	6,020 km²
• Uisce	1.4 %
Imeallbhord	42 km agus 40 km
Suite i nó in aice le limistéar uisce	an Mheánmhuir, an Mhuir Mharbh agus Abhainn na hIordáine
Pointe is airde	Mount Nabi Yunis (en) (1,020 m)
Pointe is ísle	an Mhuir Mharbh (−437 m)
Ar theorainn le	Iosrael ; an Éigipt ; an Iordáin
Sonraí stairiúla
Leanann sé/sí	Údarás Náisiúnta na Palaistíne
Bunaitheoir(í)	Eagraíocht Shaoirse na Palaistíne
Cruthú	15 Samhain 1988: (Forógra Saoirse na Palaistíne)
Saoire phoiblí	Eid al-Fitr (2 Shawwal (en) ); Eid al-Adha (10 Dhu al-Hijjah (en) ); Islamic New Year (en) (1 Muharram (en) ); Mawlid (en) (12 Rabi' al-awwal (en) ); Isra and Mi'raj (en) (27 Rajab (en) ); Lá Idirnáisiúnta na nOibrithe (1 Bealtaine); Lá Idirnáisiúnta na mBan (8 Márta)
Eagraíocht pholaitiúil
Córas rialtais	poblacht pharlaiminteach
Comhlacht feidhmiúcháin	Údarás Náisiúnta na Palaistíne
Comhlacht reachtach	Palestinian Legislative Council (en)
• Uachtarán Stát na Palaistíne	Iasar Arafat (1989–2004)
• Príomh-Aire Stát na Palaistíne	Mohammad Shtayyeh (2019–)
Údarás breithiúnach is airde	Comhairle Uachtarach Bhreithiúnach na Palaistíne
Eacnamaíocht
OTI ainmniúil	18,109,000,000 $ (2021)
Airgeadra	seiceal nua
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama	UTC+02:00 ; UTC+03:00 ; Asia/Jerusalem (en)
Fearann Idirlín barrleibhéil	.ps
Glaochód	+970
Cód tíre	PS
Eile
Suíomh gréasáin	president.ps

Is Stát de jure^[1] sa Mheán-Oirthear é an Phalaistín (Araibis: دولة فلسطين Dawlat Filasṭīn).^[2] Tá críocha na bPalaistíneach faoi smacht Iosrael faoi láthair agus Próta-stát nó breacstát ar an Stát uaireanta.^[3]

Tá na críocha sin dealaithe óna chéile chomh maith, agus ag feidhmiú astu féin ar éigean ó locadh Palaistínigh iontu ar an gcéad dul síos.^[3] Cuimsíonn an Phalaistín críocha na bPalaistíneach sa Bhruach Thiar agus in Gaza atá dealaithe óna chéile agus a bhfuil forlámhas ag Iosrael orthu ó 1967. Tá Iarúsailéim Thoir na bPalaistíneach faoi smacht na nIosraelach ó shin freisin.^[4] Dhearbhaigh Eagraíocht Shaoirse na Palaistíne a neamhspleáchas ar an 15 Samhain 1988 i gCathair na hAilgéire.^[5]^[6]

Stair

Cúlra

'Cosantóireacht' ab ea an Phalaistín, faoi smacht na Breataine ón 1920 ar aghaidh. Ach ar 2 Samhain 1917 fógraíodh an "Balfour Declaration": Tugadh ''Sainordú na Breataine sa Phalaistín'^[7] ar an tír san am sin.

Bhí claonadh ann i bhfabhar na nGiúdach. D'fhógair Rúnaí Gnóthaí Eachtracha na Breataine, Arthur Balfour, go mbunófaí stát Giúdach sa Phalaistín fiú.

Sna blianta 1945-1947, tháinig méadú ar inimirce na nGiúdach go dtí an Phalaistín, agus bhí go leor conspóide faoin inimirce sin. Bhí feachtas sceimhlitheoireachta, nó treallchogaíocht, ar siúl sna 1940idí. Bhí na Giúdaigh ag iarraidh críochdheighilt a chur i bhfeidhm agus stát Giúdach a bhunú.

I dtús 1947, d'fhógair Ernest Bevin (Aire Gnóthaí Eachtracha na Breataine) go mbeadh an Ríocht Aontaithe tarraing amach na trúpaí Briotanacha sa Phalaistín.^[8] I mí Feabhra 1947, sheol Bevin an fhadhb (críochdheighilt na Palaistíne) chun na Náisiúin Aontaithe.

Náisiún Aontaithe

Ar an 29 Samhain 1947, ghlac na Náisiún Aontaithe le Rún 181(II) maidir le críochdheighilt na Palaistíne. Ach níor ghlac na hArabaigh sa Phalaistín agus sa Mheán-Oirthear le réiteach na Náisiún Aontaithe. Bhris cogadh cathartha amach go gairid ina dhiaidh.

Ar an 14 Bealtaine 1948, tháinig deireadh le húdarás na Breataine an Phalaistín a rialú agus tháinig Stát Iosrael ar an saol. Thosaigh an Cogadh Arab-Iosraelach (1948) an lá dár gcionn.^[9]^[10]

Stádas breathnóra atá ag bPalaistín sna Náisiúin Aontaithe faoi láthair. Ar an 10 Bealtaine 2024, vótáil Comhthionól Ginearálta na Náisiún Aontaithe i bhfabhar iarratas ón bPalaistín maidir le ballraíocht iomlán a bheith ag an tír sna Náisúin Aontaithe (vótáil naoi dtír ina aghaidh – na Stáit Aontaithe agus Iosrael ina measc – agus staon 25 tír eile).^[11] Dá dtabharfaí ballraíocht iomlán don tír lá amháin, b'ionann é agus aitheantas oifigiúil idirnáisiúnta mar stát.^[12]

An Phalaistín agus Éire

D'aithin Éire an Phalaistín mar stát go foirmiúil ar an 28 Bealtaine 2024. Ag an am, dúirt an Taoiseach Simon Harris dúirt go gcaithfeadh an dá stát a bheith ann – Iosrael agus an Phalaistín – le go mbeadh aon dóchas ann go gcuirfí deireadh leis an bhforéigean idirghlúineach.^[13]

Príomhalt: aitheantas idirnáisiúnta Stát na Palaistíne

Tíreolaíocht

Is tír sa Leibheaint í an Phalaistín.

Féach freisin

Tagairtí

↑ "De jure" (as en) (2022-09-02). Wikipedia.
↑ Charbonneau, Louis (29 November 2012). "Palestinians win implicit U.N. recognition of sovereign state". Reuters. Thomson Reuters. Archived from the original on 5 June 2014. Retrieved 17 Eanáir 2015.
↑ ^3.0 ^3.1 Nuacht RTÉ (2024-05-27). "Iosrael cáinte as 'ionsaí barbartha' a dhéanamh ar ionad teifeach" (as ga-IE).
↑ Nuacht RTÉ (2024-05-22). "Éire le stát na Palaistíne a aithint go foirmiúil ón 28 Bealtaine" (as ga-IE).
↑ "Palestinian Authority applies for full UN membership". United Nations Radio. 23 September 2011. Retrieved 8 June 2014.
↑ United Nations (2012). "[https://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/67/L.28 Reaffirms the right of the Palestinian people to self-determination and to independence in their State of Palestine on the Palestinian territory occupied since 1967]". www.un.org. Dáta rochtana: 2020-08-07.
↑ "Mandate for Palestine" (as en) (2021-10-24). Wikipedia.
↑ Ardtesitméireacht - Gnáthléibheal - Stair (2006). "Cúlú na hEorpa ó impireachtaí agus an toradh, 1945-1990". Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2001-05-21. Dáta rochtana: 2020.
↑ "1947–1949 Palestine war" (as en) (2021-11-13). Wikipedia.
↑ "1948 Arab–Israeli War" (as en) (2020-11-28). Wikipedia.
↑ Ceadaíonn Comhairle Slándála na Náisiún Aontaithe ballraíocht san eagraíocht dhomhanda.
↑ Nuacht RTÉ (2024-05-10). "Bua suntasach ag an bPalaistín sna Náisiúin Aontaithe" (as ga).
↑ Nuacht RTÉ (2024-05-22). "Éire le stát na Palaistíne a aithint go foirmiúil ón 28 Bealtaine" (as ga-IE).

[1] "De jure" (as en) (2022-09-02). Wikipedia.

[2] Charbonneau, Louis (29 November 2012). "Palestinians win implicit U.N. recognition of sovereign state". Reuters. Thomson Reuters. Archived from the original on 5 June 2014. Retrieved 17 Eanáir 2015.

[:1-3] 3.0 ^3.1 Nuacht RTÉ (2024-05-27). "Iosrael cáinte as 'ionsaí barbartha' a dhéanamh ar ionad teifeach" (as ga-IE).

[4] Nuacht RTÉ (2024-05-22). "Éire le stát na Palaistíne a aithint go foirmiúil ón 28 Bealtaine" (as ga-IE).

[:0-5] "Palestinian Authority applies for full UN membership". United Nations Radio. 23 September 2011. Retrieved 8 June 2014.

[6] United Nations (2012). "[https://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/67/L.28 Reaffirms the right of the Palestinian people to self-determination and to independence in their State of Palestine on the Palestinian territory occupied since 1967]". www.un.org. Dáta rochtana: 2020-08-07.

[7] "Mandate for Palestine" (as en) (2021-10-24). Wikipedia.

[8] Ardtesitméireacht - Gnáthléibheal - Stair (2006). "Cúlú na hEorpa ó impireachtaí agus an toradh, 1945-1990". Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2001-05-21. Dáta rochtana: 2020.

[9] "1947–1949 Palestine war" (as en) (2021-11-13). Wikipedia.

[10] "1948 Arab–Israeli War" (as en) (2020-11-28). Wikipedia.

[11] Ceadaíonn Comhairle Slándála na Náisiún Aontaithe ballraíocht san eagraíocht dhomhanda.

[12] Nuacht RTÉ (2024-05-10). "Bua suntasach ag an bPalaistín sna Náisiúin Aontaithe" (as ga).

[13] Nuacht RTÉ (2024-05-22). "Éire le stát na Palaistíne a aithint go foirmiúil ón 28 Bealtaine" (as ga-IE).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]