Luis (ogham)
 Luis | ||||
|---|---|---|---|---|
  | ||||
| Cineál | litir oghaim | |||
| Ball de | ogham | |||
| ||||
Is í an dara litir den aibítir oghaim an Luis.[1] [2] [3] [4] Is í an dara litir den Aicme Bheithe. De réir córas na gcrann, ainmnithe as an gcrann, luis nó caorthann, atá an focal. Is é [l] a luach foghraíochta.
Sanasaíocht[cuir in eagar | athraigh foinse]
Fréamhaithe ón tSean-Ghaeilge (agus fós sa Nua-Ghaeilge) luise/luisne[4] atá an focal, sin nó lus.[3] Athchruthaíodh an focal as Gaeilge Chianach mar *lubsti-, é sin fréamhaithe ón bPróit-Ind-Eorpaise *leuk- 'lonnraigh', sin nó *leudh- 'fás'.[5]
Bríatharogam[cuir in eagar | athraigh foinse]
Is iad a leanas na nathanna meafaracha (kennings) le fáil sa Bhriatharogham:[6]
- lí súla (loinnir shúile), Briatharogham Morann mic Moín
- carae cethrae[7] (cara bólachta), Briatharogham Mac ind Óc
- lúth cethrae (lúth/fuinneamh bólachta), Briatharogham Culainn.
Tacaíonn lí súla an bhrí 'lasair', ach is léir go bhfuil ciall 'luibh' nó planda ag baint leis na briatharoghaim eile. I ngach cás ámh, is í [l] a luach foghraíochta.
Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]
- ↑ 1 luis, caorthainn, ar eDIL
- ↑ luis, caorthann, ar teanglann.ie
- ↑ 3.0 3.1 lus, luibh, ar teanglann.ie
- ↑ 4.0 4.1 luise, loise, luisne, lasair, bladhmann ar teanglann.ie
- ↑ McManus, Damian (1991). "A Guide to Ogam" 4. Co. Chill Dara, Éire: An Sagart. ISSN 0790-8806.
- ↑ Auraicept na n-Éces, George Calder, Edinburgh, John Grant (1917), athchló Four Courts Press (1995), ISBN 1-85182-181-3
- ↑ cethrae at eDIL, bólacht, eallach, cf. ceathrach2 ar teanglann.ie FGB