Texas

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Bosca Geografaíocht PholaitiúilTexas
State of Texas (en) Cuir in eagar ar Wikidata
Bratach
Bratach

Cuir in eagar ar Wikidata

AintiúnTexas, Our Texas (1929) Cuir in eagar ar Wikidata

Mana«Friendship» (1930) Cuir in eagar ar Wikidata
Siombail oifigiúilMagadóir Cuir in eagar ar Wikidata
LeasainmThe Lone Star State Cuir in eagar ar Wikidata
Ainmnithe in ómóscara Cuir in eagar ar Wikidata
Suíomh
Map
 31°N 100°W / 31°N 100°W / 31; -100
Stát ceannasachStáit Aontaithe Mheiriceá Cuir in eagar ar Wikidata

PríomhchathairAustin Cuir in eagar ar Wikidata
Daonra
Iomlán29,145,505 (2020) Cuir in eagar ar Wikidata
• Dlús41.86 hab./km²
Líon na dteaghlach9,906,070 (2020) Cuir in eagar ar Wikidata
Teanga oifigiúilluach ar iarraidh Cuir in eagar ar Wikidata
Tíreolaíocht
Cuid dena Stáit Aontaithe comhtheagmhálacha Cuir in eagar ar Wikidata
Achar dromchla696,241 km² Cuir in eagar ar Wikidata
• Uisce2.74 % Cuir in eagar ar Wikidata
Suite i nó in aice le limistéar uisceMurascaill Mheicsiceo agus Río Bravo Cuir in eagar ar Wikidata
Airde520 m Cuir in eagar ar Wikidata
Pointe is airdeGuadalupe Peak (en) Aistrigh (2,667 m) Cuir in eagar ar Wikidata
Pointe is ísleMurascaill Mheicsiceo Cuir in eagar ar Wikidata
Ar theorainn le
Sonraí stairiúla
Leanann sé/síRepublic of Texas (en) Aistrigh Cuir in eagar ar Wikidata
Cruthú29 Nollaig 1845
Eagraíocht pholaitiúil
Comhlacht feidhmiúcháinRialtas Texas Cuir in eagar ar Wikidata
Comhlacht reachtachReachtas Texas Cuir in eagar ar Wikidata
• Gobharnóir Texas Cuir in eagar ar WikidataGreg Abbott (2015–) Cuir in eagar ar Wikidata
Údarás breithiúnach is airdeCúirt Uachtarach Texas Cuir in eagar ar Wikidata
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama
Cód ISO 3166-2US-TX Cuir in eagar ar Wikidata
ID GNIS1779801 Cuir in eagar ar Wikidata
Eile

Suíomh gréasáintexas.gov Cuir in eagar ar Wikidata

Ceann de na 50 stát de chuid Stáit Aontaithe Mheiriceá is ea Texas. Bunaíodh 'Poblacht Texas" in 1836 agus d'ionghabh na Stáit Aontaithe Texas sa bhliain 1845.

Tháinig ainm an stáit as an teanga Caddo, teanga bhundúchasach Mheiriceánach a bhí á labhairt ag na Hasinai. Comhghuaillíocht de threibheacha ab ea na Hasinai agus an teanga seo á labhairt acu. Is é is brí leis an bhfocal táyshaʔ sa teanga seo ná "cara", agus nuair a chuir na Meicsicigh iarmhír na huimhreach iolra leis, fuarthas TexasTejas.

Stephen Fuller Austin, "athair Texas"

Stair[cuir in eagar | athraigh foinse]

Thosaigh Réabhlóid Texas[1] ar 2 Deireadh Fómhair 1835 agus mhair an cogadh seacht mhí. Tharla an cogadh de bharr roinnt cúinsí, difríochtaí idir muintir Mheicsiceo agus muintir Texas ó thaobh cultúir de san áireamh, chomh maith le dearcaí i leith na sclábhaíochta agus an rialtais.[2]

Bunaíodh "Poblacht Texas" ar an 2 Márta 1836[3] nuair a d’fhógair Texas a neamhspleáchas ó Mheicsiceo go foirmiúil.

Ag an am céanna, rinne an t-arm Meicsiceach, faoi Antonio López de Santa Anna, léigear ar an Alamo agus ar 6 Márta 1836, rinneadh slad ar na “Texian” a bhí ann, ina measc Davy Crockett, laoch pobail na Stát Aontaithe. Chuir an t-ionsaí uafás ar mhuintir na háite ag an am.

Cloíodh an t-arm Meicsiceach sa Chath San Jacinto ar an 21 Aibreán 1836.

Bhí Poblacht Texas ann ar feadh tréimhse deich mbliana, go dtí gur ionghabh na Stáit Aontaithe an stát agus gur ligeadh isteach san Aontas é.[2]

Stoirm in aice Enchanted Rock i gceantar na gcnoc i dTexas

Tíreolaíocht Texas[cuir in eagar | athraigh foinse]

Is é Texas an dara stát is mó sna Stáit Aontaithe de réir a achair (tá Alasca níos mó) agus de réir an daonra (tá California níos mó).

Ola tobar (pumpjack), Texas

Is í Austin príomhchathair Texas, ach is í Houston an chathair is mó. Ainmníodh an dá chathair as daoine de bhunaitheoirí an stáit, is é sin, Stephen Fuller Austin, "athair Texas", agus Sam Houston, a chaith dhá sheal ina Uachtarán ar Texas nuair a bhí sé ina Phoblacht neamhspleách. Tá duine as gach beirt in Texas ina gcónaí i ndúiche cathrach Houston nó i ndúiche cathrach Dallas-Fort Worth.

Úsáidtear an giorrúchán TX don phost.

Contaetha i Texas[cuir in eagar | athraigh foinse]

Geilleagar[cuir in eagar | athraigh foinse]

Is iad an dá thionscal is mó a thuilleann clú do Texas ná an fuinneamh (giniúint chumhachta agus scagaireacht artola) agus an aerloingseoireacht (NASA).

Iompar[cuir in eagar | athraigh foinse]

Rialaíonn Roinn Iompair Texas (TxDOT) bóithre, eitleoireacht agus córais iompair poiblí sa stát. Is é Aerfort Idirnáisiúnta Dallas/Fort Worth, lonnaithe leath bealaigh idir Dallas agus Fort Worth, an t-aerfort is mó sa stát, an dara is mó sna Stáit Aontaithe, agus an ceathrú is mó ar domhan. An dara aerfort is mó sa stát ná Aerfort Idirilchríochach George Bush i Houston.

Freastalaíonn trí sheirbhís Amtrak ar Texas:

Is é Calafort Houston ceann de na calafoirt is mó ar domhan. Tá faid 80 ciliméadar aige, agus is é an dara calafort is gnóthaí sa tír ó thaobh tonnáiste de i ndiaidh Calafort Louisiana Theas.

Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]

  1. "Texas Revolution" (as en) (2023-02-06). Wikipedia. 
  2. 2.0 2.1 Conradh na Gaeilge, Londain (Luimneach) (2 Márta 2023). "Cothrom an Lae" (ga-IE). Listen Notes. Dáta rochtana: 2023-03-09.
  3. KnowInsiders. "Texas Independence Day (March 2): History, Celebration" (en). KnowInsiders. Dáta rochtana: 2022-03-02.


Stáit Aontaithe Mheiriceá Bratach
Stáit: Alabama | Alasca | Arizona | Arkansas | California | Carolina Theas | Carolina Thuaidh | Colorado | Connecticut | Dakota Theas | Dakota Thuaidh | Delaware | Florida | Georgia | Haváí | Idaho | Illinois | Indiana | Iowa | Kansas | Kentucky | Louisiana | Maine | Maryland | Massachusetts | Michigan | Minnesota | Mississippi | Missouri | Montana | Nebraska | Nevada | New Hampshire | New Jersey | Nua-Mheicsiceo | Nua-Eabhrac | Ohio | Oklahoma | Oregon | Pennsylvania | Oileán Rhode | Tennessee | Texas | Utah | Vermont | Virginia | Virginia Thiar | Washington | Wisconsin | Wyoming