An difríocht idir athruithe ar: "Titimeas"

← Gabh chuig an difear roimhe seo An chéad dhifear eile →

Content deleted Content added

Inline

Leagan ó 17:40, 26 Márta 2022

Is galar ainsealach néareolaíoch é an titimeas (seantéarma eile i nGaeilge: an tinneas beannaithe, i mBéarla epilepsy sa tSean-Ghréigis ἐπίληψις "an t-ionsaí"), nó taom neamhbhuan, bainteach le suaitheadh nearnhbhuan comhfheasa.^[1] Tosaíonn sé le díluchtuithe comhuaineacha grúpaí néarón san inchinn, agus tarlaíonn foirrneacha éagsúla de shuaitheadh.

Má tharlaíonn díluchtú tobann, d’fhéadfadh go dtarlódh cailliúint comhfheasa, fadhbanna iompraíochta nó gluaiseachtaí ainneonacha (.i. taom titimis).

leictreinceifealagrafaíocht tipiciúil an titimis neamhláithreachta

Cineálacha titimis

Tá dhá priomhchineál titimis ann: an titimeas ginearálaithe agus an titimeas fócasach.

Roinntear an dá chineál i bhfóchineálacha éagsúla de réir cúis (cúis ar eolais nó cúis anaithnid), cumraíocht na dtaomanna (taomanna tónacha clónacha, taomanna mioclónacha, taomanna neamhláithreachta, is araile), aois na ndaoine (roinnt cineálacha speisialta san óige) agus suíomh san inchinn (i maotháin na hinchinne).

Sa grand mal cailleann duine a chomhfhios agus bíonn trithí ginearálta aige.
Sa petit mal tarlaíonn tréimhsí gearra ina gcailleann duine a chomhfhios, stadann sé a bhfuil ar siúl aige, agus tagann dreach iontais aiI.
I dtitimeas Jackson, tarlaíonn gluaisní ainneonacha i gcuid éigin den cholainn, cosúil le géag.
I dtitimeas an mhaotháin uisinnigh, faigheann duine mothúcháin neamhbhuana bolaidh agus baineann smeachadh as a liopaí.

Eipidéimeolaíocht

Is coitianta an galar é an titimeas. Ceaptar go gcuireann an titimeas isteach ar dhuine amháin as 10, aon uair amháin ar a laghad i gcaitheamh a saolta ar fud an domhain. Ach tagann titimeas ar thart ar leanbh amháin as 200, ar bhonn rialta. sa Ríocht Aontaithe.

Diagnóis

Is é an ceistiú ar an othar (an anaimnéis) an modh diagnóise is tabhachtaí. Ach tá modhanna eile ann, mar shampla an leictreinceifealagrafaíocht (EEG) agus modhanna raideolaíochta, go háirithe an íomháú athshondais mhaighnéadaigh (MRI).

Den chuid is mó, ní féidir an chúis a aimsiú, ach is eol go dtarlaíonn taomanna uaireanta i ndiaidh gortuithe don inchinn (mar shampla, i gcás ailse nó tráma) nó suaití meitibileachta (mar shampla, i ndiaibéiteas nó cliseadh na nduán). Úsáidtear an leictreinseifleagram chun an riocht seo a dhiagnóisiú.

Teiripe

Is é sprioc na teiripe ná taomanna a chosc. Tugtar cógais mar shampla Carbamazepine, aigéad Valpróach (Valproic acid), Phenytoine, Lamotrigine, Levetiracetam, Gabapentin, agus araile.

Is féidir obráid titimeach a dhéanamh ag cineálacha fócasacha éagsúla titimis.

Lá Idirnáisiúnta an Titimis

Ceiliúrtar Lá Idirnáisiúnta an Titimis ar an dara Luain de Feabhra.

Ceiliúrtar "Lá Corcra" ar an 26 Márta, nó Lá Feasachta ar an Titimeas.

Tugann na laethanta seo deis do dhaoine a bhfuil titimeas orthu, agus dá muintir, labhairt faoin bhfadhb shláinte sin, agus stiogma a bhaineann léi a bhriseadh, agus an pobal i gcoitinne a chur ar an eolas.^[2]

Daoine cailiúla a d'fhulaing ó thitimeas

Alastar Mór, Iúil Caesar, Napoleon, Gustave Flaubert, Fyodor Dostoyevsky, Agatha Christie, Molière, Leonardo da Vinci, Michelangelo, Vincent van Gogh, Georg Friedrich Händel, Paganini, Alfred Nobel, Pápa Pius IX, agus araile.

Féach freisin

Drugaí frithbhaoth-thonnán

Tagairtí

↑ Hussey, Matt - Fréamh an Eolais (Coiscéím 2011)
↑ Scoil Dlí, COBAC (2021). "Lá Idirnáisiúnta an Titimis" (ga). www.facebook.com. Dáta rochtana: 2021-01-25.

[1] Hussey, Matt - Fréamh an Eolais (Coiscéím 2011)

[2] Scoil Dlí, COBAC (2021). "Lá Idirnáisiúnta an Titimis" (ga). www.facebook.com. Dáta rochtana: 2021-01-25.

[1]

[2]

@@ Líne 1: / Líne 1: @@
+[[Íomhá:Epilepsy Medical Alert Wrist Bracelets 2018.jpg|mion|221x221px]]
-[[Íomhá:Spike-waves.png|thumb|right|250px|[[leictreinceifealagrafaíocht]] tipiciúil an titimis neamhláithreachta]]
-Is [[galar]] ainsealach [[Néareolaíocht|néareolaíoch]] é an '''titimeas''' (seantéarma eile i n[[Gaeilge]]: ''an tinneas beannaithe'', i m[[Béarla]] ''epilepsy'' as [[Sean-Ghréagis]] ἐπίληψις "an t-ionsaí"). Tarlaíonn an galar de bharr an iomarca díluchtaithe [[Leictreachas|leictreachais]] sioncroineacha taomghoineacha ó chealla na [[inchinn|hinchinne]] (taom neamhbhuan, bainteach le suaitheadh nearnhbhuan comhfheasa<ref>Hussey, Matt - Fréamh an Eolais (Coiscéím 2011)</ref>).
+Is [[galar]] ainsealach [[Néareolaíocht|néareolaíoch]] é an '''titimeas''' (seantéarma eile i n[[Gaeilge]]: ''an tinneas beannaithe'', i m[[Béarla]] ''epilepsy'' sa t[[An tSean-Ghréigis|Sean-Ghréigis]] ἐπίληψις "an t-ionsaí"), nó taom neamhbhuan, bainteach le suaitheadh nearnhbhuan comhfheasa.<ref>Hussey, Matt - Fréamh an Eolais (Coiscéím 2011)</ref>  Tosaíonn sé le díluchtuithe comhuaineacha grúpaí néarón san inchinn, agus tarlaíonn foirrneacha éagsúla de shuaitheadh.
+[[Íomhá:Epilpesia.ogv|mion]]Má tharlaíonn díluchtú tobann, d’fhéadfadh go dtarlódh cailliúint comhfheasa, fadhbanna iompraíochta nó gluaiseachtaí ainneonacha (.i. taom titimis).  [[Íomhá:Spike-waves.png|thumb|right|250px|[[leictreinceifealagrafaíocht]] tipiciúil an titimis neamhláithreachta]]
-[[Íomhá:Epilepsy Medical Alert Wrist Bracelets 2018.jpg|clé|mion]]
-Má tharlaíonn an díluchtú tobann seo, d’fhéadfadh go dtarlódh cailliúint comhfheasa, athruithe san iompraíocht nó gluaiseachtaí ainneonacha (.i. taom titimis). Tosaíonn sé le díluchtuithe comhuaineacha grúpaí néarón san inchinn, agus tarlaíonn foirrneacha éagsúla de shuaitheadh.
-Féadfaidh taom a bheith ag [[duine]] ar bith, ach leis an titimeas tá an claonadh ann taomanna aisfhillteacha a bheith i gceist.[[Íomhá:Epilepsy world map - DALY - WHO2004.svg|clé|mion|[[eipidéimeolaíocht]]]]
-== Eipidéimeolaíocht ==
-Is coitianta an galar é an titimeas. Ceaptar go gcuireann an titimeas isteach ar dhuine amháin ar a laghad as 200.
-[[Íomhá:Epilpesia.ogv|clé|mion]]
 == Cineálacha titimis ==
 Tá dhá priomhchineál titimis ann: an '''titimeas ginearálaithe''' agus an '''titimeas fócasach'''.
@@ Líne 20: / Líne 12: @@
 * I d'''titimeas an mhaotháin uisinnigh''', faigheann duine mothúcháin neamhbhuana bolaidh agus baineann smeachadh as a liopaí.
-[[File:Anticonvulsants.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Anticonvulsants.jpg|mion|Anticonvulsants]]
+[[File:Anticonvulsants.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Anticonvulsants.jpg|mion|Anticonvulsants]][[Íomhá:Epilepsy world map - DALY - WHO2004.svg|mion|[[eipidéimeolaíocht]]]]
+== Eipidéimeolaíocht ==
+Is coitianta an galar é an titimeas. Ceaptar go gcuireann an titimeas isteach ar dhuine amháin as 10, aon uair amháin ar a laghad i gcaitheamh a saolta ar fud an domhain.  Ach tagann titimeas ar thart ar leanbh amháin as 200, ar bhonn rialta. sa [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|Ríocht Aontaithe]].
 == Diagnóis ==
-Is é an ceistiú ar an othar (an anaimnéis) an modh diagnóise is tabhachtaí. Modhanna eile an [[leictreinceifealagrafaíocht]] (EEG) agus modhanna raideolaíochta, go háirithe an [[íomháú athshondais mhaighnéadaigh]] (MRI).
+Is é an ceistiú ar an othar (an anaimnéis) an modh diagnóise is tabhachtaí. Ach tá modhanna eile ann, mar shampla an [[leictreinceifealagrafaíocht]] (EEG) agus modhanna raideolaíochta, go háirithe an [[íomháú athshondais mhaighnéadaigh]] (MRI).
 Den chuid is mó, ní féidir an chúis a aimsiú, ach is eol go dtarlaíonn taomanna uaireanta i ndiaidh gortuithe don inchinn (mar shampla, i gcás [[ailse]] nó tráma) nó suaití meitibileachta (mar shampla, i n[[diaibéiteas]] nó cliseadh na nduán). Úsáidtear an leictreinseifleagram chun an riocht seo a dhiagnóisiú.
@@ Líne 33: / Líne 28: @@
 == Lá Idirnáisiúnta an Titimis ==
-Ceiliúrtar Lá Idirnáisiúnta an Titimis ar an dara Luain de Feabhra
+Ceiliúrtar Lá Idirnáisiúnta an Titimis ar an dara Luain de Feabhra.
+Ceiliúrtar "Lá Corcra" ar an 26 Márta, nó Lá Feasachta ar an Titimeas.
-Tugann an Lá seo deis do dhaoine a bhfuil titimeas orthu agus dá muintir labhairt faoin bhfadhb shláinte sin agus [[stiogma]] a bhaineann léi a bhriseadh agus an pobal i gcoitinne a chur ar an eolas.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.facebook.com/UCDSchoolofLaw/posts/4024106184280342|teideal=Lá Idirnáisiúnta an Titimis|údar=Scoil Dlí, COBAC|dáta=2021|language=ga|work=www.facebook.com|dátarochtana=2021-01-25}}</ref>
+Tugann na laethanta seo deis do dhaoine a bhfuil titimeas orthu, agus dá muintir, labhairt faoin bhfadhb shláinte sin, agus [[stiogma]] a bhaineann léi a bhriseadh, agus an pobal i gcoitinne a chur ar an eolas.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.facebook.com/UCDSchoolofLaw/posts/4024106184280342|teideal=Lá Idirnáisiúnta an Titimis|údar=Scoil Dlí, COBAC|dáta=2021|language=ga|work=www.facebook.com|dátarochtana=2021-01-25}}</ref>
 == Daoine cailiúla a d'fhulaing ó thitimeas ==
@@ Líne 46: / Líne 43: @@
 == Tagairtí ==
-{{Reflist}}{{Commonscat|Epilepsy}}
+{{Reflist}}
-{{síol}}
 ----
-{| id="Séanadh leighis"
-| style="width: 20px; vertical-align: top" | <imagemap>
-íomhá:Rod of asclepius left_drk.svg|8px|Séanadh leighis
-default [[Vicipéid:Séanadh leighis]]
-desc none
-</imagemap>
-| Tabhair aird ar an [[Vicipéid:Séanadh leighis|séanadh leighis]] le do thoil!
-|}
 ----
 [[Catagóir:Galair]]
 [[Catagóir:Néareolaíocht]]
+[[Catagóir:Titimeas]]