Bunreacht na Stát Aontaithe

Bunreacht na Stát Aontaithe
Lipéad sa teanga dhúchais	(en) United States Constitution
Cineál	bunreacht de Stáit Aontaithe Mheiriceá
Bailíocht	17 Meán Fómhair 1787 -
Fógairt	21 Meitheamh 1788 agus 13 Meán Fómhair 1788
Daingniú	Delaware (7 Nollaig 1787); Pennsylvania (12 Nollaig 1787); Nua-Gheirsí (18 Nollaig 1787); Georgia (2 Eanáir 1788); Connecticut (9 Eanáir 1788); Massachusetts (6 Feabhra 1788); Maryland (28 Aibreán 1788); Carolina Theas (23 Bealtaine 1788); New Hampshire (21 Meitheamh 1788); Virginia (25 Meitheamh 1788); Nua-Eabhrac (26 Iúil 1788); Carolina Thuaidh (21 Samhain 1789); Oileán Rhode (29 Bealtaine 1790)
Teacht i bhfeidhm	4 Márta 1789
	← Articles of Confederation (en) (1789) →
Tír	Stáit Aontaithe Mheiriceá
Baint le limistéar údaráis	Stáit Aontaithe Mheiriceá
Sínitheoir	George Washington ; George Read ; Gunning Bedford Jr. (en) ; John Dickinson ; Richard Bassett ; Jacob Broom ; James McHenry ; Daniel of St. Thomas Jenifer (en) ; Daniel Carroll ; John Blair ; James Madison ; William Blount ; Richard Dobbs Spaight ; Hugh Williamson ; John Rutledge ; Charles Cotesworth Pinckney ; Charles Pinckney (en) ; Pierce Butler (en) ; William Few ; Abraham Baldwin ; John Langdon ; Nicholas Gilman ; Nathaniel Gorham ; Rufus King ; William Samuel Johnson ; Roger Sherman ; Alexander Hamilton ; William Livingston ; David Brearley ; William Paterson ; Jonathan Dayton ; Benjamin Franklin ; Thomas Mifflin ; Robert Morris ; George Clymer ; Thomas Fitzsimons (en) ; Jared Ingersoll ; James Wilson (en) ; Gouverneur Morris I ; William Jackson (en)
Teanga an tsaothair nó an ainm	Béarla
Cúis	Constitutional Convention (en)
Codanna
	Preamble to the United States Constitution (en) ; Article Four of the United States Constitution (en) ; Article Five of the United States Constitution (en) ; Article Six of the United States Constitution (en) ; Article Three of the United States Constitution (en) ; Article Seven of the United States Constitution (en) ; Article Two of the United States Constitution (en) ; Article One of the United States Constitution (en)
Saothar iomlán ar fáil ag URL	archives.gov…

Is é atá i mBunreacht na Stát Aontaithe ná dlí bunúsach an náisiúin.

Stair

Tháingi deireadh leis an Cogadh Réabhlóideach Mheiriceá sa bhliain 1783. Bhí an rialtas feidearálach thar a bheith lag ag an am. Ach sa bhliain 1783, eagraíodh coinbhinsiún bunreachtúil. an Coinbhinsiún ar an mBunreacht. Bhí sé ar intinn ag na teachtaí rialtas náisiúnta láidir a chruthú.

Ar an 17 Meán Fómhair 1787, glacadh le Bunreacht na Stát Aontaithe

Ar an 21 Meitheamh 1788, dhaingnigh New Hampshire an bunreacht nua, ionas go dtiocfadh sé i bhfeidhm. Mar sin, bhí Bunreacht na Stát Aontaithe daingnithe ag naoi stát. Bhí sé sin a ndóthain chun rialtas nua, rialtas feidearálach níos láidre, a chruthú.

Chuaigh an chéad Seanad, céad Teach na n-Ionadaithe, agus an chéad Uachtarán, George Washington, i mbun dualgas sa bhliain 1789.

Dearbhaíodh Nua-Eabhrac mar phríomhchathair fheidearálach ar feadh bliain amháin. Ina dhiaidh sin, bhog an rialtas go dtí Philadelphia.

I 1791, daingníodh Bille na gCeart, is é sin, deich leasú a cuireadh leis an mBunreacht. Thug na leasuithe sin roinnt chosaint dhlíthiúil do na daoine – mar shampla, ní raibh cead ag an rialtas feidearálach srianta a chur ar shaoirse phearsanta na ndaoine. Bhí clásal sa Bhunreacht ag cosaint na sclábhaíochta suas go dtí 1808. Ach bhí dearcaigh faoi sclábhaíocht ag athrú, áfach. Mar sin, dhíothaigh na Stáit Thuaidh an sclábhaíocht idir 1780 agus 1804. Ach fós mhair na stáit sa deisceart mar chosantóirí na “hinstitiúide aisteach” seo. I 1800, bhog an rialtas feidearálach go dtí an chathair nua, Washington, D.C.

Athchóiriú

D'fhoilsigh iarbhreitheamh sinsearach de chuid Chúirt Uachtarach na Stát Aontaithe, John Paul Stevens, leabhar, Six Amendments: How and Why We Should Change the Constitution, sa bhliain 2014^[1].

Tionchar

Tá sé ráite gur eiseamláir é Bunreacht na Stát Aontaithe agus is eiseamláir í an tír den daonlathas dá bharr.^[2] Deirtí gurbh é 'an Bunreacht ba nuálaí' sa 18ú haois, leis na gnéithe bunaidh ː

Is eiseamláir é fós den chleachtas is fearr agus de dea-rialachas. Mar sin tá tionchar as cuimse ag an Bunreacht timpeall an domhain.^[3]

Féach freisin

Cúirt Uachtarach na Stát Aontaithe agus na leasuithe
Dara Leasú ar Bhunreacht na Stát Aontaithe

Naisc Sheachtracha

Agus é ag scríobh le haghaidh an tionscadail Starting Points, mhachnaigh An tOllamh Sanford Levinson sa Scoil Dlí Ollscoil Texas, ar roinnt réamhghlacana bunúsacha a bhí ag na daoine a chruthaigh Bunreacht na Stát Aontaithe agus ar an gcaoi a mbíonn na réamhghlacana céanna ag go leor daoine a bheartaíonn é a athchóiriú agus cé acu an ionann iad agus an cineál rialtais atá de dhíth ar an tír, anois agus sa todhchaí, nó nach ionann.^[4]

Tagairtí

↑ John Paul McCarthy. "An Bunreacht Bacach" (ga). Beo!. Dáta rochtana: 2020-06-21.
↑ "United States Constitution and worldwide influence" (as en) (2020-09-10). Wikipedia.
↑ Julian Go, Caibidil 4, lch 89 (Éag Saïd Amir Arjomand) (2007-01-01). "Constitutionalism and Political Reconstruction" (as en). BRILL.
↑ An tOllamh Sanford Levinson (2020). "Reflections on Constitutional Reform | Starting Points" (en-US). Dáta rochtana: 2020-11-22.

[1] John Paul McCarthy. "An Bunreacht Bacach" (ga). Beo!. Dáta rochtana: 2020-06-21.

[2] "United States Constitution and worldwide influence" (as en) (2020-09-10). Wikipedia.

[3] Julian Go, Caibidil 4, lch 89 (Éag Saïd Amir Arjomand) (2007-01-01). "Constitutionalism and Political Reconstruction" (as en). BRILL.

[4] An tOllamh Sanford Levinson (2020). "Reflections on Constitutional Reform | Starting Points" (en-US). Dáta rochtana: 2020-11-22.

[1]

[2]

[3]

[4]