Christiaan Huygens

Christiaan Huygens
	; (1686)
Beathaisnéis
Breith	14 Aibreán 1629; an Háig (Poblacht na Seacht nDúiche Aontaithe)
Bás	8 Iúil 1695 ; 66 bliana d'aois; an Háig (Poblacht na Seacht nDúiche Aontaithe)
Áit adhlactha	Grote of Sint-Jacobskerk (en) 52° 04′ 39″ N, 4° 18′ 25″ E / 52.077439°N,4.306961°E
Faisnéis phearsanta
Reiligiún	Eaglais Leasaithe na hÍsiltíre
Scoil a d'fhreastail sé/sí	Orange College of Breda (en) (1647–1649); Ollscoil Leiden (1645–1647); Ollscoil Angers (–1655)
Comhairleoir dochtúireachta	Frans van Schooten agus Jan Jansz de Jonge Stampioen
Gníomhaíocht
Réimse oibre	Matamaitic, meicnic, fisic agus réalteolaíocht
Suíomh oibre	Páras
Gairm	réalteolaí, teoiricí ceoil, fisiceoir teoiriciúil, feithideolaí, cumadóir, fisiceoir, ceoleolaí, matamaiticeoir, déantóir uirlisí
Fostóir	Acadamh na nEolaíochtaí (1666–1681)
Ball de	Acadamh na nEolaíochtaí (1666–); An Cumann Ríoga (1663–)
Mac/iníon léinn	Denis Papin agus Gottfried Leibniz
Faoi thionchar	Galileo Galilei
Teangacha	An Laidin agus an Ollainnis
Saothar
	Saothar suntasach (1654) De Circuli Magnitudine Inventa (en) ; (1656) De Saturni Luna Observatio Nova (en) ; (1659) Systema Saturnium (en) ; (1673) Horologium Oscillatorium; (1690) Treatise on Light (en) ;
Mac léinn dochtúireachta	Gottfried Leibniz
Suíomh a chartlainne	Cartlann ETH Zürich [ CH-001807-7:Hs 660] ;
Teaghlach
Athair	Constantijn Huygens agus Suzanna van Baerle
Siblín	Lodewijk Huygens, Constantijn Huygens Jr., Philips Huygens agus Susanna Huygens
Duine muinteartha	Christiaan Huygens (seanathair)
	Gradam a fuarthas Comhalta den Chumann Ríoga ;

Bhí Christiaan Huygens (14 Aibreán 1629 - 8 Iúil 1695) mar réalteolaí agus fisiceoir Ollannach. Chuir sé teoiric thonnach an tsolais is prionsabal Huygens faoi bhráid an phobail, agus d'fhionn polarú solais. Ba é Huygens an chéad duine a thairg gur tonnta atá sa solas, rud nár ghlac Newton leis in aon chor.^[1]

Taighde

Fisic

Bhí baint ag Huygens le forbairt an calcalas nua aimsithe. Bhí a obair tábhachtach ó thaobh a argóintí i bhfabhar tonn teoiric an tsolais. Léargas a d'fhoilsigh Huygens i 1678 is ea Prionsabal Huygens, gur féidir cruth fronta toinne a réamhinsint agus í faoi fhorás.

D'fhoirmligh Huygens Dara Dlí Niútan i bhfoirm cearnach, níos déanaí rinne Isaac Newton ceartúcháin agus ath-fhoirmligh sé an dlí.

Cosantóir luath ar theoiric thonnach an tsolais ab ea Christian Huygens, ach chloígh Newton leis an tsean-teoiric, an teoiric choirpíneach, go raibh solas déanta as páirteagail nó coirpíní. Bhí Huygens is Newton tar éis polarú solais le criostal cailcíte a bhrath, ach níorbh fhéidir leo an feiniméan a mhíniú.

Réalteolaíocht

Bhraith sé fáinne is 4ú satailít Sataim sa bhliain 1655 (gealach Satarn, Titan). Fad is a bhí sé ag staidéar fáinní Saturn, sa bhliain 1656. d'fhionn sé go raibh siad déanta de carraigeacha.

Sa bhliain chéanna, rinne sé staidéar ar, agus sceitse de, Réaltnéal Oiríon. Bhí a phictiúir foilsithe sa Systema Saturnium sa bhliain 1659.

Ag baint úsáid as a teileascóp, bhí sé in ann na réaltaí sa réaltnéal a aimsiú. (Glaodh an Réigiún Huygens ar an píosa is gile sa taobh istigh den réaltnéal). D'fhionn sé freisin cúpla réaltnéal eile (réaltaí dúbailte) .

Ceapadóir

Thóg sé an chéad chlog luascadáin i 1657. Rinne Huygens obair ar chloig níos cruinne, go háirithe ó thaobh loingseoireacht. Sa bhliain 1658 d'fhoilsigh sé leabhair faoi seo darbh ainm Horologium. Eisean a cheap an Chlog luascadánach, a bhí an tábhachtach ó thaobh coimeád an t-am, agus staidéar ar an t-am.

Saol

Rugadh Huygens sa Háig. Rinne sé staidéar ar an dlí in Ollscoil Leiden agus an Cóláiste Óráiste i mBreda, roimh staidéar ar an eolaíocht.

Bhí sé chairdiúil le Blaise Pascal, agus eisean a thug spreagadh do Huygens a leabhair faoi teoiric dóchúlacht a fhoilsiú sa bhliain 1657.

Toghadh Huygens mar baill den Cumann Ríoga sa bhliain 1663. Sa bhliain 1666 bhog sé go Páras agus d'oibrigh sé sa Acadamh Eolaíochta na Fraince faoi pátrúnacht Laoiseach XIV na Fraince. Rinne sé níos mó staidéar ar an réalteolaíocht ag baint úsáid sa réadlann i bPáras.

Sa bhliain 1684 d'fhoilsigh sé "Astroscopia Compendiaria", a rinne chuir síos ar a teileascóip nua gan feadáin .

Bhog Huygens ar ais go dtí an Háig sa bhliain 1681 tar éis a bheith an-tinn. Fuair sé bás ansin ar 8 Iúil 1695.

Féach freisin

Tagairtí

↑ Hussey, Matt (2011). "Fréamh an Eolais" (Coiscéim).

[1] Hussey, Matt (2011). "Fréamh an Eolais" (Coiscéim).

[1]