Vilnias

Vilnias
	Vilnius (lt); Вїлнѧ (mis)
Bratach	Armas
	;
Mana	«Unitas, Iustitia, Spes»
Ainmnithe in ómós	Abhainn Vilnia
Suíomh
	54° 41′ 14″ N, 25° 16′ 48″ E / 54.6872°N,25.28°E
Stát ceannasach	an Liotuáin
City municipality of Lithuania (en)	Vilnius City Municipality (en)
Príomhchathair de	Principality of Vilnius (en) ; Vilnius City Municipality (en) ; Vilensky Uyezd (en) ; Vilna Governorate (en) ; Contae Vilnius ; Vilnius District Municipality (en) ; Poblacht Shóivéadach Shóisialach na Liotuáine ; Lithuanian Soviet Socialist Republic (en) ; Comhlathas na Polainne - na Liotuáine ; Vilnius Voivodeship (en) ; Vilnius County (en) ; Ard-Diúcacht na Liotuáine ; an Liotuáin ; Poblacht na Liotuáine Láir ; Lithuanian–Byelorussian Soviet Socialist Republic (en) ; Vilna Governorate-General (en) (1794 (Iúlach)–1912); Lithuania Governorate (en) (1796 (Iúlach)–1801 (Iúlach)); Vilnius Oblast (en) (1950–1953)
Daonra
Iomlán	581,475 (2023)
• Dlús	1,450.06 hab./km²
Tíreolaíocht
Achar dromchla	401 km²
Suite i nó in aice le limistéar uisce	Neris agus Abhainn Vilnia
Airde	112 m-98 m
Sonraí stairiúla
Cruthú	13 haois
Aitheantóir tuairisciúil
Cód poist	01001
Lonnaithe i gcrios ama	UTC+02:00 ; UTC+03:00
Glaochód	5
Eile
Suíomh gréasáin	vilnius.lt

Is í Vilnias (Vilnius as Liotuáinis, Wilno as Polainnis) príomhchathair na Liotuáine, agus an chathair is mó sa tír le daonra de 553,904 duine (Nollaig 2005). Tá Vilnias suite in oirdheisceart na Liotuáine ag cumar aibhneacha Vilnia agus Neris. Nuair a bhí an Liotuáin níos mó ba í seo lár tíreolaíoch na tíre.

Stair

Ní fios go díreach cathain ar bunaíodh í ach déantar tagairt di i litreacha an Ard-Diúca Gediminas sa bhliain 1323. Bhain Vilnias buaic a cumhachta amach le linn do Sigismund August a bheith i réim nuair a bhog sé a chúirt ann sa bhliain 1544. Bhí na Rúisigh i gceannas ar feadh i bhfad agus ba bheag Liotuánach a chónaigh sa chathair go dtí an 20ú haois.

Ghabh an Pholainn seilbh ar Vilnias tar éis an Chéad Chogadh Domhanda go dtí gur ghlac an Aontacht Shóivéadach seilbh uirthi arís i 1939. Rinne an Ghearmáin ionradh ar an Liotuáin i mí Mheithimh 1941 agus cuireadh dhá ghetto ar bun chun na Giúdaigh a dhíothú. Trí bliana ina dhiaidh sin ghabh an Arm Dearg an chathair arís agus bhí an Liotuáin i seilbh na Rúise go dtí gur fhógair Ard-Chomhairle Phoblacht Shóisialach na Liotuáine a neamhspleáchas ar an 11 Márta 1990.

Rinne na Sóivéadaigh iarracht an éirí amach a chur faoi chois ach ghéill siad aitheantas don Liotuáin faoi dheireadh i mí Lúnasa na bliana 1991. Tá an-fhorbairt déanta ar Vilnias ó shin agus is cathair nua-aimseartha Eorpach anois í agus athnuachan déanta ar a lár stairiúil.

Sport

Tagairtí