An difríocht idir athruithe ar: "Maol Dúin mac Aodha"

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Browse history interactively
← Gabh chuig an difear roimhe seoAn chéad dhifear eile →
Content deleted Content added
VisualWikitext
m Bhog Marcas.oduinn an leathanach Máel Dúin mac Áedo go Maol Dúin mac Aodha: Leagan NuaGhaeilge
WD
Líne 1: Líne 1:
:''do mhac [[Aodh Allán|Aodha Alláin]], féach [[Máel Dúin mac Áedo Alláin]]
:''do mhac [[Aodh Allán|Aodha Alláin]], féach [[Máel Dúin mac Áedo Alláin]]
{{WD Bosca Sonraí Duine}}


[[Ríthe na Mumhan|Rí na Mumhan]] b'fhéidir d'[[Eoghanacht Locha Léin]] ba ea '''Maol Dúin mac Aodha''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Máel Dúin mac Áedo''') (bás 786). Aodh Beannán mac Conaing (''Áed Bennán mac Conaing'') (bás 733), rí [[Iarmhumhain|Iarmhumhan]] ba ea a athair, agus [[Áed Bennán mac Crimthainn|Aodh Beannán mac Criomhthainn]] (bás 618), a bhí b'fhéidir ina rí na Mumhan, a shin-sin-seanathair.<ref>Byrne, Tábla 15</ref>
[[Ríthe na Mumhan|Rí na Mumhan]] b'fhéidir d'[[Eoghanacht Locha Léin]] ba ea '''Maol Dúin mac Aodha''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Máel Dúin mac Áedo''') (bás 786). Aodh Beannán mac Conaing (''Áed Bennán mac Conaing'') (bás 733), rí [[Iarmhumhain|Iarmhumhan]] ba ea a athair, agus [[Áed Bennán mac Crimthainn|Aodh Beannán mac Criomhthainn]] (bás 618), a bhí b'fhéidir ina rí na Mumhan, a shin-sin-seanathair.<ref>Byrne, Tábla 15</ref>
Líne 9: Líne 10:
Feictear Maol Dúin ar dtús in 757 i n[[Annála Tiarnaigh]] don bhliain 757, nuair a tuaiscirt gur mharaigh sé Camascach, Rí na [[Uí Failge|Uí Fhailí]] sa [[Laigin|Laigean]], agus tugtar an teideal ''rí Muman'' dó.<ref>[[Annála Tiarnaigh]], AT 757.6</ref> Tá [[Annála Inis Faithlinn]] (foinsí ar son na Mumhan) agus Annála Uladh (príomh fhoinse) ina dtost maidir leis an scéal seo.
Feictear Maol Dúin ar dtús in 757 i n[[Annála Tiarnaigh]] don bhliain 757, nuair a tuaiscirt gur mharaigh sé Camascach, Rí na [[Uí Failge|Uí Fhailí]] sa [[Laigin|Laigean]], agus tugtar an teideal ''rí Muman'' dó.<ref>[[Annála Tiarnaigh]], AT 757.6</ref> Tá [[Annála Inis Faithlinn]] (foinsí ar son na Mumhan) agus Annála Uladh (príomh fhoinse) ina dtost maidir leis an scéal seo.


Feictear Maol Dúin arís i 'Annála Inis Faithlinn don bhliain 766. Chloígh sé [[Uí Fiodhghinte]] agus [[Ara Cliach]] as [[Contae Luimnigh]] ag ''[[Cath Énboth Breg]]''.<ref>[[Annála Inis Faithlinn]], AI 766.2</ref> Ní tugtar teideal dó san iontráil seo. Is é a thásc sa bhliain 786 an lua deireanach faoi. I nAnnála Uladh, ní thugtar di ach an teideal rí [[Iarluachair|Iarluachrach]] (''rex Irlochre'') do, cé go tugtar ''rí Muman'' dó i nAnnála Inis Faithlinn.<ref>AU 786.1, AI 786.1</ref>
Feictear Maol Dúin arís i 'Annála Inis Faithlinn don bhliain 766. Chloígh sé fir [[Uí Fiodhghinte]] agus [[Ara Cliach]] as [[Contae Luimnigh]] ag ''[[Cath Énboth Breg]]''.<ref>[[Annála Inis Faithlinn]], AI 766.2</ref> Ní thugtar teideal dó san iontráil seo. Is é a thásc sa bhliain 786 an lua deireanach faoi. I nAnnála Uladh, ní thugtar dó ach an teideal rí [[Iarluachair|Iarluachrach]] (''rex Irlochre''), cé go tugtar ''rí Muman'' dó i nAnnála Inis Faithlinn.<ref>AU 786.1, AI 786.1</ref>


I rith a réimis, rinne an tArdrí [[Donnchad Midi|Donnchadh Mí]] de [[Clann Cholmáin|Chlann Cholmáin]] feachtas sa Mhumhain isteach sa bhliain 775, ag déanamh léirscriosta agus ag marú go leor fir na Mumhan. Rinne an tArdrí feachtas eile an bhliain dár gcionn le tacaíocht ó chomhluadar mhainistir [[Darú|Dharú]]. Tharla cath riarta inar maraíodh suas go leor fir Mumhan.<ref>AU 775.5, 776.11</ref>
I rith a réimis, rinne an tArdrí [[Donnchad Midi|Donnchadh Mí]] de [[Clann Cholmáin|Chlann Cholmáin]] feachtas sa Mhumhain isteach sa bhliain 775, ag déanamh léirscriosta agus ag marú go leor fir na Mumhan. Rinne an tArdrí feachtas eile an bhliain dár gcionn le tacaíocht ó chomhluadar mhainistir [[Darú|Dharú]]. Tharla cath riarta inar maraíodh go leor fir Mhumhan.<ref>AU 775.5, 776.11</ref>


Sa bhliain 779, tharla cogadh cathartha sa Mumhain inar mharaigh Breisléan Bhéirre (i gcríocha [[Corcu Loígde|Chorca Laidhe]]) Fearghal mac Éaladaigh, rí [[Eoghanacht Raithlinn]].<ref>AU 779.11</ref> Ní dhéantar tagairt do Mhaol Dúin ámh maidir leis na heachtraí seo.
Sa bhliain 779, tharla cogadh cathartha sa Mumhain inar mharaigh Breisléan Bhéirre (i gcríocha [[Corcu Loígde|Chorca Laidhe]]) Fearghal mac Éaladaigh, rí [[Eoghanacht Raithlinn]].<ref>AU 779.11</ref> Ní dhéantar tagairt do Mhaol Dúin ámh maidir leis na heachtraí seo.


Tháinig ''Cú Chongelt mac Cairpri'' (bás 791) i gcomharbacht air mar rí Iarmhumham. Rinneadh rí Loch Léin dá mac, [[Cobthach mac Máele Dúin]] (bás 833).
Tháinig ''Cú Chongelt mac Cairpri'' (bás 791) i gcomharbacht air mar rí Iarmhumham. Rinneadh rí Loch Léin dá mhac, [[Cobthach mac Máele Dúin]] (bás 833).


==Foinsí==
==Foinsí==
Líne 34: Líne 35:
{{DEFAULTSORT:Mael Duin Mac Aedo}}
{{DEFAULTSORT:Mael Duin Mac Aedo}}
[[Catagóir:Ríthe na Mumhan]]
[[Catagóir:Ríthe na Mumhan]]
[[Catagóir: Ríthe na hIarmhumhan]]
[[Catagóir:Ríthe na hIarmhumhan]]

Leagan ó 22:40, 26 Deireadh Fómhair 2020

do mhac Aodha Alláin, féach Máel Dúin mac Áedo Alláin
Infotaula de personaMaol Dúin mac Aodha
Beathaisnéis
Bás786
Rí na Mumhan
769 – 786
← Cathussach mac Eterscélai – Ólchobar mac Duib-Indrecht → Cuir in eagar ar Wikidata
Gníomhaíocht
Gairmrí Cuir in eagar ar Wikidata
Teaghlach
TeaghlachEoghanacht Locha Léin Cuir in eagar ar Wikidata

Rí na Mumhan b'fhéidir d'Eoghanacht Locha Léin ba ea Maol Dúin mac Aodha (Sean-Ghaeilge Máel Dúin mac Áedo) (bás 786). Aodh Beannán mac Conaing (Áed Bennán mac Conaing) (bás 733), rí Iarmhumhan ba ea a athair, agus Aodh Beannán mac Criomhthainn (bás 618), a bhí b'fhéidir ina rí na Mumhan, a shin-sin-seanathair.[1]

Iarmumhain ba ea áit dúchais Eoghanacht Locha Léin, leath-neamhspleách ar an gciorcal istigh ag Caiseal. Tháinig Máel Dúin i gcoróin san Iarmumhain b'fhéidir sa bhliain 747, nuair a maraíodh Cairbre mac Con Dínisc ag Cath Carn Ailche idir fir na Mumhan.[2]

Bhris a theacht i réim an dáileadh cumhachta i measc ciorcal istigh na nEóganacht. Cuireadh cor sna taifeadaí san 8ú tar éis réimeas an rí cumhachtaigh, Cathal mac Finguine (bás 742). Ní fheictear comharba Chathail, Cathussach mac Eterscélai, ach sna ríliostaí. I Sioncronachtaí Laud, tugtar réimeas 27 bliain dó, agus más fíor, bheadh deireadh a réim sa bhliain 769. Sna hannála, Feictear Maol Dúin agus gníomhach rinne seo, ach ní fheictear é sna ríliostaí.

Feictear Maol Dúin ar dtús in 757 i nAnnála Tiarnaigh don bhliain 757, nuair a tuaiscirt gur mharaigh sé Camascach, Rí na Uí Fhailí sa Laigean, agus tugtar an teideal rí Muman dó.[3] Tá Annála Inis Faithlinn (foinsí ar son na Mumhan) agus Annála Uladh (príomh fhoinse) ina dtost maidir leis an scéal seo.

Feictear Maol Dúin arís i 'Annála Inis Faithlinn don bhliain 766. Chloígh sé fir Uí Fiodhghinte agus Ara Cliach as Contae Luimnigh ag Cath Énboth Breg.[4] Ní thugtar teideal dó san iontráil seo. Is é a thásc sa bhliain 786 an lua deireanach faoi. I nAnnála Uladh, ní thugtar dó ach an teideal rí Iarluachrach (rex Irlochre), cé go tugtar rí Muman dó i nAnnála Inis Faithlinn.[5]

I rith a réimis, rinne an tArdrí Donnchadh Mí de Chlann Cholmáin feachtas sa Mhumhain isteach sa bhliain 775, ag déanamh léirscriosta agus ag marú go leor fir na Mumhan. Rinne an tArdrí feachtas eile an bhliain dár gcionn le tacaíocht ó chomhluadar mhainistir Dharú. Tharla cath riarta inar maraíodh go leor fir Mhumhan.[6]

Sa bhliain 779, tharla cogadh cathartha sa Mumhain inar mharaigh Breisléan Bhéirre (i gcríocha Chorca Laidhe) Fearghal mac Éaladaigh, rí Eoghanacht Raithlinn.[7] Ní dhéantar tagairt do Mhaol Dúin ámh maidir leis na heachtraí seo.

Tháinig Cú Chongelt mac Cairpri (bás 791) i gcomharbacht air mar rí Iarmhumham. Rinneadh rí Loch Léin dá mhac, Cobthach mac Máele Dúin (bás 833).

Foinsí

  • Corpus of Electronic Texts
  • Byrne, Francis John (2001), Irish Kings and High-Kings, Baile Átha Cliath: Four Courts Press, ISBN 978-1-85182-196-9

Naisc sheachtracha

Tagairtí

  1. ↑ Byrne, Tábla 15
  2. ↑ Annála Uladh, AU 747.8
  3. ↑ Annála Tiarnaigh, AT 757.6
  4. ↑ Annála Inis Faithlinn, AI 766.2
  5. ↑ AU 786.1, AI 786.1
  6. ↑ AU 775.5, 776.11
  7. ↑ AU 779.11
Aisghafa ó "https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Maol_Dúin_mac_Aodha&oldid=979229"