Laigin

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Féach freisin. Cúige Laighean

Dream agus ríocht i nÉirinn na meánaoise ba ea na Laigin, suite in oirdheisceart na tíre. Tá an ard-ríocht, Cúige Laighean (Sean-Ghaeilge Cóiced Laigen) ainmnithe astu. Meastar go síneadh a gcuid críocha ón tSionainn go dtí An Bhóinn.[1]

Ríocht na Laigean c. 900

Sanasaíocht[cuir in eagar | athraigh foinse]

Ainmfhocail iolra is ea 'Laigin', a chuireas le fios gur eatnainm atá ann seachas téarma tíreolais.[2] Sa chóras ainmnithe Éireannach dá gcuid críoch, ainmníodh ceantar as rinnphearsa sinsearach, fiú muna raibh nasc ar bith ag an rítheaghlach reatha leis an bpearsa úd.[3]

Níltear cinnte cad as go cruinn an t-ainm, ab de réir seannóis, fréamhaithe is ea é ón bhfocal láigen, le brí 'sleá, ga'.[1][4]

Faightear i luath-théacsanna na hainmneacha Laigin agus Gailióin úsáidte go inmhalartaithe.[5]

Bunúis[cuir in eagar | athraigh foinse]

Maítear gur de shliocht Labraid Loingsech iad na Laigin.[1]

Molann staraithe an lae inniu, ar bhonn nósanna Éireannacha agus logainmneacha gaolmhara, gurbh ionróirí ón Ghaill nó ón Bhreatain iad na Laigin, a tháinig sa 6ú haois RC ar a mhoille. Tugadh níos deireanaí le chéile iad sna ginealaigh mheánaoiseacha isteach, inar síolraíodh gach rítheaghlach na hÉireann ó Mhíl Espáine.

Molann logainmneacha áirithe freisin go raibh siad ann tráth i dtuaisceart na Mumhan agus i gConnacht.[6]

Dreamanna gaolmhara[cuir in eagar | athraigh foinse]

Insítear i ndánta ársa le fáil i nginealaigh Gaelacha na meánaoise go raibh trí dhream ann sna Laigin:

Moltar gur gaolmhar le Dumnonii na Breataine iad na Fir Domnann.[1][7]

Seo a leanas roinnt rítheaghlach na Laigean:[1]

Saothar liteartha meánaoiseacha[cuir in eagar | athraigh foinse]

Sna seanscéalta de chuid na Rúraíochta, deirtear gurbh fhear Laighneach é Ailill mac Máta, rí Chonnacht. Molann Byrne (2001) go gcuireann seo in iúl b'fhéidir go raibh dreamanna gaolta leis na Laighean, na Fir Domnann agus na Gamanraige, i gceannas ar na Connachta le tosach aimsire.

Féach freisin[cuir in eagar | athraigh foinse]

Foinsí[cuir in eagar | athraigh foinse]

Naisc sheachtracha[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]

  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 Connolly, lch. 308.
  2. Byrne, lch. 46.
  3. Duffy, ll. 7-8.
  4. láigen, sleá leathan, ar eDIL
  5. Koch, lch. 1079.
  6. Byrne 2001, ll. 130-164
  7. Ó Cróinín, ll. 182-234


Teimpléad:Laigin