Jump to content

Haumea

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
(Athsheolta ó Plainéad dwarf haumea)
WD Bosca Sonraí Réad RéalteolaíochHaumea 🝻
Ainmniú sealadach2003 EL61 Cuir in eagar ar Wikidata
Cineálabhacphláinéad, cubewano (en) Aistrigh agus gravitationally bound system (en) Aistrigh
Grúpa mionphláinéidréad tras-Neiptiúnach
FionnachtaíPablo Santos-Sanz[1]
José Luis Ortiz Moreno[2]
Michael E. Brown[2] Cuir in eagar ar Wikidata
Dáta fionnachtana25 Iúil 2005[3], 7 Márta 2003[5] agus 28 Nollaig 2004[6], Sierra Nevada Observatory (en) Aistrigh[8] agus Cerro Tololo Inter-American Observatory (en) Aistrigh[9]
EapainmHaumea (en) Aistrigh
Réad tuismitheoraan Ghrian
Réad linbh
Hi’aka
Namaka
ring of Haumea (en) Aistrigh Cuir in eagar ar Wikidata
Sonraí fithiseacha
 Féach ar an staid reatha
Apaipsis51.5186 AU[10] Cuir in eagar ar Wikidata
Pearaipsis34.36424 AU
(arg (ω): 240.07475)[11] Cuir in eagar ar Wikidata
Ais mhór a42.94142025 AU[12]
Éalárnacht e0.1997414604[13]
Tréimhse fhithiseach P281.3991677 a[14]
Meán-Aimhrialtacht M219.18751 °[11] Cuir in eagar ar Wikidata
Claonadh i28.2114975684 °[15]
Fad an nóid éirithigh Ω122.086406274 °[16]
Saintréithe fisiceacha agus réaltmhéadracha
Ga618.62 km[17] Cuir in eagar ar Wikidata
Dearbhmhéid0.23[11] Cuir in eagar ar Wikidata
Mais4.006 Zg[18] Cuir in eagar ar Wikidata
Meándlús2.6 g/cm³ Cuir in eagar ar Wikidata
Tréimhse rothlaithe3.9154 h[17] Cuir in eagar ar Wikidata
Imtharraingt dromchla0.44 m/s² Cuir in eagar ar Wikidata
Ailbéideacht0.78 (ailbéideacht gheoiméadrach)[17] Cuir in eagar ar Wikidata
Cuid deHaumea family (en) Aistrigh Cuir in eagar ar Wikidata
Catalóga réalteolaíochta
Aitheantóir JPL2136108 Cuir in eagar ar Wikidata
Sraith
« (136107) 2003 EY58 Cuir in eagar ar Wikidata • (136109) 2003 FA22 Cuir in eagar ar Wikidata »

Is abhacphláinéad í Haumea, nó (136108) Haumea (siombail: 🝻),[19] de réir chóras ainmneacha foirmiúla Aontas Idirnáisiúnta Réalteolaíochta, agus í ag timpeallú na gréine i gCrios Kuiper, taobh amuigh d'fhithis Neiptiúin. Is ionann a mais agus an tríú cuid de mhais Phlútóin.

Stair

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Ba iad Mike Brown agus a fhoireann i Réadlann Palomar, Institiúid Teicneolaíochta California (Caltech), ba thúisce a d'aithin í, thiar sa bhliain 2004. Sa bhliain 2005, tháinig an scéala ó fhoireann réalteolaithe eile - foireann a bhí ag obair i réadlann Sierra Nevada sa Spáinn faoi cheannas José Luis Ortiz Moreno - go raibh siad tar éis sonrú a chur i Haumea freisin. Ach níor tugadh aitheantas coitianta don fhionnachtain sin ag an am.

Ar an 17 Meán Fómhair 2008, d'aicmigh Aontas Idirnáisiúnta Réalteolaíochta. Haumea mar abhacphláinéad.

Fuair an abhacphláinéad a ainm ó bhandia na breithe i seanreiligiún mhuintir Haváí.

Tá déanamh fadaithe ar Haumea, agus an chuma ar an scéal gurb é an rothlú luath a chuir as riocht na liathróide í. Tá dhá shatailít aici, mar atá, Hiʻiaka agus Namaka. Fuarthas ainmneacha na ngealach ó mhiotaseolaíocht mhuintir Haváí freisin.

Tagairtí

[cuir in eagar | athraigh foinse]
  1. ↑ URL tagartha: http://www.infoastro.com/200809/26ataecina-haumea.html.
  2. ↑ 2.0 2.1 URL tagartha: https://www.nytimes.com/2005/09/13/science/space/one-find-two-astronomers-an-ethical-brawl.html.
  3. ↑ URL tagartha: https://www.nytimes.com/2005/09/13/science/space/one-find-two-astronomers-an-ethical-brawl.html.
  4. ↑ 4.0 4.1 “JPL Small-Body Database”.
  5. ↑ URL tagartha: https://solarsystem.nasa.gov/planets/dwarf-planets/haumea/in-depth/.
  6. ↑ URL tagartha: http://www.astrobio.net/news/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=1707&mode=thread&order=0&thold=0. URL Cartlann: http://web.archive.org/web/20060426180434/http://www.astrobio.net/news/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=1707&mode=thread&order=0&thold=0.
  7. ↑ URL tagartha: https://solarsystem.nasa.gov/planets/dwarf-planets/haumea/in-depth/.
  8. ↑ URL tagartha: https://www.nytimes.com/2005/09/13/science/space/one-find-two-astronomers-an-ethical-brawl.html.
  9. ↑ URL tagartha: https://www.nytimes.com/2005/09/13/science/space/one-find-two-astronomers-an-ethical-brawl.html.
  10. ↑ URL tagartha: https://ssd.jpl.nasa.gov/tools/sbdb_lookup.html#/?sstr=136108.
  11. ↑ 11.0 11.1 11.2 URL tagartha: https://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=136108.
  12. ↑ URL tagartha: https://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=136108.
  13. ↑ URL tagartha: https://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=136108.
  14. ↑ URL tagartha: https://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=136108.
  15. ↑ URL tagartha: https://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=136108.
  16. ↑ URL tagartha: https://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=136108.
  17. ↑ 17.0 17.1 17.2 URL tagartha: https://www.minorplanet.info/PHP/lcdbsummaryquery.php.
  18. ↑ "Orbits and masses of the satellites of the dwarf planet Haumea (2003 EL61)" (as Béarla) (27 Aibreán 2009) (6): 4766–4776. doi:10.1088/0004-6256/137/6/4766. 
  19. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."".
athraigh An Grianchóras
An GhrianMearcairVéineasAn GhealachAn DomhanMarsPhobos agus DeimosCeiréasAn príomhchrois astaróideachIúpatarGealacha IúpatairSatarnGealacha ShatairnÚránasGealacha ÚránaisNeiptiúnGealacha NeiptiúinPlútónGealacha PhlútóinHaumeaGealacha HaumeaMakemakeCrios KuiperErisDysnomiaAn diosca scaiptheScamall HillsScamall Oort
An Ghrian · Mearcair · Véineas - an Domhan - Mars · Ceiréas · Iúpatar · Satarn · Úránas · Neiptiún · Plútón · Haumea · Makemake · Eris
Aisghafa ó "https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Haumea&oldid=1220890"