Antoni Gaudí

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Infotaula de personaAntoni Gaudí

(1878) Cuir in eagar ar Wikidata
Ainm sa teanga dhúchais(ca) Antoni Gaudí i Cornet
Beathaisnéis
Breith25 Meitheamh 1852
Reus, An Spáinn Cuir in eagar ar Wikidata
Bás10 Meitheamh 1926
73 bliana d'aois
Barcelona, An Spáinn Cuir in eagar ar Wikidata
Siocair bháisBás tionóisceach (Tram accident (en) Aistrigh)
Áit adhlacthaTuama Antoni Gaudi Cuir in eagar ar Wikidata
Faisnéis phearsanta
ReiligiúnCaitliceach Rómhánach
Scoil a d'fhreastail sé/síEscola Tècnica Superior d'Arquitectura de Barcelon (en) Aistrigh (1872–1876)
Escola de la Llotja (en) Aistrigh Cuir in eagar ar Wikidata
Teanga dhúchaisAn Chatalóinis
Gníomhaíocht
Réimse oibreAiltireacht
Suíomh oibre Barcelona Cuir in eagar ar Wikidata
Gairmailtire, dearthóir, drafter (en) Aistrigh Cuir in eagar ar Wikidata
Ball de
GluaiseachtCatalan modernism (en) Aistrigh
Mac/iníon léinnJosep Francesc Ràfols i Fontanals, Joan Bergós i Massó, Cèsar Martinell i Brunet agus Isidre Puig Boada
TeangachaAn Chatalóinis agus An Spáinnis
Ardú
Saothar
Saothar suntasach
Teaghlach
Céileluach ar iarraidh Cuir in eagar ar Wikidata
Síniú
Find a Grave: 9960 Cuir in eagar ar Wikidata


Ailtire Catalónach ab ea Antoni Gaudí i Cornet (25 Meitheamh 1852 - 10 Meitheamh 1926) a raibh tionchar ag a chuid paisin air sa saol: ailtireacht, nádúr agus reiligiún. Leasainm "Ailtire Dé, chiallaigh creideamh Caitliceach Rómhánach Gaudí go bhfuil íomhánna reiligiúnacha le feiceáil i go leor dá shaothair.[1] Tá a stíl shainiúil tréithrithe ag saoirse foirme, dath, uigeacht agus aontacht orgánach. Mar gheall ar a struchtúir iomarcacha, athraitheacha cruth ó ghluaiseacht Ealaíon agus Ceardaíochta an 19ú haois go hailtireacht Ioslamach agus Áiseach go foirmeacha traidisiúnta Catalónacha agus ina dhiaidh sin tháinig Antoni Gaudí chun bheith ar cheann de na hailtirí is cáiliúla sa chéad leath den 20ú haois.[2] Tá Gaudí fós ina dhuine ceannródaíoch de Art Nouveau agus nua-aoiseachas nó Nua-aoiseachas Catalónach. D'oibrigh sé beagnach go hiomlán in Barcelona nó in aice leis. Bhí cuid mhaith dá shlí bheatha gafa le tógáil Theampall Sásaimh an Teaghlaigh Naofa (Sagrada Família), a bhí neamhchríochnaithe nuair a fuair sé bás i 1926.[3] Is é a shárshaothar, an Sagrada Família atá fós neamhiomlán, an séadchomhartha is mó a bhfuil cuairt á tabhairt air sa Spáinn. Idir 1984 agus 2005, dhearbhaigh UNESCO seacht gcinn dá shaothair mar Láithreáin Oidhreachta Domhanda.[4]

An taobh istigh de na Sagrada Familia

Saol[cuir in eagar | athraigh foinse]

Rugadh Antoni Gaudí sa Chatalóin cúige ar chósta na Meánmhara sa Spáinn. Ba mhac é le déantóir coire agus chreid sé gur éirigh leis seo a bheith rathúil. ‘An cumas sin a bhraitheann, an spás a fheiceáil mar gur mac déantóir coire mé. Is éard is déantóir coire ann fear a dhéanann toirt as dromchla; feiceann sé an spás sula dtosaíonn sé ag obair.’[5] Chaith Gaudí an chuid is mó dá chuid ama suas go dtí 16 bliana d’aois i Reus, áit ar fhreastail sé ar naíscoil le Francesc Berenguer, a thiocfadh chun bheith ina duine dá chúntóirí, agus a d’oibrigh i muileann teicstíle.

Chríochnaigh Gaudí ceithre bliana de sheirbhís mhíleata éigeantach ag tosú i 1875, ach chiallaigh drochshláinte gur chaith sé cuid mhaith dá chuid ama ar shaoire bhreoiteachta, rud a chuir ar a chumas clárú ar dtús i Scoil Llotja agus ansin ar Ardscoil Ailtireachta Barcelona, ar bhain sé céim amach ann le céim san ailtireacht i 1878.[6] Sa bhliain 1876 d’éag a mháthair, mar a rinne a dheartháir níos sine Francesc, a bhí díreach ina lia, bhí an tsláinte go dona i measc theaghlach Gaudí. D’fhág sé an baile i 1869 chun staidéar a dhéanamh in Barcelona, lárionad polaitiúil agus intleachtúil na Catalóine chomh maith leis an gcathair is nua-aimseartha sa Spáinn.[7]

Níor bhain sé céim amach go dtí ocht mbliana ina dhiaidh sin, agus chuir an tseirbhís mhíleata isteach ar a chuid staidéir. Le linn a bhlianta staidéir bhí sé ina dhréachtóir do chuid de na hailtirí is cáiliúla in Barcelona; lena n-áirítear Joan Martorell, Josep Fontserè, agus Leandre Serrallach - fostaíocht a chuidigh le híoc as a chuid staidéir. Níor phós Gaudí riamh.[8]

Tionchar[cuir in eagar | athraigh foinse]

Is fearr aithne ar Gaudí mar gheall ar a struchtúir intricate ar fud Barcelona, agus tá an Basílica de la Sagrada Família anois ar cheann de na cinn scríbe turasóireachta is mó éilimh san Eoraip sa chéid seo caite. Thug sé teicnící nua isteach i gcóireáil ábhair, mar shampla ‘trencadís’ a bhain úsáid as píosaí ceirmeacha dramhaíola.[9]

Tá Gaudí suntasach mar gheall ar a raon foirmeacha, uigeachtaí, agus polacrómatachta agus as an mbealach saor in aisce léiritheach inar cosúil go bhfuil na heilimintí seo dá chuid ealaíne comhdhéanta. Is annamh a tharraing Gaudí pleananna mionsonraithe dá chuid saothar, agus ina ionad sin b’fhearr leis iad a chruthú mar mhúnlaí scála tríthoiseacha agus na sonraí a mhúnlú mar a cheap sé iad.[10] Mar ailtire mór le rá, más eccentric, bhí Gaudí ina rannpháirtí tábhachtach sa Renaixensa, athbheochan ealaíonta ar na healaíona agus na ceardaíocht in éineacht le hathbheochan polaitiúil i bhfoirm “Catalanism” frith-Chaisleáin. Tugadh neamhaird air le linn na 1920idí agus na 1930idí, nuair a bhí an Stíl Idirnáisiúnta mar an modh ailtireachta ceannasach.[11] Faoi na 1960idí, áfach, bhí meas ag gairmithe agus tuataí air mar gheall ar an samhlaíocht gan teorainn agus diongbháilte a d’úsáid sé chun ionsaí a dhéanamh ar gach dúshlán dearaidh ar cuireadh i láthair é.[12]

Chuir Gaudí cuid dá struchtúir is cáiliúla timpeall Barcelona i gcrích. Tógadh an chuid is mó de na struchtúir is cáiliúla Gaudí go luath sa 20ú haois.[13] I measc na dtionscadal ó na blianta sin tá an ‘Park Güell’, a críochnaíodh idir 1900 agus 1914 agus a bhfuil deilbh, eilimintí ailtireachta agus gairdíní ann; an Casa Batilló, foirgneamh a bhí cónaithe uair amháin agus a bhfuil sonraí cosúil le cnámharlach ar a aghaidh anois; agus an foirgneamh árasán droimneach Casa Milà, ar a dtugtar La Pedrera freisin, a bhí mar an áit chónaithe dheireanach a dhear Gaudí agus a bhfuil tionóntaí ann fós sa lá atá inniu ann.[14] I 1910, chuir Société des Beaux-Arts taispeántas i láthair i bPáras, le grianghraif, samhlacha agus pleananna dá struchtúir le feiceáil. Bliain ina dhiaidh sin thaispeáin sé go leor de na píosaí céanna ag an gCéad Salon Ailtireachta Náisiúnta i Maidrid.[15]

Gníomhaíocht pholaitiúil[cuir in eagar | athraigh foinse]

Bhí Gaudí, Catalónach a rugadh agus a tógadh, ina pháirtí láidir do chultúr na Catalóine agus ina chreidmheach i stát neamhspleách Catalónach.[16] Tá an streachailt ar son neamhspleáchas na Catalóine ag dul i méid i gcónaí ón 17ú haois (tá sé ag dul ar aghaidh go dtí an lá atá inniu ann), agus ghlac Gaudí, cosúil lena bhráithre Catalónacha, páirt in agóidí a mhéadaigh ina gcíréibeacha lán-séidte - uair amháin le linn na gCluichí bláthanna agus an dara ceann am le linn Lá Náisiúnta na Catalóine, agus mar thoradh air sin bhí cúpla lá i bpríosún.[17]

Sagrada Família[cuir in eagar | athraigh foinse]

Ar 19 Márta 1882, cuireadh tús leis an Sagrada Família a thógáil faoin ailtire Francisco de Paula del Villar. Sa bhliain 1883, nuair a d’éirigh Villar as a phost, ghlac Gaudí seilbh air mar phríomh-ailtire. Is basilica Caitliceach Rómhánach mór neamhchríochnaithe é an Basilica de la Sagrada Familia i gceantar Eixample in Barcelona, ​​an Chatalóin, an Spáinn.[8] D'imigh Gaudí ón bplean ardeaglais nua-Ghotach sin, a scriosadh as imní eacnamaíochta a bhaineann le hábhair agus táirgeadh, agus a roghnaigh dearadh nach raibh chomh traidisiúnta. I measc na léirsithe dealbhóireachta an-mhionsonraithe de shaol Íosa Críost tá 56 cholún ag gobadh amach ó uasteorainn atá líonta le cruthanna caleideascópacha agus gloine dhaite ar scáth gorm leictreach, glas, dearg agus oráiste. Ba í siombail reiligiúnach na hAthbheochana in Barcelona ná eaglais Sagrada Familia, tionscadal a mbeadh Gaudí ina chónaí ann ar feadh a shlí bheatha.[18] Coimisiúnaíodh é chun an eaglais seo a thógáil chomh luath le 1883, ach ní raibh sé beo chun é a fheiceáil críochnaithe. Ag obair air, d’éirigh sé níos mó agus níos mó piarach; tar éis 1910 thréig sé beagnach gach post eile agus chuir sé é féin ina áit agus chónaigh sé ina cheardlann. Tar éis bhás Gaudí, leanadh den obair ar an Sagrada Família i bhfad isteach sa 21ú haois.Tá sé curtha sa chriostal agus tráth a bháis i 1926, bhí níos lú ná an ceathrú cuid den tionscadal críochnaithe.  In 2010 choisric an Pápa Beinidict XVI an eaglais neamhchríochnaithe mar basilica. D’fhógair oifigigh in 2020 go bhfuiltear ag súil go mbeidh sé críochnaithe i 2026, cothrom 100 bliain ó bhás Gaudí.[19]

Ailtirí an Sagrada Familia[20]
1882 Tionscadal deartha ag Francisco de Paula del Villar.
1883 Glacann Antoni Gaudí an tionscadal i gceannas
1926 Faigheann Gaudí bás agus glacann a dheisceabal Domènec Sugranyes an tionscadal.
1939 Glacann Francesc de Paula Quintana bainistíocht an láithreáin, a bhuíochas leis an ábhar a d’fhéadfaí a shábháil ó cheardlann Gaudí agus a atógadh ó phleananna agus grianghraif foilsithe.
1966 Faigheann Francesc de Paula Quintana bás agus glacann Isidre Puig i Boada agus Lluís Bonet i Garí seilbh air.
1983 Glacann Francesc Cardoner i Blanch seilbh air.
1985 Ainmnítear Jordi Bonet i Armengol mar phríomh-ailtire agus bainisteoir láithreáin.
2012 Glacann Jordi Faulí seilbh ar Jordi Bonet mar phríomh-ailtire agus bainisteoir láithreáin do na hoibreacha ar Theampall an Sagrada Família, de réir phleananna Antoni Gaudí.

Saothair cháiliúla[cuir in eagar | athraigh foinse]

Casa Batlló
Park Guell agus a radhairc.
Casa Vicens
Casa Milà Provença, 261-265 Ba é an áit chónaithe phríobháideach deireanach a dhear an t-ailtire Antoni Gaudí agus tógadh é idir 1906 agus 1912.[21]
Casa Battló, Passeig de Gràcia, 43 I 1904 d’fhostaigh Josep Batlló Gaudí chun a theach a dhearadh; Críochnaíodh agus athchóiríodh an foirgneamh i 1906. Ait Oidhreachta Domhanda UNESCO é agus deilbhín in Barcelona.[22]
Casa Vicens, Carrer de les Carolines, 24 An chéad teach a dhear Gaudí i 1885 agus is músaem anois é.[23]
Park Güell Tógadh an pháirc ó 1900 go 1914 agus osclaíodh go hoifigiúil í mar pháirc phoiblí i 1926. I 1984, d’fhógair UNESCO gur láithreán Oidhreachta Domhanda é an pháirc faoi "Works of Antoni Gaudí".[24]
Palau Güell, Carrer Nou de la Rambla, 3-5 Ard-Mhéara a dearadh don tycoon tionsclaíoch Eusebi Güell, agus a tógadh idir 1886 agus 1888.[25]
Casa Calvet, Carrer de Casp, 48 Deartha do mhonaróir teicstíle a bhí mar mhaoin tráchtála agus mar áit chónaithe. Tógadh é idir 1898 agus 1900.[26]
Colegio Teresiano de Barcelona, Carrer de Ganduxer, 85 Tógadh an foirgneamh idir 1888 agus 1890 agus baineann an obair seo le tréimhse nua-Ghotach Gaudí. Fógraíodh gur Sócmhainn Spéise Cultúrtha an foirgneamh an 24 Iúil, 1969.[27]
Na Sagrada Familia neamhchríochnaithe
La Sagraga Familia

Bás agus oidhreacht[cuir in eagar | athraigh foinse]

Fuair Gaudí bás ar an 10 Meitheamh, 1926, sa sean-ospidéal de la Santa Creu, Barcelona, an Spáinn. Bhuail tram air ar cheann dá shiúlóidí laethúla agus ní bhfuair sé mórán aire leighis go dtí an lá dár gcionn nuair a d'aithin séiplíneach na Sagrada Família é mar an t-ailtire cáiliúil a bhí aige.[28] Faoin am sin, bhí dul chun cinn a dhéanamh ar a ghortuithe tarrtháil anuas, agus chuaigh sé ar deireadh thiar ar shiúl trí lá ina dhiaidh sin. Thóg sé chomh fada sin dó cúram a fháil mar go raibh sé cearr le beitgín. Cuireadh é i gcruachadh an Sagrada Família tar éis sochraide a tharraing sluaite ollmhóra in Barcelona. Tar éis a bháis, d’fhulaing saothair Gaudí tréimhse faillí agus ní raibh mórán tóir orthu i measc criticeoirí idirnáisiúnta, a mheas go raibh siad barócach agus ró-shamhlaíoch. Ina thír dhúchais, bhí an meas céanna aige ar Noucentisme, an ghluaiseacht nua a ghlac áit Modernisme.[12] I 1936, le linn Chogadh Cathartha na Spáinne, rinneadh athsheistiú ar cheardlann Gaudí sa Sagrada Família, agus scriosadh líon mór dá dhoiciméid, a phleananna agus a mhúnlaí scála. Mar gheall ar stíl mhaireachtála as cuimse reiligiúnach agus ascetic Gaudí, mhol ardeaspag Barcelona, Ricard Maria Carles buille Gaudí i 1998.[7]

In 2008 seoladh Dámhachtainí Gaudí ina onóir, a d’eagraigh Acadamh Scannán na Catalóine chun na scannáin Catalónacha is fearr sa bhliain a bhronnadh.

Sa bhliain 1999, scríobh an cumadóir Meiriceánach Christopher Rouse an concerto 'Concert de Gaudí', a spreag saothar Gaudí; bhuaigh sé Gradam Grammy don Chumadóireacht Chomhaimseartha Chlasaiceach is Fearr i 2002.

Gach bliain, ó 2013, an 10 Meitheamh, an lá a fuair Antoni bás, déantar Lá Domhanda Art Nouveau a cheiliúradh.[29]

Leabharliosta[cuir in eagar | athraigh foinse]

  • Crippa, Maria Antonietta (1 Deireadh Fómhair 2003). Gaudí (sa Spáinnis). Köln, an Ghearmáin: Taschen GmbH. ISBN 978-3-8228-2519-8.
  • Giordano, Carlos (2011). Gómez Gimeno, Mária José (ed.). The Basilica of the Sagrada Familia: the masterpiece of Antoni Gaudí. Aistrithe ag Cerys R. Giordano Jones. Barcelona: Dos de Arte.
  • Zerbst, Rainer (2002). Gaudí, 1852–1926: Antoni Gaudí i Cornet: a life devoted to architecture. Köln, an Ghearmáin: Taschen. ISBN 978-3-8228-2171-8.

Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]

  1. ↑ "Antoni Gaudi | Biography, Sagrada Familia, Works, Buildings, Style, & Facts" (en). Encyclopedia Britannica. Dáta rochtana: 2021-03-24.
  2. ↑ "Gaudi Biography, Life & Quotes". The Art Story. Dáta rochtana: 2021-03-24.
  3. ↑ "Gaudi obra - Antoni Gaudí - Sagrada Família - Sagrada Familia". sagradafamilia.org. Dáta rochtana: 2021-03-24.
  4. ↑ UNESCO World Heritage Centre. "Works of Antoni Gaudí" (en). UNESCO World Heritage Centre. Dáta rochtana: 2021-03-24.
  5. ↑ "Gaudi obra - Antoni Gaudí - Sagrada Família - Sagrada Familia". sagradafamilia.org. Dáta rochtana: 2021-03-24.
  6. ↑ "Gaudi Barcelona - The architect and his works: Sagrada Familia, Pedrera, Guell.". www.barcelona.com. Dáta rochtana: 2021-03-24.
  7. ↑ 7.0 7.1 "Antoni Gaudí Biography" (en-US). Barcelona Navigator (2018-05-10). Dáta rochtana: 2021-03-24.
  8. ↑ 8.0 8.1 "Antoni Gaudi | Biography, Sagrada Familia, Works, Buildings, Style, & Facts" (en). Encyclopedia Britannica. Dáta rochtana: 2021-03-24.
  9. ↑ "Antoni Gaudí is the most famous architect of Modernisme in Barcelona". www.barcelona.de. Dáta rochtana: 2021-03-24.
  10. ↑ Eric Allen. "How Antoni Gaudí Came to Define Barcelona's Architecture" (en-us). Architectural Digest. Dáta rochtana: 2021-03-24.
  11. ↑ Eric Allen. "How Antoni Gaudí Came to Define Barcelona's Architecture" (en-us). Architectural Digest. Dáta rochtana: 2021-03-24.
  12. ↑ 12.0 12.1 "Gaudi Biography, Life & Quotes". The Art Story. Dáta rochtana: 2021-03-24.
  13. ↑ "Antoni Gaudí is the most famous architect of Modernisme in Barcelona". www.barcelona.de. Dáta rochtana: 2021-03-24.
  14. ↑ "Spain - Architecture" (en). Encyclopedia Britannica. Dáta rochtana: 2021-03-24.
  15. ↑ "Remembering Antoni Gaudí, groundbreaking architect and modernist". Christian Science Monitor (2013-06-25). Dáta rochtana: 2021-03-24.
  16. ↑ Art Nouveau Lover (2021-02-18). "Gaudí’s Political and Patriotic Sentiment" (en-US). GaudiAllGaudi.com. Dáta rochtana: 2021-03-24.
  17. ↑ Juan José Lahuerta, Antoni Gaudí (2003). "Antoni Gaudi, 1852-1926: architecture, ideology, and politics". Milano : [London]: Electa Architecture ; Distributed by Phaidon Press. 
  18. ↑ "La Sagrada Família Basilica By Antonio Gaudí". www.barcelona-tourist-guide.com. Dáta rochtana: 2021-03-24.
  19. ↑ "History of the Temple - Sagrada Família - Sagrada Familia". sagradafamilia.org. Dáta rochtana: 2021-03-24.
  20. ↑ "History of the Temple - Sagrada Família - Sagrada Familia". sagradafamilia.org. Dáta rochtana: 2021-03-26.
  21. ↑ "Casa Mila (La Pedrera) | Gaudí Building in Barcelona". www.lapedrera.com. Dáta rochtana: 2021-03-24.
  22. ↑ "The history of Casa Batlló" (en). Casa Batlló. Dáta rochtana: 2021-03-24.
  23. ↑ "Casa Vicens Gaudí | Gaudí's first house in Barcelona" (en-US). Casa Vicens. Dáta rochtana: 2021-03-24.
  24. ↑ "Origin and creation | Web oficial Park Güell | Barcelona". parkguell.barcelona. Dáta rochtana: 2021-03-24.
  25. ↑ "Palau Güell |". www.palauguell.cat. Dáta rochtana: 2021-03-24.
  26. ↑ "Casa Calvet - Visit Barcelona" (en). www.barcelonaturisme.com. Dáta rochtana: 2021-03-24.
  27. ↑ "Gaudi’s Colegio Teresiano de Barcelona". www.barcelona-tourist-guide.com. Dáta rochtana: 2021-03-24.
  28. ↑ "The traffic accident that killed Antoni Gaudí | ROME REPORTS" (en). www.romereports.com. Dáta rochtana: 2021-03-24.
  29. ↑ "2020 World Art Nouveau Day: Let's celebrate! - Réseau Art Nouveau Network" (en-US). artnouveau-net.eu. Dáta rochtana: 2021-03-24.
Aisghafa ó "https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Antoni_Gaudí&oldid=998312"