Coireanna cogaidh na Breataine

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.

Is gníomhartha iad fórsaí armtha na Ríochta Aontaithe coireanna cogaidh na Breataine a sháraigh dlíthe agus nósanna cogaidh ó Choinbhinsiúin na Háige 1899 agus 1907. Áiríodh le gníomhartha den sórt sin forghníomhú achomair príosúnach cogaidh (POWanna) agus marthanóirí longbhriste neamharmtha, úsáid fórsa iomarcach le linn ceistiú POWanna agus comhraiceoirí namhaid, agus foréigean a úsáid i gcoinne neamh-chomhraiceoirí sibhialta agus a gcuid maoine.

 

Sainmhíniú[cuir in eagar | athraigh foinse]

Sainmhínítear coireanna cogaidh mar ghníomhartha a sháraíonn dlíthe agus nósanna cogaidh (a bunaíodh le Coinbhinsiúin na Háige 1899 agus 1907), nó gníomhartha a sháraíonn go mór Coinbhinsiúin na Ginéive agus Prótacal Breise I agus Prótacal Breise II.[1] Leathnaíonn Ceathrú Coinbhinsiún na Ginéive 1949 cosaint sibhialtach agus príosúnach cogaidh le linn forghabhála míleata, fiú amháin i gcás nach bhfuil aon fhriotaíocht armtha ann, ar feadh tréimhse bliana tar éis dheireadh na cogaíochta, cé gur cheart go mbeadh an chumhacht forghabhála faoi cheangal roinnt forálacha den choinbhinsiún fad a "fheidhmíonn an Chumhacht sin feidhmeanna an rialtais sa chríoch sin."[2][3]

Úsáideann Lámhleabhar an Dlí um Choimhlint Armtha a d’fhoilsigh Aireacht Cosanta na RA[4] sainmhíniú 1945 ó Chairt Nuremberg, a shainmhíníonn coir chogaidh mar “Sáruithe ar dhlíthe nó ar nósanna cogaidh. Áireofar le sáruithe den sórt sin dúnmharú, drochíde nó ionnarbadh ar shaothar sclábhaithe nó chun a bheith teoranta dóibh, chun aon chríche eile de dhaonra sibhialta nó i gcríoch faoi fhorghabháil, dúnmharú nó drochíde príosúnach cogaidh nó daoine ar na farraigí marú na gialla, creach ar poiblí nó maoin phríobháideach, scrios ainrianta cathracha, bailte nó sráidbhailte, nó léirscrios nuair nach bhfuil riachtanas míleata."[1] Tugann an lámhleabhar dá aire freisin gur "coireanna cogaidh iad sáruithe ar Choinbhinsiúin na Ginéive 1949 nach ionann iad agus ‘sáruithe uaighe’."

Deir Lámhleabhar um Chomhrac Armtha 2004:

Tá sáruithe tromchúiseacha ar dhlí na coinbhleachta armtha, seachas iad siúd atá liostaithe mar sháruithe uafásacha i gCoinbhinsiúin [1949 sa Ghinéiv] nó [Prótacal Breise I 1977], fós ina gcoireanna cogaidh agus inphionóis mar sin. Ní mór idirdhealú a dhéanamh idir coireanna arna mbunú le conradh nó coinbhinsiún agus coireanna faoin dlí idirnáisiúnta is gnách. Ní cheanglaíonn coireanna conartha ach páirtithe sa chonradh atá i gceist, ach tá an dlí idirnáisiúnta gnách ceangailteach ar gach stát. Níl i go leor coireanna conartha ach códaithe den dlí gnáthach agus sa mhéid sin tá siad ceangailteach ar gach stát, fiú iad siúd nach páirtithe iad.

Tugann foilseachán 2004 dá aire freisin "De ghnáth ní bhíonn duine ciontach i gcoir chogaidh ach amháin má dhéanann sé é le hintinn agus le heolas."[5]

An Afraic Theas[cuir in eagar | athraigh foinse]

Frithbheartaíocht[cuir in eagar | athraigh foinse]

Mar chuid den straitéis chun cogaíocht eadarnaíoch Commando na mBórach a scriosadh, scriosadh feirmeacha chun na Bóraigh a chosc ó athshlánú ó bhunáit tí. Áiríodh leis seo scriosadh córasach ar bharra agus marú beostoic, tithe a dhó, nimhiú toibreacha agus sailleadh páirceanna.

An 26 Deireadh Fómhair 1900, sheol ceartas síochána na Breataine ag Ventersburg (san iar- SaorStát Oráisteach), William Williams, teachtaireacht rúnda chuig Marascal Machaire Frederick Roberts ag líomhain go raibh Commando na mBórach ag díriú isteach sa sráidbhaile. D'aontaigh Roberts gur chóir "sampla a dhéanamh de Ventersburg".[6] An 28 Deireadh Fómhair, d’eisigh Roberts orduithe don Ghinearál Bruce Hamilton go ndéanfaí gach teach a bhaineann le fireannaigh a bhí as láthair a dhó. Tar éis dó an sráidbhaile agus a eaglais Leasaithe Dúitseach a dhó, chuir Hamilton feasachán ar fáil ag rá: "Tá baile Ventersburg glanta soláthairtí agus dóite go páirteach, agus na feirmeacha go léir sa chomharsanacht scriosta, mar gheall ar na hionsaithe go minic ar na línte iarnróid sa chomharsanacht. Ba chóir do mhná agus do leanaí na mBórach a fhágtar ina ndiaidh iarratas a dhéanamh chuig Ceannasaithe na mBórach ar bhia, a sholáthróidh iad mura mian leo iad a fheiceáil ag stánadh. Ní sheolfar aon soláthairtí ón iarnród go dtí an baile. " [7]

Ar 9 Bealtaine 1901, thug na coirnealaí Johan William Colenbrander agus HL Grenfell isteach i mbaile Louis Trichardt chun tosaigh ar fhórsa measctha de thart ar 600 fear. Chomh maith le Kitchener's Fighting Scouts, áiríodh san fhórsa gnéithe den Pietersburg Light Horse, Reisimint Wiltshire, na Bushveldt Carbineers (BVC), fórsa mór de "Irregulars" na hAfraice Theas, agus seisear ball de Roinn Faisnéise na hOifige Cogaidh faoi cheannas Chaptaein Alfred James Taylor.[8]


Lizzie van Zyl, ar thug Emily Hobhouse cuairt uirthi i gcampa tiúchana Sasanach.

Mar straitéis bhreise, d’ordaigh an Ginearál Lord Kitchener campaí tiúchana a chruthú - 45 d’Afracánaigh agus 64 d’Afracaigh Dubha.

Cuimhníonn Séadchomhartha Náisiúnta na mBan ag Bloemfontein, an Afraic Theas, orthu siúd a fuair bás i gcampaí tiúchana na Breataine.

Dar leis an staraí Thomas Pakenham, "Go praiticiúil, dódh feirmeacha chomhoibritheoirí na mBórach freisin - dóite trí dhearmad ag na Tommies nó mar dhíoltas ag na commandos. Mar sin chuir Kitchener casadh nua le dó feirme. Chinn sé nár cheart dá shaighdiúirí ní amháin na feirmeacha stoic a scriosadh, ach gur cheart dóibh na teaghlaigh a thógáil freisin. Bheadh mná agus leanaí comhchruinnithe i 'gcampaí tearmainn' feadh na líne iarnróid. Déanta na fírinne, bhí dhá chineál sibhialtach sna campaí seo: dídeanaithe dáiríre - is é sin, teaghlaigh na mBórach a bhí ag cabhrú leis na Breataine, nó ar a laghad a mionn neodrachta a choinneáil - agus imtheorannaithe, teaghlaigh na bhfear a bhí fós amuigh ar commando. Bhí an difríocht ríthábhachtach, mar ar dtús bhí dhá scála ciondálacha éagsúla ann: beag go leor i gcleachtas do na dídeanaithe, agus scála meargánta íseal do na himtheorannaithe. " [9]

As na 107,000 duine a bhí imtheorannaithe sna campaí, fuair 27,927 bean agus leanbh Boer bás chomh maith le níos mó ná 14,000 Afracach Dubh.[10]

Trialacha Coireanna Cogaidh Pietersburg[cuir in eagar | athraigh foinse]

Chonacthas ionchúiseamh coireanna cogaidh i stair mhíleata na Breataine i gCogadh na mBórach freisin. Dhírigh siad timpeall ar na Bushveldt Carbineers (BVC), reisimint neamhrialta de chuid raidhfilí suite de chuid Arm na Breataine atá gníomhach sa Transvaal Thuaidh. Ardaíodh i dtosach é i mí Feabhra 1901, bhí an BVC comhdhéanta den chuid is mó de lucht seirbhíse na Breataine agus an Chomhlathais le meascán flaithiúil lochtóirí ó na Boer Commandos.[11] Tar éis níos mó ná céad bliain, tá an armchúirt ina dhiaidh sin conspóideach.

An 4 Deireadh Fómhair 1901, seoladh litir a shínigh 15 ball de garastún Bushveldt Carbineers (BVC) ag Fort Edward go rúnda chuig Col. FH Hall, Oifigeach Arm na Breataine atá i gceannas ag Pietersburg. Scríofa ag BVC Trooper Robert Mitchell Cochrane, iar- Bhreitheamh Síochána as Iarthar na hAstráile,[12][13] an litir cúisí i leith baill de garastún Fort Edward as sé “eachtra náire”:

1. Lámhach seisear fear agus buachaill Afracánach a géilleadh agus goid a gcuid airgid agus beostoic ag Valdezia an 2 Iúil 1901. Ba iad na Captaein Alfred Taylor agus James Huntley Robertson a thug na horduithe, agus rinne an Sáirsint iad a athsheoladh. Maj. KCB Morrison chuig Sgt. DC Oldham. Líomhnaítear go ndearna Sgt an marú iarbhír. Oldham agus BVC Troopers Eden, Arnold, Brown, Heath, agus Dale.[14]

Ar 1 Márta 1901,[9] luaigh Lloyd George tuarascáil Reuters faoi na ciondálacha íochtaracha a tugadh do theaghlaigh imtheorannaithe Boer Commandos. "Ciallaíonn sé," a dhearbhaigh Lloyd George, "mura dtiocfadh na haithreacha isteach ina leanaí go mbeadh leath-stoirm orthu. Ciallaíonn sé go bhfuil iarsma arm na mBórach atá ag íobairt gach rud ar mhaithe lena smaoineamh ar neamhspleáchas le céasadh trí spéaclaí a leanaí atá ag stánadh agus iad ag feall ar a gcúis." [15] Le linn na míosa céanna, thug na MPanna Liobrálach CP Scott agus John Ellis “campaí tiúchana” orthu, tar éis na gcampaí athdhírithe a bhunaigh na Spáinnigh le linn Chogadh Saoirse Chúba.

An Chéad Chogadh Domhanda[cuir in eagar | athraigh foinse]

Dar leis an staraí Meiriceánach Alfred de Zayas, bhunaigh an dá thaobh le linn an Chogaidh Mhóir ", ar chúiseanna breithiúnacha agus polaitiúla, coimisiúin speisialta chun cásanna tuairiscithe de choireanna cogaidh ag fórsaí namhaid a imscrúdú." [16] I gcodarsnacht lena gcomhghleacaithe Comhghuaillithe, is annamh a rinne imscrúdaitheoirí Gearmánacha a gcuid torthaí a phoibliú chun críocha bolscaireachta.[17] Ina theannta sin, scriosadh gach ceann seachas 11 imleabhar de chartlanna an Chéad Chogaidh Dhomhanda de chuid Bhiúró na Gearmáine le linn ruathair bhuamála na gComhghuaillithe 1945 ar Bheirlín agus Potsdam.[18]

Úsáid arm ceimiceach[cuir in eagar | athraigh foinse]

Buama gáis na Breataine ón gCéad Chogadh Domhanda

Cuireadh cosc dian ar tháirgeadh agus ar úsáid arm ceimiceach le Dearbhú na Háige 1899 maidir le Gáis Asphyxiating agus le Coinbhinsiún na Háige 1907 ar Chogaíocht Talún, a chuir cosc go sainráite ar “airm nimhe nó nimhithe” a úsáid sa chogaíocht.

Fiú amháin mar sin, úsáidtear an Ríocht Aontaithe raon gás nimhe, ar dtús clóirín agus níos déanaí phosgene, diphosgene agus gáis mustaird. Úsáid siad freisin méideanna réasúnta beag de na gáis greannach chloromethyl chloroformate, chloropicrin, bromacetone agus eitile iodoacetate. Ba mhinic a bhítear ag meascadh gáis, mar shampla réalta bán an t-ainm a tugadh ar mheascán de mhéideanna comhionanna clóirín agus fosfar, an clóirín ag cuidiú leis an bhfosfón níos dlúithe ach níos tocsaineacha a scaipeadh. In ainneoin na bhforbairtí teicniúla, bhí éifeachtacht laghdaithe ag airm cheimiceacha de réir mar a chuaigh an cogadh ar aghaidh mar gheall ar an trealamh cosanta agus an oiliúint a chruthaigh an úsáid ar an dá thaobh. Faoi 1918, bhí an ceathrú cuid de bhlaosc airtléire na Breataine líonta le gás agus bhí timpeall 25,400 tonna de cheimiceáin tocsaineacha curtha ar fáil ag an Ríocht Aontaithe.

D'úsáid British Expeditionary Force airm cheimiceacha ar feadh an Fhronta Thiar ag Cath Loos an 25 Meán Fómhair 1915 agus lean siad lena n-úsáid don chuid eile den chogadh. Rinneadh é seo mar dhíogha ar úsáid chlóirín ag Arm Impiriúil na Gearmáine ó Aibreán 1915.

Tar éis d’úsáid Arm Impiriúil na Gearmáine gás nimhe ag Ypres, dúirt ceannasaí II Corps, an Leifteanant-Ghinearál Sir Charles Ferguson, faoi ghás nimhe:

Is cineál cogaíochta cogaíochta í nach molann mise ná saighdiúirí Sasanacha eile ... Ní féidir linn an cogadh seo a bhuachan mura ndéanaimid níos mó dár naimhde a mharú nó a éagumasú ná mar a dhéanann siad dínn, agus mura féidir ach lenár an namhaid a chóipeáil ina rogha arm, ní mór dúinn diúltú é sin a dhéanamh.

D' úsáid arm na Gearmáine gás mustaird go héifeachtach den chéad uair sa Chéad Chogadh Domhanda i gcoinne saighdiúirí na Breataine agus Cheanada gar do Ypres, an Bheilg, i 1917 agus níos déanaí freisin i gcoinne Dara Arm na Fraince. Tagann an t-ainm Yperite óna úsáid ag arm na Gearmáine gar do bhaile Ypres. Níor úsáid na Comhghuaillithe gás mustaird go dtí Samhain 1917 ag Cambrai, an Fhrainc, tar éis do na hairm stoc-charnadh de shliogáin gháis mustaird na Gearmáine a ghabháil. Thóg sé níos mó ná bliain ar na Breataine a n-arm gáis mustaird féin a fhorbairt, agus táirgeadh na gceimiceán dírithe ar Dugaí Avonmouth.[19] (Ba é an t-aon rogha a bhí ar fáil do na Breataine ná próiseas Despretz-Niemann-Guthrie). Úsáideadh é seo den chéad uair i Meán Fómhair 1918 le linn bhriseadh Líne Hindenburg leis an gCéad Lá Ionsaitheach.

De réir Choinbhinsiún na Háige 1907, sainmhínítear é mar choir chogaidh mairnéalaigh namhaid neamharmtha a mharú tar éis a long a bheith curtha faoi. Ina ainneoin sin, tar éis dul faoi RMS Lusitania beirt oifigeach de bhrainse Sheirbhís Rúnda an Aimiréil ag ionad an Chabhlaigh Ríoga cuairt ar RMS ag fomhuireán na Gearmáine SM U-20 i mBealtaine 1915, an Leifteanant-Cheannasaí Godfrey Herbert, oifigeach ceannais an <i id="mwAX0">QMS</i> -long HMS <i id="mwAX0">Baralong.</i> Queenstown, Éire. Dúradh leis, “Tá an gnó Lusitania seo corraitheach. Go neamhoifigiúil, táimid ag rá leat ... ná tóg príosúnaigh ar bith ó U-bháid. " Ó Aibreán 1915, d’ordaigh Herbert go scoirfeadh a chuid fo-oibrithe de bheith ag glaoch air “Sir”, agus gan aghaidh a thabhairt air ach leis an ainm bréige "Captaen William McBride."

Mar gheall ar mhurt marthanóirí neamharmtha U-27 agus diúltú an Chabhlaigh Ríoga armchúirt a dhéanamh ar na ciontóirí scoir Cabhlach Impiriúil na Gearmáine de bheith ag cloí le Rialacha na Duaise agus glacadh le cogaíocht fomhuirí neamhshrianta. Le linn an Dara Cogadh Domhanda, luadh an tAimiréal Karl Dönitz mar chúis leis an Kriegsmarine an rud céanna a dhéanamh. Eisíodh bonn Gearmánach ag comóradh íospartaigh an marú.[20]

An Dara Cogadh Domhanda[cuir in eagar | athraigh foinse]

Céastóireacht POWanna[cuir in eagar | athraigh foinse]

Úsáideadh saoráid príosúnach cogaidh MI19, ar a dtugtar an 'London Cage', le linn agus i ndiaidh an chogaidh. Bhí an tsaoráid seo ina ábhar líomhaintí faoi chéasadh. Bhí ionad ceistiúcháin Bad Nenndorf, sa Ghearmáin faoi fhorghabháil, arna bhainistiú ag Combined Services Detailed Interrogation Centre, ina ábhar d’fhiosrúchán oifigiúil i 1947. Fuair sé amach go raibh “céasadh meabhrach agus fisiceach ann le linn na gceistiúchán”.

Éigniú[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tharla éigniú le linn dul chun cinn na Breataine i dtreo na Gearmáine.[21] I ndeireadh na bliana 1944, agus an t-arm lonnaithe ar fud na Beilge agus na hÍsiltíre, cuireadh saighdiúirí i mbille le teaghlaigh áitiúla nó chuir cairdeas leo. I mí na Nollag 1944, tháinig sé chun suntais do na húdaráis go raibh “ardú mígheanas ann le leanaí” inar bhain mí-úsáideoirí leas as an “atmaisféar muiníne” a cruthaíodh le teaghlaigh áitiúla. Cé go ndearna an t-arm "iarracht líomhaintí a imscrúdú, agus gur ciontaíodh fir áirithe, ba cheist í nach bhfuair mórán poiblíochta." [22] Tharla éigniú freisin nuair a tháinig fórsaí na Breataine isteach sa Ghearmáin. Bhí alcól i gceist le go leor éignithe, ach bhí ionsaithe réamhbheartaithe ann freisin. Mar shampla, ar aon lá amháin in Aibreán 1945, éigníodh triúr ban i Neustadt am Rübenberge. I sráidbhaile Oyle, in aice le Nienburg, rinne beirt saighdiúirí iarracht beirt chailíní a iallach a chur ar choill in aice láimhe. Nuair a dhiúltaigh siad, rug duine acu agus tarraingíodh isteach sa choill é. Nuair a thosaigh sí ag screadaíl, de réir Longden, "tharraing duine de na saighdiúirí gunna chun é a chur ina thost. Cibé acu d’aon ghnó nó trí dhearmad a chuaigh an gunna as a bhualadh sa scornach agus a mharú. "

Aibhsíonn Sean Longden gur "Theip ar roinnt oifigeach tuairiscí ar éigniú a láimhseáil le domhantarraingt." Soláthraíonn sé an sampla de chógas, ar tuairiscíodh éigniú dó. I gcomhar leis na Royal Military Police, bhí siad in ann na daoine a rinne an t-íospartach a aithint agus a ghabháil. Nuair a tógadh an dá chiontóir "os comhair a CO. Bhí a fhreagairt scanrúil. D'áitigh sé ós rud é go raibh na fir ag dul ar saoire nach bhféadfaí aon ghníomh a dhéanamh agus go raibh a fhocal críochnaitheach." [22]

Buamáil Dresden[cuir in eagar | athraigh foinse]

Lár chathair Dresden tar éis na buamála

Rinne na Breataine, le náisiúin chomhlachaithe eile (SAM den chuid is mó) ruathair aeir i gcoinne cathracha namhaid le linn an Dara Cogadh Domhanda, lena n-áirítear buamáil chathair Dresden sa Ghearmáin, a mharaigh timpeall 25,000 duine. Cé nár glacadh "aon chomhaontú, conradh, coinbhinsiún nó aon ionstraim eile lena rialaítear cosaint an daonra sibhialta nó na maoine sibhialta" ó ionsaí ón aer roimh an gcogadh,[23] chuir Coinbhinsiúin na Háige cosc ar bhailte na mbailte gan chosaint. Bhí cumarsáid iarnróid feidhmiúil ag an gcathair, nach raibh baint ag an gcogadh léi den chuid is mó, agus ba lárionad tionsclaíoch í. Ba é conclúid fhiosrúchán fhórsaí na Comhghuaillithe go raibh údar míleata ag ionsaí aeir ar Dresden ar na forais gur chosain an chathair.

Nuair a fiafraíodh díobh an coir chogaidh a bhí i mbuamáil Dresden, d’fhreagair staraí na Breataine Frederick Taylor : "Níl a fhios agam i ndáiríre. Ó thaobh praiticiúil de, is limistéar liath atá i rialacha cogaidh. Rudaí deas teorann a bhí ann i dtéarmaí mhéid an ruathar agus an méid fórsa a úsáideadh " Éilíonn an staraí Donald Bloxham gur “coir chogaidh ba ea buamáil Dresden an 13–14 Feabhra 1945”. Áitíonn sé freisin go raibh prima facie láidir ann chun Winston Churchill a thriail i measc daoine eile agus go bhfuil cás teoiriciúil ann go bhféadfadh sé a bheith ciontach. "Ba chóir go mbeadh sé seo ag smaoineamh sobering. Más rud scanrúil é freisin, is dócha go mbeidh sé seo níos lú mar thoradh ar thuiscint fhorleathan ar nuance an dlí idirnáisiúnta agus níos mó mar gheall ar intinn an phobail tá 'coiriúil cogaidh', cosúil le 'pedophile' nó 'sceimhlitheoireachta', tar éis forbairt ina catagóiriú morálta seachas dlíthiúil." [24]

Rinne séanadh an Uileloscadh agus daoine pro-Naitsíocha polaitíocht ar bhuamáil Dresden - go háirithe an scríbhneoir Briotanach David Irving ina leabhar The Destruction of Dresden - in iarracht coibhéis mhorálta a bhunú idir na coireanna cogaidh a rinne rialtas na Naitsithe agus marú sibhialtaigh na Gearmáine ag ruathair bhuamála na gComhghuaillithe. [25]

Coireanna cogaidh ar muir[cuir in eagar | athraigh foinse]

Cogaíocht fomhuirí neamhshrianta[cuir in eagar | athraigh foinse]

An 4 Bealtaine 1940, mar fhreagairt ar dhianchogaíocht fomhuirí neamhshrianta na Gearmáine, le linn Chath an Atlantaigh agus a ionradh ar an Danmhairg agus ar an Iorua, rinne an Cabhlach Ríoga a fheachtas fomhuirí neamhshrianta féin. D’fhógair an Aimiréalacht go raibh gach árthach sa Skagerrak le cur faoi radharc gan rabhadh. Bhí sé seo contrártha le téarmaí Dara Conradh Cabhlaigh Londain.

Lámhachtaí marthanóirí longbhriste[cuir in eagar | athraigh foinse]

De réir Alfred de Zayas, tá go leor cásanna doiciméadaithe ann a chuir an Cabhlach Ríoga agus an tAerfhórsa Ríoga d’aon ghnó ar mharthanóirí longbhriste.[26]

I mí Iúil 1941, bhí an fomhuirí HMS <i id="mwAqM">Torbay</i>, faoin Leifteanant-Cheannasaí Anthony Miers, lonnaithe sa Mheánmhuir áit ar chuir sí roinnt long Gearmánacha go tóin poill. Dhá uair, uair amháin amach ó chósta Alexandria, an Éigipt, agus an ceann eile amach ó chósta na Créite, scaoil an criú ar mairnéalaigh agus trúpaí Gearmánacha a bhí longbhriste. Ní dhearna Miers aon iarracht a ghníomhartha a cheilt, agus thuairiscigh sé iad ina lomáin oifigiúla. Fuair sé iomardú láidir focal óna uachtaracha tar éis an chéad eachtra. Sháraigh gníomhartha Mier Coinbhinsiún na Háige 1907, a chuir cosc ar mharthanóirí longbhriste a mharú in imthosca ar bith.[27]

Ionsaithe ar longa neamh-chomhraiceacha[cuir in eagar | athraigh foinse]

An 10 Meán Fómhair 1942, rinne buamadóirí torpedo an RAF soir ó thuaidh ó Ras el Tin, in aice le Tobruk, an long ospidéil Iodálach Arno a chorprú agus a chur faoi. Mhaígh na Breataine gur thug teachtaireacht raidió díchódaithe Gearmánach le fios go raibh an t-árthach ag iompar soláthairtí do na trúpaí Ais. Ba é Arno an tríú long ospidéil Iodálach a chuaigh faoi aerárthaí na Breataine ó cailleadh an Po sa Mhuir Aidriad go torpedoes ón aer an 14 Márta 1941 agus bhuamáil an California as Syracuse an 11 Lúnasa 1942.

An 18 Samhain 1944, chuaigh beirt bhuamadóir Beaufighter as an long ospidéil Gearmánach Tübingen as Pola, sa Mhuir Aidriad. Thug an t-árthach cuairt ghairid ar chalafort gaolmhar Bari chun na Gearmánaigh a bhí créachtaithe faoi choimirce na Croise Deirge a phiocadh suas; in ainneoin na farraige socair agus na haimsire maithe a cheadaigh marcálacha na Croise Deirge ar an long a aithint go soiléir, ionsaíodh roicéid í naoi n-uaire. Maraíodh seisear foirne.[28] Aithníonn an t-údar Meiriceánach Alfred M. de Zayas go ndeachaigh Tübingen agus longa ospidéil eile sa Ghearmáin mar choireanna cogaidh.[29]

Malaya[cuir in eagar | athraigh foinse]

Ar an 12 Nollaig 1948, le linn Éigeandála na Malaeisia, tharla murt Batang Kali inar maraíodh 24 sráidbhaile. Chuir bleachtairí agallamh ar sheisear den ochtar saighdiúirí Briotanacha a bhí i gceist. Thacaigh siad le cuntais go raibh na sráidbhailte neamharmtha, nach raibh siad ina n-ceannaircí ná ag iarraidh éalú, agus gur maraíodh go neamhdhleathach iad ar ordú an dá sáirsint a bhí i gceannas. Shéan na sáirsintí na líomhaintí. Ba é seasamh an Rialtais más é duine ar bith a bheidh freagrach, ba chóir gur Sultan Selangor é.

Mar chuid de Phlean Briggs a cheap Sir Ginearálta na Breataine Sir Harold Briggs, baineadh 500,000 duine (thart ar deich faoin gcéad de dhaonra na Malaya) as an talamh sa deireadh, scriosadh na mílte dá dtithe, agus imtheorannaíodh iad i 450 campa daingne cosanta ar a dtugtar "Sráidbhailte Nua". Ba é rún an bhirt seo pionóis chomhchoiteanna a dhéanamh ar shráidbhailte inar measadh go raibh daoine ag cabhrú leis na ceannaircigh agus an daonra a leithlisiú ó theagmháil le ceannaircigh. Rinne na Breataine iarracht croíthe na n-imtheorannaithe a bhuachan trí sheirbhísí oideachais agus sláinte a sholáthar dóibh chomh maith le huisce agus leictreachas píopaithe sna sráidbhailte. Cuireadh cosc ar an gcleachtas seo le Coinbhinsiúin na Ginéive agus leis an ngnáthdhlí idirnáisiúnta a luaigh nár cheart go dtarlódh scriosadh réadmhaoine mura mbeadh sé riachtanach go hiomlán le hoibríochtaí míleata.[30]

An Chéinia[cuir in eagar | athraigh foinse]

Cóireáil daoine faoi choinneáil[cuir in eagar | athraigh foinse]

Le linn coinbhleachta ocht mbliana sa Chéinia ó 1952 go 1960 inar fhéach an Bhreatain le hord a chur ar ais athlonnaíodh go leor Kikuyu. Dar le David Anderson, chroch na Breataine os cionn 1,090 reibiliúnach amhrasta. Fuarthas amach nach reibiliúnaithe ar chor ar bith os cionn leath díobh a cuireadh chun báis. Mílte níos mó a bhí marbadh ag saighdiúirí na Breataine, a mhaígh go raibh siad "níorbh fhéidir stop" nuair dúshlán. I measc na ndaoine a maraíodh a d’fhulaing drochíde mhór bhí Hussein Onyango Obama, seanathair iar-Uachtarán na SA Barack Obama. De réir a bhaintreach, chuir saighdiúirí na Breataine bioráin isteach ina mhéar agus a masa agus brúdh a chuid magairlí idir slata miotail agus coilleadh beirt eile.

I mí an Mheithimh 1957, scríobh Eric Griffith-Jones, aturnae ginearálta riarachán na Breataine sa Chéinia, chuig an rialtóir, Evelyn Baring, ag tabhairt mionsonraí faoin mbealach a raibh réimeas na mí-úsáide ag campaí coinneála an choilíneachta á athrú go fánach. Dúirt sé go bhfuil mí-úsáid na ndaoine faoi choinneáil “i gcuimhne go mór ar dhálaí sa Ghearmáin Naitsíoch nó sa Rúis Chumannach”. Ina ainneoin sin, dúirt sé, chun go bhfanfadh mí-úsáid dlíthiúil, go gcaithfear amhras a chur ar Mau Mau go príomha ar a gcorp uachtarach, “níor cheart codanna leochaileacha den chorp a bhualadh, go háirithe an spleen, an t-ae nó na duáin”, agus go raibh sé tábhachtach gur chóir "go bhfanfaidh na daoine a riarann foréigean ... bailithe, cothromaithe agus easaontach". Mheabhraigh sé don rialtóir freisin "Má táimid chun peaca a dhéanamh," a scríobh sé, "ní mór dúinn peaca a dhéanamh go ciúin."

Murt Chuka[cuir in eagar | athraigh foinse]

Rinne baill den King's African Rifles (KAR) murt Chuka, a tharla i Chuka, sa Chéinia, i Meitheamh 1953 agus maraíodh 20 duine neamharmtha le linn éirí amach Mau Mau. Chuaigh baill den 5ú Cuideachta KAR B isteach i gceantar Chuka an 13 Meitheamh 1953, chun reibiliúnaithe a bhfuil amhras orthu go raibh siad i bhfolach sna foraoisí in aice láimhe a shruthlú. Sna cúpla lá amach romhainn, ghabh an reisimint 20 duine a raibh amhras orthu gur trodaithe Mau Mau iad ar chúiseanna anaithnid. Faightear amach gur bhain an chuid is mó de na daoine a cuireadh chun báis le Kikuyu Home Guard - mílíste dílis a earcaíodh ag na Breataine chun troid i gcoinne namhaid eadarnaíoch. 

Murt Hola[cuir in eagar | athraigh foinse]

An massacre Hola Bhí eachtra ag campa coinneála i Hola, Chéinia. Faoi Eanáir 1959 bhí daonra de 506 duine faoi choinneáil sa champa agus coinníodh 127 díobh i “gcampa iata” urchoscach. Cuireadh an campa níos iargúlta seo in aice le Garissa, oirthear na Céinia, in áirithe do na daoine is neamh-chomhoibritheach. Is minic a dhiúltaigh siad, fiú nuair a rinneadh bagairtí fórsa, dul isteach sa “phróiseas athshlánaithe” coilíneach nó saothair láimhe a dhéanamh nó géilleadh d’orduithe coilíneacha. Thug ceannasaí an champa breac-chuntas ar phlean a chuirfeadh iallach ar 88 de na daoine faoi choinneáil lúbadh chun oibre. Ar 3 Márta 1959, chuir ceannasaí an champa an plean seo i ngníomh - mar thoradh air sin, chuir gardaí 11 duine faoi choinneáil chun báis.[31] Fuair gach duine de na daoine a maraíodh gortuithe tromchúiseacha buana.[32] Glacann rialtas na Breataine leis gur chéasadh riarachán na coilíneachta daoine faoi choinneáil, ach go ndiúltaíonn siad dliteanas.

Cogadh in aghaidh Sceimhle[cuir in eagar | athraigh foinse]

Thuairiscigh an Faire um Chearta an Duine gur lorg rialtas na RA an bille oibríochtaí thar lear chun ionchúiseamh shaighdiúirí na Breataine as céasadh agus coireanna cogaidh eile a rinneadh thar lear a stopadh. Faoin mbille seo bhí níos mó cumhachta ag cumhacht an ard-aturnae, ball den rialtas, saighdiúirí a chosaint ar ionchúiseamh cibé acu le cás dáiríre nó nach ea.[33]

I mí na Samhna 2019, thuairiscigh BBC News gur cúisíodh rialtas agus míleata na Breataine as marú agus céasadh sibhialtaigh agus leanaí a chlúdach le linn na gcogaí san Afganastáin agus san Iaráic. Líomhnaítear go bhfuil fianaise i ndoiciméid sceite a thugann le tuiscint do thrúpaí na Breataine leanaí a mharú agus céasadh sibhialtaigh sna réigiúin seo. Rinne Foireann Líomhaintí Stairiúla na hIaráice (IHAT), a rinne imscrúdú ar choireanna cogaidh na Breataine san Iaráic, agus Operation Northmoor, a rinne imscrúdú mar an gcéanna san Afganastáin, a dhíchóimeáil ag rialtas na Breataine in 2017 tar éis Phil Shiner, aturnae a thug níos mó ná 1,000 cás chuig IHAT, díbríodh as an dlí é a chleachtadh i measc líomhaintí gur íoc sé le daoine san Iaráic cliaint a aimsiú.

Dúirt roinnt iar-imscrúdaitheoirí IHAT agus Operation Northmoor gur úsáideadh gníomhartha Shiner mar leithscéal chun na fiosrúcháin a dhúnadh. Níor ionchúisíodh aon chás a ndearna IHAT nó Operation Northmoor imscrúdú air. Dúirt bleachtaire IHAT le Panorama: "Ní raibh aon rún ag an Aireacht Cosanta aon saighdiúir de gach céim a ionchúiseamh mura raibh sé riachtanach, agus mura bhféadfaidís a mbealach a dhéanamh amach as". Dúirt imscrúdaitheoirí go bhfuair siad fianaise faoi dhúnmharuithe ag saighdiúir SAS, chomh maith le básanna faoi choimeád, buille, céasadh agus mí-úsáid ghnéasach daoine faoi choinneáil ag baill den Faire Dubh. Fuarthas amach gur chlúdaigh ceannasaí sinsearach SAS na coireanna a rinne saighdiúirí faoina gceannas.

Is é an Corporal Donald Payne, iarshaighdiúir de Reisimint Lancashire na Banríona in Arm na Breataine, a tháinig chun bheith ar an gcéad bhall d’fhórsaí armtha na Breataine a ciontaíodh i gcoir chogaidh faoi fhorálacha an Achta um Chúirt Choiriúil Idirnáisiúnta 2001. Cuireadh i bpríosún é ar feadh bliana agus briseadh as an arm é. I mí an Mheithimh 2020, dúirt polaiteoir Johnny Mercer go raibh Operation Northmoor curtha i gcrích agus nach ndéanfaí níos mó trúpaí Briotanacha a ionchúiseamh mar gheall ar choireanna cogaidh líomhnaithe san Afganastáin agus san Iaráic.[34]

Cogadh na hAfganastáine[cuir in eagar | athraigh foinse]

I Meán Fómhair 2013, Ciontaíodh Sáirsint na Royal Marines Alexander Blackman, as Taunton, Somerset, ag armchúirt gur dhúnmharaigh sé insurgent Taliban neamharmtha, créachtaithe i gCúige Helmand, san Afganastáin. An 6 Nollaig 2013, d’fhógair Blackman pianbhreith príosúnachta saoil ar a laghad deich mbliana sula raibh sé incháilithe le haghaidh parúl. Briseadh as a phost é freisin le náire ó na Royal Marines.

I mí Aibreáin 2017, tar éis achomhairc a laghdaíodh a chiontú go dtí dúnorgain, scaoileadh Blackman ón bpríosún tar éis 3 bliana dá phianbhreith a chur isteach.

Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]

  1. ↑ 1.0 1.1 Solis, pp. 301–2
  2. ↑ Fourth Geneva Convention, Article 2
  3. ↑ Fourth Geneva Convention, Article 6
  4. ↑ https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/27874/JSP3832004Edition.pdf
  5. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."".
  6. ↑ John Boje (2015), An Imperfect Occupation: Enduring the South African War, University of Illinois Press. Page 93.
  7. ↑ Boje (2015), page 93.
  8. ↑ Leach (2012), pages 2–4.
  9. ↑ 9.0 9.1 Packenham (1991), page 577.
  10. ↑ Thomas Pakenham (1991), The Scramble for Africa, 1876–1912, Random House, New York. Pages 580-581.
  11. ↑ Charles Leach (2012), The Legend of Breaker Morant is Dead and Buried: A South African Version of the Bushveldt Carbineers in the Zoutpansberg, May 1901 – April 1902, Leach Printers & Signs, Louis Trichardt, pages xxviii-xxix.
  12. ↑ Leach (2012), pages 98–101.
  13. ↑ Arthur Davey (1987), Breaker Morant and the Bushveldt Carbineers, Second Series No. 18. Van Riebeeck Society, Cape Town. Pages 78–82.
  14. ↑ Leach (2012), pages 17–22, 99.
  15. ↑ Packenham (1979), page 535.
  16. ↑ de Zayas (1989), page 3.
  17. ↑ de Zayas (1989), pages 3–10.
  18. ↑ de Zayas (1989), page 325.
  19. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."".
  20. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."". The Collection.
  21. ↑ Emsley, p. 128
  22. ↑ 22.0 22.1 Longden, p. 195
  23. ↑ Gómez (2010). "The Law of Air Warfare". International Review of the Red Cross 38 (323): 347–363. doi:10.1017/S0020860400091075.  Curtha i gcartlann 2013-04-25 ar an Wayback Machine
  24. ↑ Addison, Paul & Crang, Jeremy A. (eds). Firestorm: The Bombing of Dresden. Pimlico, 2006; ISBN 1-84413-928-X. Chapter 9, p. 180
  25. ↑ Shermer & Grobman 2009, p. 261.
  26. ↑ de Zayas (1990), pp. 245–260.
  27. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."". Cartlannaíodh an bunleathanach ar 23 September 2014.
  28. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."". Feldgrau.com.
  29. ↑ "Cóip cartlainne". Lazarettschiffe Tübingen. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2015-01-06. Dáta rochtana: 2021-02-16.
  30. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."".
  31. ↑ Maloba, Wunyabari O. Mau Mau and Kenya: An Analysis of a Peasant Revolt.(Indiana University Press, Bloomington, IN: 1993) pp. 142–43.
  32. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."". Cartlannaíodh an bunleathanach ar 21 October 2004.
  33. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."". Human Rights Watch.
  34. ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."". The Telegraph.
Aisghafa ó "https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Coireanna_cogaidh_na_Breataine&oldid=1203419"