An Iaráic

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Bosca Geografaíocht PholaitiúilAn Iaráic
Bratach Armas
Bratach Armas

Cuir in eagar ar Wikidata

AintiúnMawtini Cuir in eagar ar Wikidata

Mana«Takbir (en) Aistrigh» Cuir in eagar ar Wikidata
Suíomh
Map
 33°N 43°E / 33°N 43°E / 33; 43

PríomhchathairBagdad Cuir in eagar ar Wikidata
Daonra
Iomlán38,274,618 (2017) Cuir in eagar ar Wikidata
• Dlús87.57 hab./km²
Teanga oifigiúilan Araibis
an Choirdis Cuir in eagar ar Wikidata
ReiligiúnAn tIoslam Cuir in eagar ar Wikidata
Tíreolaíocht
Cuid deAn Meánoirthear
Iarthar na hÁise Cuir in eagar ar Wikidata
Achar dromchla437,072 km² Cuir in eagar ar Wikidata
Pointe is airdeCheekha Dar (en) Aistrigh (3,611 m) Cuir in eagar ar Wikidata
Ar theorainn le
Sonraí stairiúla
Leanann sé/síCoalition Provisional Authority (en) Aistrigh Cuir in eagar ar Wikidata
Cruthú1932
Eagraíocht pholaitiúil
Córas rialtaispoblacht chónaidhme agus stát cónaidhme Cuir in eagar ar Wikidata
Comhlacht reachtachCouncil of Representatives of Iraq (en) Aistrigh Cuir in eagar ar Wikidata
• Uachtarán na hIaráice Cuir in eagar ar WikidataBarham Salih (2018–2022) Cuir in eagar ar Wikidata
• Príomh-Aire na hIaráice Cuir in eagar ar WikidataMohammed Shia' Al Sudani (2022–) Cuir in eagar ar Wikidata
Eacnamaíocht
OTI ainmniúil207,691,599,310 $ (2021) Cuir in eagar ar Wikidata
AirgeadraIraqi dinar (en) Aistrigh Cuir in eagar ar Wikidata
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama
Fearann Idirlín barrleibhéil.iq Cuir in eagar ar Wikidata
Glaochód+964 Cuir in eagar ar Wikidata
Uimhir theileafóin éigeandála112, 104, 115, 122 agus 100 Cuir in eagar ar Wikidata
Cód tíreIQ Cuir in eagar ar Wikidata
Eile

Suíomh gréasáingds.gov.iq Cuir in eagar ar Wikidata

Tír sa Mheánoirthear agus in iardheisceart na hÁise í Poblacht na hIaráice. Tá sí ag críocha aici leis an Araib Shádach agus le Cuáit ó theas, leis an Tuirc ó thuaidh, leis an Siria san iarthuaisceart, leis an Iordáin san iarthar, agus leis an Iaráin san oirthear. Thugtaí an Mheaspatáim ar an dúiche seo.

Léarscáil

Stair[cuir in eagar | athraigh foinse]

Ba i réigiún na Measapatáime, idir an Eofrait agus an Tígris, a cuireadh tús le roinnt de na sibhialtachtaí is ársa ar domhan, na Suiméaraigh, na Bablóinigh agus na hAsaírigh. Tar éis a bheith faoi cheannas na Peirse ar feadh i bhfad, ghabh na hArabaigh seilbh ar an réigiún sa bhliain 656, agus aistríodh an Chailifeacht go dtí an chathair nua í mBagdad sa bhliain 762 (in aice leis an Bhablóin ársa). Bhí Bagdad ina príomhchathair don domhan Arabach ar feadh na gcéadta bliain go dtí gur chuir an Impireacht Otamánach an ceantar faoi chois sa bhliain 1534.

Cogadh Iaráin - Iaráic[cuir in eagar | athraigh foinse]

Ar an 22 Meán Fómhair 1980, bhris cogadh amach idir an Iaráin agus an Iaráic. Rinne Saddam Hussein ionradh ar an Iaráin.

Maraíodh 1,000,000 ar an dá thaobh[1].

Chuir na Náisiún Aontaithe deireadh leis an doirteadh fola sa bhliain 1988[2].

Cogadh na Murascaille[cuir in eagar | athraigh foinse]

Ar an 2 Lúnasa 1990 nuair a thug Saddam Hussein an t-ordú ionsaí a dhéanamh ar Chuáit.

Thosaigh an Cogadh na Murascaille dá bharr Bhí an bua ag na gComhguallithe sa deireadh ar an 28 Feabhra 1991, ach níor cuireadh an ruaig ar Saddam Hussein. Agus iad ag teitheadh ó Chuáit, dhóigh na hIarácaigh a lán de na tobair ola atá go flúirseach sa tír seo.

Cogadh na hIaráice[cuir in eagar | athraigh foinse]

Ar an 19 Márta 2003 chuir an chomhghuáillíocht tús leis an gcogadh in aghaidh na hIaráice. Chuaigh Tony Blair agus George W. Bush glan i gcoinne na tuairime a bhí ag na Náisiúin Aontaithe gur cheart fanacht níos faide agus nár cheart ionsaí a dhéanamh ar an Iaráic de bharr na tubaiste a d’fhéadfadh tarlú.[3]

Is iomaí tuairim fós faoi cad chuige a ndearna siad é, agus cé atá freagrach as an gcinneadh tubaisteach sin.[4]

Cogadh cathartha[cuir in eagar | athraigh foinse]

I mí Aibreáin 2010, chuir WikiLeaks físeán d'eachtra a tharla sa bhliain 2007 inar mharaigh fórsaí SAM sibhialtaigh hIaráice agus iriseoirí, ar a dtugtar Collateral Murder.

Feabhra, 1991: Chuir fórsaí míleata Saddam Hussein olacheantair Chuáit le tine.

Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]

  1. https://www.britannica.com/event/Iran-Iraq-War
  2. Mícheál Bréartúin.  "Ar Deoraíocht sa Bhaibealóin: Sleachta as dialann na hIaráice". Feasta 53 (2),  1 Feabhra 2000  lch 17-19. http://www.feasta.ie
  3. beo.ie, EAGRÁN 24 · AIBREÁN 2003
  4. Beo.ie EAGRÁN 108 · AIBREÁN 2010