Tomás Ó Fiaich

Portráid oifigiúil den Chairdinéal Tomás Ó Fiaich

Scoláire agus sagart ab ea Tomás Ó Fiaich (3 Mí na Samhna 1923 – 8 Bealtaine 1990). Rugadh i gCoilleach Eanach i gContae Ard Mhacha in Éirinn é an 3 Samhain 1923, tógadh é i gCamloch agus chuaigh sé chun na hollscoile i Maigh Nuad, Cill Dara. Oirníodh ina shagart é sa bhliain 1948 agus chaith sé tamall ag obair ina dheoise féin. Chaith sé tamall i mbun staidéar iarchéime agus ghnóthaigh sé céim M.A. i Stair na hÉireann ó Choláiste na hOllscoile, Baile Átha Cliath. Rinne sé staidéar in ollscoil Chaitliceach Lováin na Beilge chomh maith. Fuair sé post mar léachtóir le Stair in Ollscoil Mhaigh Nuad cúig bliana ina dhiaidh sin. Ceapadh ina Ollamh le Nuastair na hÉireann é sa bhliain 1959. Bhí sé ina leasuachtarán ar an gColáiste ó 1970 go 1974, agus ina Uachtarán ina dhiaidh sin go dtí gur ceapadh é ina Ardeaspag ar Dheoise Ard Mhacha sa bhliain 1977 mar chomharba ar an gCairdinéal William Conway. Rinneadh Cairdinéal de an 30 Meitheamh, 1979. Bhain conspóid lena cheapachán mar gheall ar a dhílseacht dá dhúiche féin, dúiche a bhí sáite sna trioblóidí idir Poblachtánaigh, Dílseoirí agus Arm na Breataine lena linn. Samhlaíodh do rialtais na Breataine agus na Poblachta go raibh Ó Fiaich ró-bháúil leis na 'Sealadaigh'.

Throid sé go láidir in aghaidh naimhde na Gaeilge le linn dó a bheith i Maigh Nuad, agus chuir sé go mór le scoláireacht na teanga lena linn chomh maith. Bhí aithne mhaith air i nGaeltacht Thír Chonaill agus is iomaí lá a chaith sé ar cuairt inti.