Cuala
Tuath Gaelach i gcúige Laighean taobh ó dheas den Life ba ea Cuala (Meán-Ghaeilge Cualu) agus Sléibhte Chill Mhantáin cuimsithe ann.[1]
Stair
[cuir in eagar | athraigh foinse]Déanann James MacKillop nasc idir Fir Chualann agus na Cauci le feiceáil ar léarscáil Tolamaes.[2] Mhol T. F. O'Rahilly an nasc céanna sa bhliain 1946.[3]
.png)
Bhí críocha Chualann suite idir an tInbhear Mór agus an Life agus iad ar comh-achar le deoise Ghleann Dá Loch.[4]
D’áitigh Henry Morris, de réir scéil san Fhéineachais, go raibh cónaí ar Fhir Chualann níos faide ó thuaidh,[5] i mBreá timpeall na Teamhrach, go dtí gur chuir na Ciannachta an ruaig orthu tar éis Chath Chríonna.[6]
I Leabhar Gabhála Éireann, mac le Breogán ba ea Cuala. Bhunaigh a dheartháireacha trí thuath ó thuaidh: Breá, Conaille Muirtheimne agus Cuaille.[7] Iníon le Conán, rí Chualuann, ba ea Maebh Leathdhearg sna seanscéalta.[6]
I measc ríthe na Laighean d'Fhir Chualann, bhí Criomhthann mac Aodha Cualann[8][9] (bás 633) agus Ceallach Chualann (bás 715). Fuair Tuathal mac Criomthainn, rí Chualann, bás sa bhliain 778.[10][11]
Le linn na Normannach, tuath nua Lú ba ea "Fir Chualann" agus í suite i dtuaisceart Chill Mhantáin i gcríocha Uí Thuathail. Bunaíodh Eastát Chúirt an Phaoraigh ar na críocha sin.[12]
Nósanna
[cuir in eagar | athraigh foinse]De réir téacsanna éagsúla, bhí ceart ag Ardrí na hÉireann[13] nó ag rí na Laighean ar "leann Chualann".[14]
Téann Slí Chualann chuig Cnoc na Teamhrach, ag trasnú na Life ag Áth Cliath. Is sliabh suntasach i dtuaisceart Chill Mhatáin é Ó Cualann.[15][16].
Le linn athbheochan na Gaeilge, mhol Conradh na Gaeilge go dtabharfaí Cuala ar dheisceart Átha Cliath agus ar thuaisceart Chill Mhantáin.[4] Ceapadh an t-ainm Brí Cualann do Bhré, ach dhiúltaigh An Coimisiún Logainmneacha dó.[17]. Is club CHumann Lúthchleas Gael é Cuala CLG agus é suite i nDeilginis.
Clóphreas príobháideach ba ea Cuala Press agus é bunaithe ag deirfiúracha W. B. Yeats. Is ann a d'fhoilsigh siad saothair leis féin agus lena chairde.
Grúpa cheoil traidisiúnta ba ea Ceoltóirí Chualann. Bhunaigh an cumadóir Seán Ó Riada é sna 1960í agus d’ainmnigh as a cheantar dúchais é.
Foinsí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- "The Chronicle of Ireland: Introduction, text" (2006). Liverpool University Press.
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ MacKillop, James (2004). "Cualu, Cuala, Cualann". A dictionary of Celtic mythology. Oxford University Press. ISBN 9780191726552. Aisghafa 17 September 2018.
- ↑ MacKillop, James (2004). "Cualu, Cuala, Cualann". A dictionary of Celtic mythology. Oxford University Press. ISBN 9780191726552.
- ↑ T. F. O'Rahilly, Early Irish History and Mythology, ll. 24-27, Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath (1946, 1984)
- ↑ 4.0 4.1 "Onomasticon Goedelicum (C)". Dáta rochtana: 17ú Meán Fómhair 2018.
- ↑ "Stories from the Law-Tracts" (1932). Ériu 11: 42–65 : 50. JSTOR 30008086.
- ↑ 6.0 6.1 "Ancient Cualu: Where Was It?" (1937). The Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland 7 (2): 280–283. JSTOR 25513885.
- ↑ "The Sons of Bregon" (1950). The Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland 80 (1): 77–89. JSTOR 25510712.
- ↑ Annála Tiarnaigh, AT 636.2
- ↑ Charles-Edwards 2006, lch. 138, n.5
- ↑ Annála Uladh, AU 778.7
- ↑ Charles-Edwards 2006, lch. 243
- ↑ "Powerscourt and the Territory of Fercullen" (1953). The Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland 83 (2): 117–132. JSTOR 25510868.
- ↑ Ó Máille, Tomás (1928). "Medb Chruachna". Zeitschrift für celtische Philologie 17: 129–146 : 145. doi:.
- ↑ "The Taboos of the Kings of Ireland" (1951). Proceedings of the Royal Irish Academy, Section C: Archaeology, Celtic Studies, History, Linguistics, Literature 54: 1–36 : 13. JSTOR 25506011.
- ↑ féach 3 ó ar eDIL
- ↑ "Irish Hill and Mountain Names" (Feabhra 2012). Dáta rochtana: 17ú Meán Fómhair 2018.
- ↑ "Bré/Bray". Dáta rochtana: 17ú Meán Fómhair 2018.