Conchobar Maenmaige Ua Cellaigh
| Teaghlach | |
|---|---|
| Páiste | Tadhg Tailltenn Ó Ceallaigh  |
| Athair | Diarmaid Ó Ceallaigh |
Daicheadú rí Uí Mhaine agus seachtú Ceann na Fine ba ea Conchúr Meánmhaighe Ó Ceallaigh (Meán-Ghaeilge Conchobar Maenmaige Ua Cellaigh) (bás 1180).
Stair
[cuir in eagar | athraigh foinse]De réir a leasainm, bhí sé ar altramas i Meánmhaighe agus é óg.
Deirtear sna ginealaigh gur mac é Conchur le Diarmaid. Ní fios go cruinn a shinsearacht, an mac nó garmhac é le Tadhg Mór, a maraíodh ag Cath Chluain Tarbh sa bhliain 1014, ní b'fhéidir mac nó garmhac le Thadhg Ó Ceallaigh, a fuadaíodh ag arm na Mumhan sa bhliain 1145.
Aontaíonn gach foinse go raibh Conchúr i réim le daichead bliain, agus mar fíor, tháinig sé i gcomharbacht ar Thadhg Ó Ceallaigh am éigin tar éis dó a fuadaíodh. Agus éis gcoróin, tháinig neamhspleáchas gairid Shíol Anmchadha chun deiridh, teoranta i ndiaidh seo ina dtuath féin.
Saothair eaglasta
[cuir in eagar | athraigh foinse]Rinne Conchúr cill a thógáil ag Cluain Mhic Nóis sa bhliain 1167.[1] Dar le John O'Donovan, deirtear i roinnt ginealach gur thóg sé dhá chill déag i gcríocha Máenmaige.
Cath na gConchúr
[cuir in eagar | athraigh foinse]Mar thoradh meath ar chumhacht Ruairí Uí Chonchúir, tharla aighneas cathartha sna Connachta ón mbliain 1177 ar aghaidh. Rinne Uí Mhaine iarracht leas a bhaint as na cúrsaí seo, a tháinig chun críche le Cath na gConchúr, a tharla b'fhéidir i Máenmaige sa bhliain 1180.[2] Ba é Conchúr Mheánmhaighe mac Ruaidri a bhuaigh. Insíonn na Ceithre Máistrí gur maraíodh:
- Concobhor Ua Ceallaigh, Tadhg a mhac, a dherbhrathair Diarmaid, & Maoil Seachlainn mac Diarmada Ui Cheallaigh, & mac Taidhg Ui Concobhair (.i. Tadhg).
Sliochtaigh
[cuir in eagar | athraigh foinse]Seo a leanas ríthe Uí Mhaine de shliocht Conchúir:
- Domnall Mór Ua Cellaigh, bás 1121
- Conchobar Ó Cellaigh, bás 1268
- Donnchad Muimnech Ó Cellaigh, bás 1307
- Gilbert Ó Cellaigh, bás 1322
- Tadhg Ó Cellaigh, bás 1316
- Tadhg Óg Ó Cellaigh, bás 1340
- Tadhg Ruadh Ó Cellaigh, bás 1410
Tagairtí sna hannála
[cuir in eagar | athraigh foinse]Ní fheictear Conchúr agus Uí Mhaine ach go hannamh sna hannála, rud a chuireann in úil stádas íseal na ríochta laistigh de chúige Chonnacht. Seo a leanas roinnt iontráil:
- ACM 1145.17: Fir Mumhan do thocht slóighedh i c-Connachtaibh, & rugsat Ua Ceallaigh .i. Tadhg mac Conchobhair, tigherna Ua Maine, leó, & ro mharbhsat Ruaidhri Ua Flaithbheartaigh
- ACM 1147.14: Maidhm Atha Luain for Dhomhnall mac Toirrdhealbhaigh Uí Chonchobhair, & for Uibh Maine ria f-Feraibh Teathbha...
- ACM 1155.23: Creach Maighe Find lá Feraibh Teathbha, go ro oirgset dream do Uibh Máine.
- M1163.9:
- Coinnmhedh[3] ríogh-dhamhna lá Niall, mac Muirchertaigh Uí Lachlainn la mac rígh Ereann ... Do-choidh iar sin dar Ath Luain h-i c-Connachtaibh da fichet décc a líon & do-ronsat a c-coinnmheadh for Uibh Maine, & ro marbait uile lá Conchobhar Ua Ceallaigh & la Concobhar Maonmhaighe, & lá h-Uibh Máine tria fheill & mheabhail cénmóthát[4] sceolunga[5] & lucht eludha, & ro gabhadh Niall, mac Muirchertaigh Uí Lochlainn, & ro h-iodhnaicedh slán é dia thigh ...
- Coinnmheadh rídhamhna ag Niall mac Muircheartaigh Uí Lochlainn, mac rí Éireann ... Chuaigh sé i ndiaidh sin thar Áth Luain i gConnachta le dhá fhichid déag agus rinne coinmheadh ar Uíbh Mhaine agus maraíodh uile ag Conchúr Ó Ceallaigh, Chonchúr Meánmhaighe Ó Conchúir agus Uíbh Mhaine trí fheall agus trí mhearbhall, seachas marthanóirí catha agus lucht éalaithe; agus gabhadh Niall Muircheartaigh Ui Lochlainn, agus tionlacadh slán é chuig a thigh ...
- ACM 1167.19: Teampall do dénam i c-Cluain Mic Nóis i n-ionadh an dearthaighe lá Conchobhar Ua c-Ceallaigh, & lá h-Uíbh Maine.
- ACM 1170.22: ... Creach lá h-Uibh Maine a n-Urmhumhain ... Ro h-indreadh Urmhumha leó don chur-sin, & ro scaoilset clár-droichet Cille Da Lua.
Foinsí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- Corpus of Electronic Texts
- Francis John Byrne, Irish Kings and High-Kings, Baile Átha Cliath (1971;2003) Four Courts Press, ISBN 978-1-85182-196-9
- Gerard Madden, History of the O'Maddens of Hy-Many, 2004. ISBN 0-9529511-7-7.
- Joseph Mannion, The Life, Legends and Legacy of Saint Kerrill: A Fifth-Century East Galway Evangelist, 2004. ISBN 0-9547698-1-3
- Denis Walsh, Uí Mhaine
- Dan P. McCarthy, Synchronisms Curtha i gcartlann 2012-06-08 ar an Wayback Machine, eagrán athbhreithnithe, Coláiste na Tríonóide.
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ ACM 1167.19
- ↑ ACM 1180.6
- ↑ coinnmed, ar eDIL; coinmheadh ar teanglann.ie; buannacht
- ↑ cenmothá, seachas, cé is moite de, ar eDIL
- ↑ sceolang, sciulang, scéalaí, marthanóir (catha), ar eDIL
| Réamhtheachtaí Tadg Ua Cellaigh |
Rí Uí Mhaine c. 1145–1180 |
Comharba Murchad Ua Cellaigh |