Conchobar Maenmaige Ua Conchobair

Conchobar Maenmaige Ua Conchobair
Beathaisnéis
Bás	1189 (Féilire Ghréagóra) ;
Faisnéis phearsanta
Reiligiún	Caitliceachas
Gníomhaíocht
Gairm	rí
Teaghlach
Páiste	Cathal Carrach Ó Conchúir, Tadhg mac Conchobar Maenmaige Ua Conchobair, Mael Seachlainn mac Conchobar Maenmaige Ua Conchobair, Donnchadh Conallagh Ua Conchobair, Mathghamhain mac Conchobar Maenmaige Ua Conchobair, Muirchertach Tethbhach, Aodh mac Conchobar Maenmaige Ua Conchobair
Athair	Ruaidrí mac Tairrdelbach Ua Conchobair
Siblín	Aed mac Ruaidrí Ua Conchobair, Toirdelbach mac Ruaidhi Ó Conchobair agus Aodh mac Ruairí Ó Conchúir

Rí na gConnacht ba ea Chonchúr Meánmhaighe Ó Conchúir (Meán-Ghaeilge Conchobar Maenmaige Ua Conchobair). Ruairí Ó Conchúir, Ardrí na hÉireann, ba ea a athair. Bhí sé i réim ón mbliain 1183 go dtí 1189. Ceannaire míleata ba ea é agus sheas sé in aghaidh ionradh na Normannach ar Éirinn.

Luathshaol[cuir in eagar | athraigh foinse]

Rugadh a bhuafhocal do Chonchúr as a cheantar altramais, Tríocha Mheánmhaighe. An mac is sine as ochtar le Ruairí ba ea Chonchúr, de réir dealraimh.

Feictear Conchúr don chéad uair sna hannála sa bhliain 1163^[1] agus a athair cheana ina rí Chonnacht. Agus an rídhamhna, Niall mac Muircheartaigh Ó Lochlainn, mac an Ardrí, ar coinnmheadh in Uíbh Mhaine, trí fheall agus meabhail maraíodh 'uile' ag Conchúr Ó Ceallaigh agus Concobhar Maonmhaighe. Gabhadh Niall ámh, agus tugadh shán chuid a thigh.

Cogaidh Normannacha agus Éireannacha[cuir in eagar | athraigh foinse]

Feictear Conchúr ansin i nAnnála Uladh sa bhliain 1174:^[2]

Cath Durluis la^[3] Domnall h-Ua m-Briain & la Conchobur Maenmhaighi for muinntir Mic na Perisi^[4] .i., righ Saxan.

Insítear i nAnnála na gCeithre Máistrí go raibh Conchúr ann ar ndóigh ag Cath na gConchúr, ainmnithe as féin agus Conchúr Mheánmhaighe Ó Ceallaigh, i nUíbh Mhaine sa bhliain 1180.

Sa bhliain 1184,^[5] maraíodh rí na Mí, Art Ó Maoil Seachlainn, go freagrach ag Diarmaid mac Toirrdhealbhaigh Ó Briain, faoi threoir na Gall. Bhíodh clann Uí Mhaoil Seachlainn tacaithe ag Ruairí he had annexed the lands to Connacht, agus thug Chonchúr tacú le chomharba Airt, Maol Seachlainn Beag. Rinne na fir úd amais ar caisleáin na nGall, agus maraíodh go léir acu.

Sa bhliain 1185,^[6] tharla cogadh cathartha idir Ruairí agus triúr rídhamhnaí na gConnacht Ruairí, eatarthu féin. Mac le Conchúr, Cathal Carrach, ba ea duine amháin acu, agus Conchúr mac Cormaic Ó Conchúir agus Cathal Crobhdhearg Ó Conchúir an bheirt eile. Cé go ndearnadh Ruairí agus a mhac suíocháin leis na rídhamhnaí, is amhlaidh de réir eachtraí na bliana bhliain dár gcionn go raibh Conchúr cailleadh na foighne lena athair.

Le chéile arís, dhóigh Conchúr agus Cathal Carrach Cill Dalua i dTuamhain, maraon cillí eile agus tithe, agus thugadar seoda agus meoin an cheantair leo.^[7] San eachtra seo, bhí comhghuaillithe Normannacha ag Conchúr, a tháinig chomh fada is as Ros Comáin, agus thug Ruairí trí mhíle bó dóibh mar chúiteamh.

Rí na gConnacht[cuir in eagar | athraigh foinse]

Faoi dheireadh sa bhliain 1186,^[8] tharla cogadh idir athair agus mac, agus Connachtaigh do mhilleadh etorra. Cuireadh an ruaig ar Ruairí chuig an Mumhain, ach sa deireadh, a bhuí le comhairle Shíol Muireadhaigh, tugadh cead do Ruairí filleadh abhaile agus bronnadh tríocha céad d'fhearann air.

Láithreach bonn, thosaigh Conchúr a riail a dhainiú, agus mharaigh sé Murchadh Ó Ceallaigh.^[9] An bhliain dár gcionn,^[10] chuaigh ar ais go dtí cúige Laigean le Maol Seachnaill Beag Ó Maoil Seachlainn, agus dhóigh sé caisleán Chill Áir, co na terna^[11] sgeolanga uatha gan marbhadh (nár théarnaigh/éalaigh scéalaí uatha gan mharú).

Dhá bhliain i ndiaidh sin,^[12] rinne John de Courcy (Iohn Do Cuirt) ionsaí ar na Chonnachta, i dteannta le Conchúr mac Cormaic. Ghríosaigh Conchúr taoisigh na gConnacht, agus tháinig a chol ceathrar, Domhnall Mór Ó Briain, rí Thuamhan, chun cuidiú leis. Ní raibh na Normannach in ann fanacht in aon áit amháin, uair na ro leiccsiott Connachtaigh nias sia dia t-tír iad (óir nach ligfeadh na Connachta níos sia trína dtír iad).

Agus na Gaill camptha ag Baile Easa Dara,^[13] chruinnigh rí Thír Chonaill a airm chun cosc a chur orthu éalú ó thuaidh. Bhí na Gaill ag cúlú thar an gAn Corrshliabh, nuair Do-beartsad Connachtaigh & Fir Mumhan ammus^[14] forra. Marbhaid sochaidhe mhóir dhibh. Fáccbhaid na Goill an tir ar eccin (rinne na Connachta agus fir Mumhan amas/ionsaí orthu. Maraíodh sochaí mhór díobh. D'fhág na Gaill an tír ansin).

Dúnmharú[cuir in eagar | athraigh foinse]

Ní raibh Conchúr in ann tairbhe a bhaint as an eachtra seo out gur maraíodh é i gClann Chonnmhaigh sa bhliain 1189^[15] Tugtar an teideal airdri Connacht eittir Gallaibh & Ghaoidealaibh, do ina thásc. Ba iad na marfóirí ná Maghnus mac Flainn Ó Fiannachta, Aodh mac Briain (a chol ceathar), Muircheartach mac Cathail mhic Diarmada agus Giolla na Naomh Ó Maoilmhichíl desna Tuatha. Deirtear gurbh iad siúd druing dia mhuintir fein & dia oirecht.

Chomharbaí agus muintir[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tháinig Ruairí ar ais i gcoróin,^[16] cé acu le seal gairid. D'éirigh sé ansin ina mhanach ag Conga.^[17] Maraíodh Conchúr mac Cormaic ag Cathal Carrach níos déanaí sa bhliain úd, mar dhíoltas ar bhád a athar.

Rinneadh rí Chonnacht de Chathal, cé go bhfreasúra, roimh a bhás sa bhliain 1202.^[18]^[19] Ba é uncail Chonchúir, Cathal Crobhdhearg, a tháinig chun cinn i ndeireadh na dála.

Seo a leanas páistí Chonchúir eile:

Mathún maraithe sa bhliain 1196.^[20]
Muirchertach Tethbhach maraithe sa bhliain 1204.^[21]
Donnchadh maraithe sa bhliain 1207.^[22]
Tadhg beo sa bhliain 1210.^[23]
Maol Seachnaill, maraithe sa bhliain 1219.^[24]
Aodh déag sa bhliain 1224 ag toidhecht ó Ierusalém, & ó Sruth Iordanén dó.

Craobh Ghinealaigh[cuir in eagar | athraigh foinse]

Toirdhealbhach

Ruairí

Cathal Crobhdhearg

Conchúr

Toirdhealbhach

Aodh

Diarmaid

Cathal

Mathún

Tadhg

Muircheartach

Donnchadh

Aodh

Maol Seachnaill

   Toirdelbach
   |
   |______________
   |           | 
   |           |
   Ruaidhri  Cathal Crobdearg
   |
   |______________________________________________
   |            |                  |         |
   |            |                  |         |  
Conchobar Toirdhealbhach Aodh Diarmait 
   | 
   |______________________________________________________________
   |       |             |      |              |          |     |
   |       |             |      |              |          |     |
   Cathal ...
   |
   |
   Maelsechlainn

Foinsí[cuir in eagar | athraigh foinse]

Corpus of Electronic Texts
O'Byrne, Emmet, War, Politics and the Irish of Lenister 1156–1606, 2004.

Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]

↑ Annála na gCeithre Máistrí, ACM 1163.9
↑ Annála Uladh, AU 1174.5
↑ cath ... la ... for, [buadh] cath ... ag ... ar
↑ peirise, banimpire, ar eDIL
↑ ACM 1184.4
↑ ACM 1185.7
↑ ACM 1185.9
↑ ACM 1186.5
↑ ACM 1186.7
↑ ACM 1187.6
↑ térnam, téarnamh, éalú, ar eDIL
↑ ACM 1188.8
↑ ACM 1188.8
↑ ammus, amas, ionsaí, ar eDIL
↑ ACM 1189.8
↑ ACM 1189.8, ACM 1191.1
↑ ACM 1198.2
↑ AU 1202.8
↑ Annála Loch Cé, ALC 1202.5
↑ ACM 1196.9
↑ AU 1204.5
↑ ACM 1207.1
↑ ACM 1210.6
↑ ACM 1219.2

Réamhtheachtaí Ruaidrí Ua Conchobhair	Rí na gConnacht 1183–1189	Comharba Cathal Carrach Ua Conchobair

Teimpléad:Ríocht na gConnacht

[1] Annála na gCeithre Máistrí, ACM 1163.9

[2] Annála Uladh, AU 1174.5

[3] cath ... la ... for, [buadh] cath ... ag ... ar

[4] rise, banimpire, ar eDIL

[5] ACM 1184.4

[6] ACM 1185.7

[7] ACM 1185.9

[8] ACM 1186.5

[9] ACM 1186.7

[10] ACM 1187.6

[11] térnam, téarnamh, éalú, ar eDIL

[12] ACM 1188.8

[13] ACM 1188.8

[14] us, amas, ionsaí, ar eDIL

[15] ACM 1189.8

[16] ACM 1189.8, ACM 1191.1

[17] ACM 1198.2

[18] AU 1202.8

[19] Annála Loch Cé, ALC 1202.5

[20] ACM 1196.9

[21] AU 1204.5

[22] ACM 1207.1

[23] ACM 1210.6

[24] ACM 1219.2

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]