Caeisiam
  | |
| Substaint cheimiceach | dúil cheimiceach agus dúil litifileach |
|---|---|
| Caeisiam sa tábla peiriadach | |
| Siombail cheimiceach | Cs |
| Uimhir adamhach | 55 |
| Mais adamhach | 132.90545196 |
| Cumraíocht leictreon | [Xe] 6s¹ agus 1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p⁶ 4s² 4d¹⁰ 4p⁶ 5s² 5d¹⁰ 5p⁶ 6s¹ |
| Peiriad, Grúpa | grúpa 1 peiread 6 miotail alcaile |
| Airíonna fisiceacha | |
| Dlús | kg/m⁻³ |
| Leictridhiúltacht | 0.79 |
| Ga ianach | 1.67, 1.74, 1.81 agus 1.88 |
| Stair | |
| Aimsitheoir | Robert Wilhelm Bunsen agus Gustav Robert Kirchhoff |
| Fionnachtain | 1860 |
| Eapainm | spéirghorm |
 | |
Dúil thearc leis an uimhir adamhach 55 is é an caeisiam (ná Cs). Miotal alcaileach airgeadbhán bog é, agus an-radaighníomhach. Ní fhaightear saor sa nádúr é, ach faightear clóiríd chaeisiam i mionchodanna[1].
Cosúil leis na miotail alcaileacha eile, is miotal é a bhfanann loinnir an airgid ghil ann a fhad is nach dtagann sé i dteagmháil le hocsaigin an aeir.
Tá imoibriú an chaeisiam leis an uisce, arís, níos feiceálaí agus níos fíochmhaire ná an t-imoibriú céanna ag na miotail alcaileacha níos éadroime ná é - le fírinne, tá an caeisiam in ann an t-imoibriú seo a dhéanamh leis an oighear féin má tá an teocht níos airde ná -116 °C.
Is minic a shíltear go bhfuil an caeisiam radaighníomhach, ó scaipeadh iseatóp radaighníomhach na dúile seo timpeall na hEorpa i ndiaidh thubaiste Shearnóbail.
Le fírinne, áfach, is é an t-aon iseatóp amháin atá ar fáil sa dúlra ná 133Cs, agus is iseatóp cobhsaí é. Na hiseatóip radaighníomhacha atá ag an gcaeisiam, ní mór iad a ghineadh go saorga. Scéal eile ar fad is ea é go bhfuil 134Cs ar ceann de na núiclídí is tábhachtaí leis an truailliú i dtimpeallacht na stáisiún adamhach cumhachta a thomhas.
Má chuirtear salann caeisiam trí thine, aithneofar an caeisiam ar an lasair ghorm. Sin é an tuige go dtugtar "caeisiam" ar an dúil seo, nó is focal Laidine é caesius a chiallaíonn "gealghorm" nó "spéirghorm".
Is í an ghnáthuimhir ocsaídiúcháin a bhíonn ag an gcaeisiam ina chuid comhdhúl ná +1, ar ndóigh. Tugann tuairiscí áirithe le fios, áfach, go bhfuil an fluairín inniúil ar an gcaeisiam a ocsaídiú go huimhreacha níos airde fós.
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ Hussey, Matt - Fréamh an Eolais (Coiscéim 2011)