Samairiam

Samairiam

Substaint cheimiceach	dúil cheimiceach
Samairiam sa tábla peiriadach
Siombail cheimiceach	Sm
Uimhir adamhach	62
Mais adamhach	150.36
Peiriad, Grúpa	lantanóidigh peiread 6
Airíonna fisiceacha
Dlús	kg/m⁻³
Leictridhiúltacht	1.17
Ga ianach	1.19, 1.27, 0.96, 1.08 agus 1.24
Stair
Aimsitheoir	Paul-Émile Lecoq de Boisbaudran
Fionnachtain	1879
Eapainm	samarskite-(Y) (en)

Is é an samairiam dúil uimhir a 62, agus is é Sm an tsiombail cheimiceach. Lantanóideach agus miotal tearc-chré atá ann, agus fuair sé a ainm ón mianra inar haithníodh é, mar atá, an tsamairscít, a bhí ainmnithe as Vasili Samarski-Bykhovets, innealtóir mianadóireachta ón Rúis. Tá loinnir gheal sa samairiam i ndiaidh a ghearrtha, ach má fhágtar faoi thionchar an aeir é, tiocfaidh smúit ocsaíde air agus é ag titim ina púdar den mhiotal. Is gnách samairiam a choinneáil i dtaisce in argón mar sciath chosanta ar ocsaigin an aeir.

Dúil leictridheimhneach é an samairiam - is é sin, tá sé araiciseach chun imoibriú leis na hocsaídeoirí, ionas go n-iompóidh na hadaimh samairiam ina hiain a bhfuil lucht leictreach deimhneach (+) acu. Le fírinne imoibreoidh sé leis an uisce féin, ionas go bhfoirmeofar an trí-hiodrocsaíd samairiam Sm(OH)₃. Mar a léiríonn an sampla seo, is é +III an uimhir ocsaídiúcháin is coitianta atá ag an samairiam ina chuid comhdhúl, cosúil lena lán miotal tearc-chré eile. Tá comhdhúile samairiam(+II) ann freisin, áfach. Mar shampla, tá dhá chineál halaiginídí ag an samairiam: na déhalaiginídí (défhluairíd samairiam SmF₂, déchlóiríd samairiam SmCl₂, débhróimíd samairiam SmBr₂ agus dé-iaidíd samairiam SmI₂) agus na tríhalaiginídí (trífhluairíd samairiam SmF₃, tríchlóiríd samairiam SmCl₃, tríbhróimíd samairiam SmBr₃ agus trí-iaidíd samairiam SmI₃). Sna déhalaiginídí tá an uimhir ocsaídiúcháin +II ag an samairiam.

Úsáidtear samairiam, nó meascán miotal tearc-chré a bhfuil samairiam ann, i riailmhaidí na n-imoibreoirí núicléacha. Is éard atá i gceist leis na riailmhaidí ná maidí atá suite idir na maidí breosla, agus iad á n-ardú is á n-ísliú de réir mar a theastaíonn ó fhoireann maolú ar an imoibriú núicléach, nó luas a chur leis. Thairis sin, áfach, baintear leas as samairiam ar a lán dóigheanna eile: mar shampla, déantar maighnéid as meascán an tsamairiam agus an chóbailt, agus déantar gloine speisialta as an ocsaíd samairiam - gloine atá in ann solas infridhearg a shú isteach.

Tá samairiam an dúlra comhdhéanta as ceithre iseatóp cobhsaí, mar atá, ¹⁴⁴Sm (3.07 % de shamairiam an dúlra), ¹⁵⁰Sm (7.38 % de shamairiam an dúlra), ¹⁵²Sm (26.75 % de shamairiam an dúlra, an t-iseatóp is flúirsí) agus ¹⁵⁴Sm (22.75 % de shamairiam an dúlra), agus trí raidiseatóp atá as pabhar fadsaolach, mar atá, ¹⁴⁷Sm (1.06×10¹¹ bliain ar leathré, 14.99 % de shamairiam an dúlra), ¹⁴⁸Sm (7×10¹⁵ bliain ar leathré, 11.24 % de shamairiam an dúlra) agus ¹⁴⁹Sm (>2×10¹⁵ bliain ar leathré, 13.82 % de shamairiam an dúlra).