Martin Luther King

Reverend Doctor ^(en)
Martin Luther King
	;
Ainm sa teanga dhúchais	(en) Martin Luther King Jr.
Beathaisnéis
Breith	(en) Michael King Jr. ; 15 Eanáir 1929; Atlanta, Georgia
Bás	4 Aibreán 1968 ; 39 bliana d'aois; Memphis, Tennessee
Siocair bháis	Dúnbhású (Tráma balaistíoch)
Áit adhlactha	Martin Luther King Jr. National Historical Park (en)
Faisnéis phearsanta
Grúpa eitneach	Meiriceánaigh Afracacha
Idé-eolaíocht pholaitíochta	Frithchiníochas, daonlathas sóisialach, sóisialachas daonlathach agus neamhfhoréigean
Reiligiún	Baisteachas
Scoil a d'fhreastail sé/sí	Ollscoil Bhostúin - systematic theology (en) (1951–1955); Crozer Theological Seminary (en) - Bachelor of Divinity (en) (1948–1951); Coláiste Morehouse - socheolaíocht (1944–1948); Boston University School of Theology (en) ; Ardscoil Washington ; David T. Howard High School (en) ; Candler School of Theology (en)
Céim acadúil	céim dochtúireachta
Comhairleoir dochtúireachta	Lotan Harold DeWolf
Airde	168.9 cm
Gníomhaíocht
Réimse oibre	Gníomhaíocht pholaitíochta, cearta sibhialta, ciníochas, leithscaradh ar bhonn cine, gluaiseacht síochána, polaitíocht, iriseoireacht tuairimíochta, Baptist church (en) , seanmóireacht agus pastoral care (en)
Gairm	tréadaí, síochánaí, scríbhneoir, polaiteoir, gníomhaí síochána, gníomhaí ar son cearta sibhialta, gníomhaí ar son chearta an duine, seanmóirí, iriseoir tuairime
Fostóir	Dexter Avenue Baptist Church (en) ; Eaglais Bhaisteach Ebenezer ; Vrije Universiteit Amsterdam
Ball de	Acadamh Ealaíona agus Eolaíochtaí Mheiriceá ; Alpha Phi Alpha (en) ; Southern Christian Leadership Conference (en) ; Progressive National Baptist Convention (en)
Gluaiseacht	Gluaiseacht cearta sibhialta, neamhfhoréigean, labor movement in the United States (en) agus gluaiseacht na gceart sibhialta
Faoi thionchar	Reinhold Niebuhr, Howard Thurman, Walter Rauschenbusch, Henry David Thoreau agus Mahatma Gandhi
Teangacha	Béarla
Lá féile	Martin Luther King Jr. Day (en)
Saothar
Suíomh a chartlainne	Swarthmore College Peace Collection (en) ;
Teaghlach
Céile	Coretta Scott King (1953–1968)
Páiste	Yolanda King, Dexter Scott King, Martin Luther King III, Bernice King
Athair	Martin Luther King Sr. agus Alberta Williams King
Siblín	Christine King Farris agus Alfred Daniel Williams King
Duine muinteartha	Alveda King (neacht)
Croineolaíocht
4 Aibreán 1968	assassination of Martin Luther King Jr. (en)
28 Lúnasa 1963	I Have a Dream, óráid de chuid Martin Luther King (1963)
28 Lúnasa 1963	March on Washington for Jobs and Freedom (en)
10 Nollaig 1901	Duais Nobel na Síochána
	Gradam a fuarthas (2004) Bonn Óir na Comhdhála; (Eanáir 1984) Humanitarian of the Year (en) ; (1978) United Nations Prize in the Field of Human Rights (en) ; (1977) Bonn Saoirse an Uachtaráin; (1966) Jawaharlal Nehru Award for International Understanding (en) ; (1966) Margaret Sanger Awards (en) ; (1965) Pacem in Terris Award (en) ; (1964) Gradam Síochána Gandhi; (1964) Duais Nobel na Síochána; (1963) Duine na Bliana ón irisleabhar Time; (1959) Anisfield-Wolf Book Awards (en) , as a saothar Stride Toward Freedom: The Montgomery Story (en) ; (1957) Bonn Spingarn; Comhalta d'Acadamh Ealaíona agus Eolaíochtaí Mheiriceá; Order of the Companions of O. R. Tambo (en) ; dochtúireacht oinigh ó Ollscoil Hofstra ;
	Síniú
	Veu de Martin Luther King (Béarla)
Suíomh gréasáin	thekingcenter.org

Gníomhaí polaitiúil as Atlanta, Georgia, Stáit Aontaithe Mheiriceá ab ea Martin Luther King, Jr. (15 Eanáir, 1929 – 4 Aibreán, 1968). Ba cheannaire an-tábhachtach é King i rith Ghluaiseacht Chearta Sibhialta Mheiriceá sna 1950í agus sna 1960í. Tá cáil air de bharr a chuid oibre ar son chearta daonna na nGormach i Stáit Aontaithe Mheiriceá.^[1]^[2]

Muintir agus cúlra

Rugadh King in Atlanta, Georgia don Oirmhinneach Martin Luther King Sinsearach agus Alberta Williams King. Bhain sé céim amach i Socheolaíocht (Baitsiléir Ealaíon) ag Coláiste Morehouse sa bhliain 1948. Bhí an tUachtarán Benjamin Mays, ceannaire de chuid ghluaiseacht na gcearta sibhialta, ina dhuine de mhúinteoirí King in Morehouse. Bhain sé céim eile amach i gCliarscoil Diagachta Crozer (Baitsiléir sa Diagacht) sa bhliain 1951.

Sa bhliain 1955 fuair sé céim dochtúireachta (Ph.D.) sa Diagacht Chórasach ó Ollscoil Bhostúin. Nuair a bhí sé ar an Ollscoil léigh sé faoi Mahatma Gandhi agus bhí sé an-tógtha lena chuid smaointe faoi fneachtasaíocht shíochánta.

Phós King Coretta Scott ar 18 Meitheamh, 1953. Rinne athair King searmanas na bainise i dteach thuismitheoirí Scott i Marion, Alabama.

Bhí ceathrar clainne ag King agus Scott:

Yolanda Denise (17 Samhain, 1955, Montgomery, Alabama)
Martin Luther III (23 Deireadh Fómhair, 1957, Montgomery, Alabama)
Dexter Scott (30 Eanáir, 1961, Atlanta, Georgia)
Bernice Albertine (28 Márta, 1963, Atlanta, Georgia)

Dála a n-athar, bhí gach duine acu mar cheannairí de chuid ghluaiseacht na gcearta sibhialta. Tá tuairimí difriúla acu, áfach, ar cheisteanna éagsúla.

Cailleadh bean King, Coretta Scott, ar 30 Eanáir, 2006.

Polaitíocht

Ar an 1 Nollaig 1955, dhiúltaigh Rosa Parks dul go cúl an bhus agus suíochán a thabhairt d’fhear den chine geal. Gabhadh í agus fuarthas ciontach as mí-iompar í, in aghaidh an dlí áitiúil. An oíche dár gcionn, chruinnigh caoga taoisigh den chine gorm le chéile chun an eachtra a phlé, agus labhair sagart anaithnid, den ainm Martin Luther King leo. Shocraigh siad baghcat a eagrú in aghaidh an chórais bus i Montgomery. Spreag an agóid seo an mionlach go mór agus thosaigh an troid in aghaidh an chiníochais sna Stáit Aontaithe i ndáiríre. Cuireadh Martin Luther King sa phríosún^[3] ar feadh 381 lá agus fad a bhí sé istigh sa phríosún fuair daoine dubha cead suí cibé áit a bhí siad ag iarradh ar an mbus^[4].
Scannán The March
Ar an 28 Lúnasa 1963, thug Martin Luther King a óráid cáiliúil "I Have A Dream" in Washington, D.C.

Príomhalt: I Have a Dream, óráid de chuid Martin Luther King (1963)

7 Márta 1965ː buaileadh go fíochmhar dream a bhí ag agóidíocht ar mhaithe le ceart vótála do dhaoine dubha, ag droichead Edmund Pettus ar U.S. Route 80, idir Selma agus Montgomery. ‘Domhnach na Fola’ a tugadh ar an eachtra.
Ar an 21 Márta 1965, chuir Martin Luther King tús le mórshiúl agóide eile ó Selma go Montgomery, Alabama; 87 km in iomlán ar U.S. Route 80; ar an 25 Márta, shroich an lucht agóide Montgomery agus bhí 25,000 duine ann, a tháinig as áiteacha ar fud na tíre.^[5]
6 Lúnasa 1965ː Shínigh an tUachtarán Lyndon Johnson an tAcht um Chearta Vótála.^[6]
28 Lúnasa 1963
Sa bhliain 1967, scríobh sé "Christmas Sermon on Peace".^[7]
Lyndon Johnson agus MLK
Ar an 28 Márta 1968, chuaigh Martin Luther King go dtí Memphis, Tennessee don léirsiú “Is Fear Mé” (bhí plaiceaird á n-iompar ag na léirsitheoirí, "I am a man"). Bhí drochrudaí á dtuar do King faoi áfach. Ní raibh an Southern Christian Leadership Conference sásta nuair a d'fhill King chuig Memphis^[8]. Bhí eagla orthu go dtiocfadh foréigean as an agóid seo. Agus nuair a d'imigh an lucht máirseála leo níos déanaí, ionsaíodh iad gan taise gan trócaire. Caitheadh daoine a fuarthas i mbun creachta (mharaigh na póilíní buachaill 16 bliain le gunna gráin.

Feallmharú

Feallmharaíodh King ar an 4 Aibreán, 1968 i Memphis, Tennessee. Bhris círéibeacha amach tar éis feallmharú Martin Luther King.

D'admhaigh James Earl Ray go raibh sé ciontach. Bhí tuairimí ciníocha ag Ray, (ba mhionchoirpeach é). Ar an 10 Márta 1969, gearradh téarma príosúin 99 bliain ar Ray as King a fheallmharú.

Oidhreacht

In imeacht na mblianta, tá scéalta agus conspóidí eile tagtha amach faoi shaol Martin Luther King^[9] – idir scéalta faoi radaireacht i measc ban agus a chlaonta polaitiúla. Ach níl aon amhras faoi thábhacht a bheartaíochta ar son cearta sibhialta sna Stáit Aontaithe ná níl aon amhras faoin athrú chun feabhais a chur sé ar stair na tíre sin.

Onóracha

Bhuaigh King Duais Nobel na Síochána sa bhliain 1964.
Bonn Uachtaránach na Saoirse (1977, iarbháis)
Bhronn An tUachtarán Jimmy Carter Bonn Uachtaránach na Saoirse air sa bhliain 1977. * Bonn Óir na Comhdhála (2004, iarbháis)

Ceiliúrtar Lá Martin Luther King timpeall an 15 Eanáir (a bhreithlá) gach bliain i SAM.

Féach freisin

I Have a Dream, óráid de chuid Martin Luther King (1963)

Leabharliosta

Stride toward freedom; the Montgomery story (1958)
The Measure of a Man (1959)
Strength to Love (1963)
Why We Can't Wait (1964)
'Where do we go from here: Chaos or community? (1967)
The Trumpet of Conscience (1968)
A Testament of Hope : The Essential Writings and Speeches of Martin Luther King, Jr. (1986)
The Autobiography of Martin Luther King, Jr. (1998), ed. Clayborne Carson

Tagairtí

↑ forasnagaeilge.ie. "MLK".
↑ NI Curriculum (2015-06-22). "Beatha le Bua". web.archive.org. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2015-06-22. Dáta rochtana: 2023-04-03.
↑ Sa sliocht seo, tá Martin Luther King ag tabhairt freagra orthu siúd a dúirt gur chóir go mbeadh daoine gorma foighdeach agus iad ag feitheamh le cearta sibhialta. "Ach nuair atá dronga ainbhéasacha feicthe agat ag crochadh do mháthar agus d’athar dá ndeoin féin agus ag báthadh do dheirfiúracha agus do dheartháireacha le taghd; nuair atá póilíní lán amach d’fhuath agus de ghráin feicthe agat ag eascainí, ag ciceáil agus fiú ag marú do dheartháireacha agus do dheirfiúracha gorma; nuair atá tromlach mór do chomhbhráithre Gorma, fiche milliún díobh, feicthe agat ag plúchadh i gcás múchta an bhochtanais i lár an rachmais agus an ghustail; nuair a dhéantar ciapadh ort i gcaitheamh an lae agus go bhfuil tú cráite i gcaitheamh na hoíche gur Gormach tú, ag maireachtáil de shíor ar bharr méireanna an dá chos...sin é an uair a thuigfidh tú gur deacair linn feitheamh go foighdeach. (Martin Luther King, litir as Príosún Birmingham, Aibreán 1963) SCRÚDÚ ARDTEISTIMÉIREACHTA: STAIR - GNÁTHLEIBHÉAL -PÁIPÉAR SCRÚDAITHE SAMPLACHhttps://www.examinations.ie/exam/LCHistorySampleOL_LM_IV.pdf Curtha i gcartlann 2017-11-14 ar an Wayback Machine
↑ "Nelson Mandela agus Martin Luther King | COGG" (ga-GA). Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2021-04-18. Dáta rochtana: 2021-03-21.
↑ "Selma to Montgomery marches" (as en) (2021-03-15). Wikipedia.
↑ "Ag cuimhniú ar Acht cinniúnach cearta sibhialta i Meiriceá – agus saol Martin Luther King" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2023-04-03.
↑ A Christmas Sermon on Peace (24 Nollaig 1967, CBC): "Sula mbíonn do bhricfeasta ite ar maidin agat, tá tú faoi chomaoin ag breis is leath an domhain. Sin mar atá an domhan againne leagtha amach. Ní bheidh síocháin ar domhan againn go dtí go n-athnímid an fhíric bhunúsach seo." http://www.ecoflourish.com/Primers/education/Christmas_Sermon.html Curtha i gcartlann 2018-01-11 ar an Wayback Machine aistrithe ag examinations.ie
↑ "King's Last March | King's Last March | APM Reports". features.apmreports.org. Dáta rochtana: 2021-03-21.
↑ Máirtín Ó Catháin (2015). "Ag cuimhniú ar Acht cinniúnach cearta sibhialta i Meiriceá – agus saol Martin Luther King" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2021-03-21.

[1] rasnagaeilge.ie. "MLK".

[2] NI Curriculum (2015-06-22). "Beatha le Bua". web.archive.org. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2015-06-22. Dáta rochtana: 2023-04-03.

[3] Sa sliocht seo, tá Martin Luther King ag tabhairt freagra orthu siúd a dúirt gur chóir go mbeadh daoine gorma foighdeach agus iad ag feitheamh le cearta sibhialta. "Ach nuair atá dronga ainbhéasacha feicthe agat ag crochadh do mháthar agus d’athar dá ndeoin féin agus ag báthadh do dheirfiúracha agus do dheartháireacha le taghd; nuair atá póilíní lán amach d’fhuath agus de ghráin feicthe agat ag eascainí, ag ciceáil agus fiú ag marú do dheartháireacha agus do dheirfiúracha gorma; nuair atá tromlach mór do chomhbhráithre Gorma, fiche milliún díobh, feicthe agat ag plúchadh i gcás múchta an bhochtanais i lár an rachmais agus an ghustail; nuair a dhéantar ciapadh ort i gcaitheamh an lae agus go bhfuil tú cráite i gcaitheamh na hoíche gur Gormach tú, ag maireachtáil de shíor ar bharr méireanna an dá chos...sin é an uair a thuigfidh tú gur deacair linn feitheamh go foighdeach. (Martin Luther King, litir as Príosún Birmingham, Aibreán 1963) SCRÚDÚ ARDTEISTIMÉIREACHTA: STAIR - GNÁTHLEIBHÉAL -PÁIPÉAR SCRÚDAITHE SAMPLACHhttps://www.examinations.ie/exam/LCHistorySampleOL_LM_IV.pdf Curtha i gcartlann 2017-11-14 ar an Wayback Machine

[4] "Nelson Mandela agus Martin Luther King | COGG" (ga-GA). Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2021-04-18. Dáta rochtana: 2021-03-21.

[5] "Selma to Montgomery marches" (as en) (2021-03-15). Wikipedia.

[6] "Ag cuimhniú ar Acht cinniúnach cearta sibhialta i Meiriceá – agus saol Martin Luther King" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2023-04-03.

[7] A Christmas Sermon on Peace (24 Nollaig 1967, CBC): "Sula mbíonn do bhricfeasta ite ar maidin agat, tá tú faoi chomaoin ag breis is leath an domhain. Sin mar atá an domhan againne leagtha amach. Ní bheidh síocháin ar domhan againn go dtí go n-athnímid an fhíric bhunúsach seo." http://www.ecoflourish.com/Primers/education/Christmas_Sermon.html Curtha i gcartlann 2018-01-11 ar an Wayback Machine aistrithe ag examinations.ie

[8] "King's Last March | King's Last March | APM Reports". features.apmreports.org. Dáta rochtana: 2021-03-21.

[9] Máirtín Ó Catháin (2015). "Ag cuimhniú ar Acht cinniúnach cearta sibhialta i Meiriceá – agus saol Martin Luther King" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2021-03-21.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]