Loch Dearg

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
WD Bosca Tíreolaíocht FhisiceachLoch Dearg
CineálLoch
Logainm.ie111239
Suíomh
Tíortha abhantraíÉire
Stát ceannasachÉire
Cúige ÉireannachCúige Uladh
Contae in ÉirinnContae Dhún na nGall
Map
 54°36′50″N 7°52′20″W / 54.613888888889°N 7.8722222222222°W / 54.613888888889; -7.8722222222222Comhordanáidí: 54°36′50″N 7°52′20″W / 54.613888888889°N 7.8722222222222°W / 54.613888888889; -7.8722222222222
Tréithe
Airde143 m
Doimhneacht uasta3 m

Is loch beag í Loch Dearg[1]Loch Geirg (Béarla: Lough Derg) atá suite i gContae Dhún na nGall timpeall 7 gciliméadar ó thuaidh de bhaile beag Paiteagó. De réir traidisiúin, ba é Fionnloch ainm la háite anallód.

Tá achar de 890 heachtáir (2200 acra) inti agus tá sí éadomhan go leor. I lár na locha tá oileán beag ar a ghlaoitear Purgadóir Naomh Pádraig. Tá tóir ar an áit seo mar ionad oilithreachta leis na cianta. Tá an chéad tagairt díreach don traidisiún seo i Tractatus de Purgatorio Sancti Patricii, leabhar a scríobhadh sa dara haois déag agus a bhain cáil amach ar fud na hEorpa sa mheánaois.[2]

De réir laoi na 1600í, ar a dtugtar Seilg Locha Deirg, bhí ollphéist sa loch fadó a d'itheadh oiread mór beithíoch gach lá.[3] Sa laoi seo, téann na Fianna i gcomhrac léi agus slogtar cuid mhór acu. Agus Fionn mac Cumhaill ag iomrascáil leis an ollphéist, léimeann a mhac Dáire isteach i mbéal na péiste agus gearrann bealach amach dá chomhghlacaithe trína hascaill. Is ar an ár seo a rinneadh athbhaisteadh ar an loch:

Fionnloch dobh ainm don loch
ar tús a chor a chléireach
do an Loch Dearg air ré a bheó
ó ár na Féine a n-énló
Trí lá & mí & blíaghain
do bhí Loch Dearg fa dhíamhair
ó lá marbhtha Fíana Finn
go deimhin duit a Thailghinn[4]

Is ar struchtúr Agallaimh na Seanórach atá an laoi seo agus laoithe eile, mar a bhfuil Caoilte ag eachtrú imeachtaí na bhFiann do Naomh Pádraig. Tá cur síos sa téacs sin ar an 'smirdris' i Loch Lurgan agus péist eile i nGleann Dá Loch.[5] I dtéacsanna eile, m.sh. Me Guidhir Fhearmanach ó thús na 1700, is é Naomh Pádraig féin a chloíonn an ollphéist. Dar le hÓ hÓgáin, is é sin an leagan is sine den scéal, bunaithe ar scéal Mhaois ag iompú abhann go fuil.[6]


Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]

  1. Loch Dearg/Lough Derg | logainm.ie” (ga). Bunachar Logainmneacha na hÉireann (Logainm.ie). An Coimisiún Logainmneacha. Dáta rochtana: 2023-06-22.
  2. Dáithí Ó hÓgáin (1983). "'Moch Amach ar Maidin dé Luain!' Staidéar ar an seanchas faoi ollphiasta i lochanna na hÉireann". Béaloideas 51: Lch 93. An Cumann Le Béaloideas Éireann/Folklore of Ireland Society. 
  3. Dáithí Ó hÓgáin (1983). "'Moch Amach ar Maidin dé Luain!' Staidéar ar an seanchas faoi ollphiasta i lochanna na hÉireann". Béaloideas 51: Lch 88. An Cumann Le Béaloideas Éireann/Folklore of Ireland Society. 
  4. Aodh Ó Dochartaigh (1626-1627). Gerard Murphy:"Seilg Locha Deirg". CELT lch 235-238. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2018-12-31. Dáta rochtana: 09/02/2020.
  5. Dáithí Ó hÓgáin (1983). "'Moch Amach ar Maidin dé Luain!' Staidéar ar an seanchas faoi ollphiasta i lochanna na hÉireann". Béaloideas 51: Lch 89. An Cumann Le Béaloideas Éireann/Folklore of Ireland Society. 
  6. Dáithí Ó hÓgáin (1983). "'Moch Amach ar Maidin dé Luain!' Staidéar ar an seanchas faoi ollphiasta i lochanna na hÉireann". Béaloideas 51: Lch 94-5. An Cumann Le Béaloideas Éireann/Folklore of Ireland Society.