Ebola

Víreas Ebola

Aicmiú eolaíoch

Fearann:	Víreas
Ord:	Mononegavirales
Fine:	Filoviridae
Géineas:	Ebolavirus
Speiceas:	Z. ebolavirus

Ainm déthéarmach

Zaire ebolavirus

Tá an víreas Ebola (EBOV) ar ceann de na sé víreas a aithnítear sa ghéineas Ebolavirus. Bionn ceithre cinn de na sé víreas sin a bhfuil eolas orthu, EBOV san áireamh, freagrach as fiabhras fuilreatha trom agus marfach go minic i ndaoine agus i mamaigh eile, ar a dtugtar an galar víris Ebola (GVE).

Tá EBOV freagrach as an chuid is mó de bhásanna daonna le GVE sa stair. B'in é ba chúis le heipidéim víreas Ebola na hAfraice Thiar idir 2013 agus 2015, ina mheastar gur ionfhabhtaíodh 28,638 duine ar a laghad agus go bhfuair 11,315 bás.

Víreas[cuir in eagar | athraigh foinse]

Víreas i bhfine na bhFiloviridae is ea EBOV. Níl aon leigheas ar na galair a tharlaíonn de bharr an víris seo ach déantar iarracht leachtanna a thabhairt don othar tríd an mbéal nó go hinfhéitheach.

Tagann galar fuilreatha ar dhuine ionfhabhtaithe, agus faigheann idir 50% agus 90% de na híobartaigh bás. Déanann sé a bhealach isteach i gcolainn duine trí sheile, fuil (trí athúsáid steallairí go minic san Afraic) nó sreabháin eile nó ó ainmhithe mar an sciathán leathair mar shampla.

micreagraf leictreonach

Dhá nó trí sheachtain tar éis an víreas a tholgadh tagann fiabhras, pian sa scornach is sna matáin agus tinnis chinn leis. Leanann múisiam, urlacan, buinneach agus ísliú fheidhmiú an ae agus na nduán ina dhiaidh sin.

Ar dtús, is iad tinneas cinn is ardteocht siomptóim an ghalair. De réir a chéile ionfhabhtaíonn na víris an t-ae, na duáin, is na fuileadáin féin. Milleann na víris coirt inmheánach na bhfuileadán, a éiríonn póiriúil, sceitheann an fhuil amach, agus titeann na fíocháin ó chéile.

Liosta briseadh amach[cuir in eagar | athraigh foinse]

Príomhalt: Liosta briseadh amach Ebola

Briseadh Amach 2013-2016[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tharla Ebola san Afraic sna 2010idí. . An forleata ba mhó tharla sé i 2013. Ar an 26 Nollaig 2013, thosaigh ráig den ghalar Ebola sa Ghuine in Iarthar na hAfraice^[1].

Ansin scaip an galar níos faide, chuig Siarra Leon agus an Libéir. Bhí cásanna sa Mailí agus tá cás amháin sna Ríocht Aontaithe. Bhí cásanna sna Stáit Aontaithe, Spáinn, sAn Nigéir agus sAn tSeineagáil. Bhí leapacha in otharlanna an Mater i mBaile Átha Cliath, sa bhliain 2014, curtha ar leataobh má tharlaíonn scaipeadh an ghalair in Éirinn.

Ebola 2014

Chríochnaigh an briseadh amach ar 9 Bealtaine 2015 in Libéir (bhí cúpla cásanna nua ina dhiaidh, mar shampla ar an 29 Meitheamh 2015).

Bhí briseadh amach eile i bPoblacht Dhaonlathach an Chongó.

Cúnamh[cuir in eagar | athraigh foinse]

Ar an 24 Deireadh Fómhair 2014, gheall ceannairí an Aontais Eorpaigh níos mó ná €1 billiún a thabhairt chun cuidiú cosc a chur le scaipeadh an víris Ebola san Afraic Thiar, go háirithe sa Ghuine, i Siarra Leon agus sa Libéir^[2].

Ba é an ráig ba mhó agus ba choimpléascaí é dá raibh riamh ann ó sainaithníodh Ebola a chéaduair i 1976. Faoi dheireadh 2015 bhí an víreas nach mór díothaithe as na tíortha sin.

Cásanna tíortha[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tír	Cásanna	Básanna	Dáta
An Libéir	10,675	4,809	Chríochnaigh an briseadh amach ar 9 Meitheamh 2016
Sierra Leon	14,122	3,955	Chríochnaigh an briseadh amach ar 17 Márta 2016
An Ghuine	3,814	2,543	1 Meitheamh 2016
An Nigéir	20	8	Chríochnaigh an briseadh amach ar 20 Deireadh Fómhair 2014
Mailí	8	6	Chríochnaigh an briseadh amach ar 18 Eanáir 2015
Stáit Aontaithe	4	1	Chríochnaigh an briseadh amach ar 21 Nollaig 2014
An Iodáil	1	0	Chríochnaigh an briseadh amach ar 20 Iúil 2014
An Ríocht Aontaithe	1	0	Chríochnaigh an briseadh amach ar 10 Márta 2014
An tSeineagáil	1	0	Chríochnaigh an briseadh amach ar 17 Deireadh Fómhair 2014
An Spáinn	1	0	Chríochnaigh an briseadh amach ar 2 Nollaig 2014
Iomlán	28,657	11,325	Ón 8 Bealtaine 2016

Tionchair[cuir in eagar | athraigh foinse]

Ar an 12ú Nollaig chuir Siarra Leon coisc ar Nollaig mar an bhriseadh amach.

Amlíne na ráige[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tá an amlíne seo de ráig ebola na bliana 2014 bunaithe ar eolas ó na Centers for Disease Control in Atlanta, SAM ^[3] agus ón Eagraíocht Dhomhanda Sláinte^[4].

25 Lúnasa go Innui[cuir in eagar | athraigh foinse]

Dáta	Iomlán		An Ghuine		An Libéir		Siarra Leon
Dáta	Cásanna	Básanna	Cásanna	Básanna	Cásanna	Básanna	Cásanna	Básanna
27 MF 2015	28,388	11,296	3,805	2,533	10,672	4,808	13,911	3,955
13 MF 2015	28,220	11,291	3,792	2,530	10,672	4,808	13,756	3,953
6 MF 2015	28,147	11,291	3,792	2,530	10,672	4,808	13,683	3,953
30 Lún 2015	28,073	11,290	3,792	2,529	10,672	4,808	13,609	3,953
16 Lún 2015	27,952	11,284	3,786	2,524	10,672	4,808	13,494	3,952
12 Iúil 2015	27,642	11,261	3,760	2,506	10,673	4,808	13,209	3,947
5 Iúil 2015	27,573	11,246	3,748	2,499	10,670	4,807	13,155	3,940
28 Mei 2015	27,514	11,220	3,729	2,482	10,666	4,806	13,119	3,932
21 Mei 2015	27,443	11,207	3,718	2,473	10,666	4,806	13,059	3,924
14 Mei 2015	27,305	11,169	3,674	2,444	10,666	4,806	12,965	3,919
7 Mei 2015	27,237	11,158	3,670	2,437	10,666	4,806	12,901	3,915
31 Bea 2015	27,145	11,147	3,652	2,429	10,666	4,806	12,827	3,912
24 Bea 2015	27,013	11,134	3,641	2,420	10,666	4,806	12,706	3,908
17 Bea 2015	26,933	11,120	3,635	2,407	10,666	4,806	12,632	3,907
10 Bea 2015	26,724	11,065	3,597	2,392	10,604	4,769	12,523	3,904
3 Bea 2015	26,593	11,005	3,589	2,386	10,564	4,716	12,440	3,903
26 Aib 2015	26,277	10,884	3,584	2,377	≥10,322	≥4,608	12,371	3,899
19 Aib 2015	26,044	10,808	3,565	2,358	10,212	4,573	12,267	3,877
12 Aib 2015	25,791	10,689	3,548	2,346	≥10,042	≥4,486	12,201	3,857
5 Aib 2015	25,516	10,573	3,515	2,333	9,862	4,408	12,139	3,832
29 Már 2015	25,178	10,445	3,492	2,314	9,712	4,332	11,974	3,799
22 Már 2015	24,872	10,311	3,429	2,263	9,602	4,301	11,841	3,747
15 Már 2015	24,666	10,179	3,389	2,224	9,526	4,264	11,751	3,691
8 Már 2015	24,282	9,976	3,285	2,170	≥9,343	≥4,162	11,619	3,629
1 Mar 2015	23,934	9,792	3,219	2,129	≥9,249	4,117	11,466	3,546
22 Fea 2015	23,694	9,589	3,155	2,091	9,238	4,037	11,301	3,461
15 Fea 2015	23,218	9,365	3,108	2,057	≥9,007	≥3,900	11,103	3,408
9 Fea 2015	22,903	9,194	3,068	2,018	8,931	3,858	10,958	3,350
7 Fea 2015	22,828	9,152	3,042	1,990	8,881	3,826	10,905	3,336
1 Fea 2015	22,460	8,966	2,975	1,944	8,745	3,746	10,740	3,276
25 Ean 2015	22,057	8,795	2,917	1,910	8,622	3,686	10,518	3,199
18 Ean 2015	21,689	8,626	2,871	1,876	8,478	3,605	10,340	3,145
18 Ean 2015	21,689	8,626	2,871	1,876	8,478	3,605	10,340	3,145
11 Ean 2015	21,261	8,414	2,806	1,814	8,331	3,538	10,124	3,062
4 Ean 2015	20,726	8,229	2,775	1,751	8,171	3,499	9,780	2,943
28 Nol 2014	20,171	7,890	2,707	1,709	8,018	3,423	9,446	2,758
24 Nol 2014	19,810	7,722	2,630	1,654	7,977	3,413	9,203	2,655
21 Nol 2014	19,463	7,573	2,597	1,607	≥7,862	≥3,384	9,004	2,582
14 Nol 2014	18,590	7,288	2,415	1,525	7,819	3,346	8,356	2,417
9 Nol 2014	18,140	6,933	2,329	1,454	7,797	3,290	8,014	2,189
7 Nol 2014	17,954	6,776	2,292	1,428	7,765	3,222	7,897	2,100
30 Sam 2014	17,129	6,397	2,164	1,325	7,653	3,157	7,312	1,915
28 Nov 2014	16,869	6,319	2,155	1,312	7,635	3,145	7,109	1,862
23 Sam 2014	15,929	5,988	2,134	1,260	7,196	3,029	6,599	1,699
18 Sam 2014	15,319	5,775	2,047	1,214	7,082	2,963	6,190	1,598
16 Sam 2014	15,113	5,727	1,971	1,192	7,069	2,964	6,073	1,571
11 Sam 2014	14,383	5,492	1,919	1,166	6,878	2,812	5,586	1,514
9 Sam 2014	14,068	5,476	1,878	1,142	6,822	2,836	5,368	1,498
4 Sam 2014	13,200	5,275	1,760	1,054	6,619	2,766	4,821	1,455
2 Sam 2014	13,014	5,191	1,731	1,041	6,524	2,700	4,759	1,450
30 DF 201	12,647	5,087	1,675	1,022	6,485	2,636	4,487	1,429
24 DF 2014	11,868	5,026	1,598	981	6,253	≥2,704	4,017	1,341
19 DF 2014	9,911	4,890	1,540	926	≥4,665	≥2,705	3,706	1,259
17 DF 2014	9,668	4,802	1,501	886	≥4,607	≥2,689	3,560	1,227
12 DF 2014	8,973	4,484	1,472	843	≥4,249	≥2,458	3,252	1,183
7 DF 2014	8,363	3,979	1,350	778	≥4,076	≥2,316	2,937	885
5 DF 2014	8,011	3,857	1,298	768	≥3,924	≥2,210	2,789	≥879
1 DF 2014	7,470	3,431	1,199	739	≥3,834	≥2,069	2,437	623
28 MF 2014	7,170	3,278	1,157	710	≥3,696	≥1,998	2,317	570
23 MF 2014	6,553	3,035	1,074	648	≥3,458	≥1,830	2,021	557
21 MF 2014	6,242	2,892	1,022	635	≥3,280	≥1,707	1,940	550
13 MF 2014	5,317	2,578	942	601	≥2,720	≥1,461	1,655	516
7 MF 2014	4,366v	2,170	861	557	2,081	1,137	1,424	476
3 MF 2014	3,902	2,052	823	522	1,863	1,078	1,292	452
31 Lún 2014	3,685v	1,801	771	494	1,698	871	1,216	436
25 Lún 2014	3,052	1,546	648	430	1,378	694	1,026	422

Dáta	Iomlán		An Nigéir		An tSeineagáil		Stáit Aontaithe		An Spáinn		Mailí		An Ríocht Aontaithe		An Iodáil
Dáta	Cásanna	Básanna	Cásanna	Básanna	Cásanna	Básanna	Cásanna	Básanna	Cásanna	Básanna	Cásanna	Básanna	Cásanna	Básanna	Cásanna	Básanna
30 Lún 2015	36	15	20	8	1	0	4	1	1	0	8	6	1	0	1	0
7 Mei 2015	36	15	20	8	1	0	4	1	1	0	8	6	1	0	1	0
31 Bea 2015	36	15	20	8	1	0	4	1	1	0	8	6	1	0	1	0
17 Bea 2015	36	15	20	8	1	0	4	1	1	0	8	6	1	0	1	0
13 Bea 2015	36	15	20	8	1	0	4	1	1	0	8	6	1	0	1	0
1 Már 2015	35	15	20	8	1	0	4	1	1	0	8	6	1	0
22 Feb 2015	35	15	20	8	1	0	4	1	1	0	8	6	1	0
15 Fea 2015	35	15	20	8	1	0	4	1	1	0	8	6	1	0
9 Fea 2015	35	15	20	8	1	0	4	1	1	0	8	6	1	0
7 Fea 2015	35	15	20	8	1	0	4	1	1	0	8	6	1	0
1 Feb 2015	35	15	20	8	1	0	4	1	1	0	8	6	1	0
25 Jan 2015	35	15	20	8	1	0	4	1	1	0	8	6	1	0
18 Ean 2015	35	15	20	8	1	0	4	1	1	0	8	6	1	0
11 Ean 2015	35	15	20	8	1	0	4	1	1	0	8	6	1	0
4 Ean 2015	35	15	20	8	1	0	4	1	1	0	8	6	1	0
29 Nol 2014	35	15	20	8	1	0	4	1	1	0	8	6	1	0
7 Nol 2014	34	15	20	8	1	0	4	1	1	0	8	6
23 Sam 2014	34	15	20	8	1	0	4	1	1	0	8	6
18 Sam 2014	32	15	20	8	1	0	4	1	1	0	6	6
16 Sam 2014	32	14	20	8	1	0	4	1	1	0	6	5
11 Nov 2014	30	12	20	8	1	0	4	1	1	0	4	3
9 Sam 2014	30	13	20	8	1	0	4	1	1	0	4	4
4 Sam 2014	27	10	20	8	1	0	4	1	1	0	1	1
2 Sam 2014	27	10	20	8	1	0	4	1	1	0	1	1
29 DF 2014	27	10	20	8	1	0	4	1	1	0	1	1
23 DF 2014	27	10	20	8	1	0	4	1	1	0	1	1
19 DF 2014	25	9	20	8	1	0	3	1	1	0
12 DF 2014	25	9	20	8	1	0	3	1	1	0
7 DF 2014	24	9	20	8	1	0	2	1	1	0
5 DF 2014	23	9	20	8	1	0	1	1	1	0
1 DF 2014	22	8	20	8	1	0	1	0
28 MF 2014	21	8	20	8	1	0
23 MF 2014	21	8	20	8	1	0
21 MF 2014	22	8	21	8	1	0
14 MF 2014	22	8	21	8	1	0
7 MF 2014	25	8	22	8	3	0
3 MF 2014	25	8	22	7	3	0
31 Lún 2014	23	7	22	7	1	0
25 Lún 2014	20	7	21	7	1	0

25 Márta go 20 Lúnasa[cuir in eagar | athraigh foinse]

Dáta	Iomlán		An Ghuine		An Libéir		Siarra Leon		An Nigéir
Dáta	Cásanna	Básanna	Cásanna	Básanna	Cásanna	Básanna	Cásanna	Básanna	Cásanna	Básanna
20 Lún 2014	2,615	1,427	607	406	1,082	624	910	392	16	5
18 Lún 2014	2,473	1,350	579	396	972	576	907	374	15	4
16 Lún 2014	2,240	1,229	543	394	834	466	848	365	15	4
13 Lún 2014	2,127	1,145	519	380	786	413	810	348	12	4
11 Lún 2014	1,975	1,069	510	377	670	355	783	334	12	3
9 Lún 2014	1,848	1,013	506	373	599	323	730	315	13	2
6 Lún 2014	1,779	961	495	367	554	294	717	298	13	2
4 Lún 2014	1,711	932	495	363	516	282	691	286	9	1
1 Lún 2014	1,603	887	485	358	468	255	646	273	4	1
30 Iúi 2014	1,440	826	472	346	391	227	574	252	3	1
27 Iúi 2014	1,323	729	460	339	329	156	533	233	1	1
23 Iúi 2014	1,201	672	427	319	249	129	525	224
20 Iúi 2014	1,093	660	415	314	224	127	454	219
18 Iúi 2014	1,048	632	410	310	196	116	442	206
15 Iúi 2014	964	603	406	304	172	105	386	194
10 Iúi 2014	888	539	409	309	142	88	337	142
8 Iúi 2014	844	518	408	307	131	84	305	127
2 Iúi 2014	759	467	413	303	107	65	239	99
24 Mei 2014	599	338	390	270	51	34	158	49
18 Mei 2014	528	337	398	264	33	24	97	34
10 Mei 2014	474	252	372	236	13	9	89	7
5 Mei 2014	438	231	344	215	13	9	81	7
2 Mei 2014	354	208	291	193	13	9	50	6
27 Bea 2014	309	200	281	186	12	9	16	5
23 Bea 2014	270	181	258	174	12	9
14 Bea 2014	245	164	233	157	12	9
5 Bea 2014	243	162	231	155	12	9
30 Aib 2014	233	153	221	146	12	9
23 Aib 2014	220	143	208	136	12	9
21 Aib 2014	215	136	203	129	12	9
17 Aib 2014	209	129	197	122	12	9
10 Aib 2014	169	108	157	101	12	9
7 Aib 2014	163	102	151	95	12	7
2 Aib 2014	135	88	127	83	8	5
1 Aib 2014	130	82	122	80	8	2
31 Már 2014	114	70	112	70	2	0
27 Már 2014	103	66	103	66
26 Már 2014	86	60	86	60
25 Már 2014	86	59	86	59