Ciarán Mac Mathúna
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 26 Samhain 1925 Luimneach, Éire  |
| Bás | 11 Nollaig 2009 84 bliana d'aois |
| Faisnéis phearsanta | |
| Scoil a d'fhreastail sé/sí | An Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath Scoil na mBráithre Críostaí, Sráid Sexton |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | ceoleolaí, pearsa raidió |
| Teangacha | An Ghaeilge |
Gradam a fuarthas
| |
  | |
Craoltóir agus ceoleolaí Éireannach ab ea Ciarán Mac Mathúna (26 Samhain 1925 – 11 Nollaig 2009).[1][2] Bhí sé ina shaineolaí aitheanta ar cheol traidisiúnta na hÉireann agus thug sé léachtaí go forleathan ar an ábhar. Thaistil sé timpeall na hÉireann, Sasana, Albain agus Meiriceá ag bailiú ceoil.[3]
Dar le Sam Smyth san Irish Independent, bhí Mac Mathúna “ar mhisean chun amhráin agus scéalta, ceol, filíocht agus rince a bhailiú sular bádh iad faoi shúnámaí an phopcheoil a bhí ag teacht”. [4]
Bhí sé ina láithreoir ar Mo Cheol Thú ar feadh 35 bliain. Nuair a chuaigh sé ar scor in 2005, dúirt Adrian Moynes, stiúrthóir bainistíochta RTÉ Raidió, go raibh Mac Mathúna “inseparable from RTÉ Radio”.[3] Nuair a fuair Mac Mathúna bás in 2009, dúirt an Irish Independent gur “seoid náisiúnta” é.[5]
Luathshaol agus oideachas
[cuir in eagar | athraigh foinse]Rugadh Mac Mathúna i Luimneach,[6] agus tógadh ar Shráid Mulgrave é. Bhain sé céim BA amach sa Nua-Ghaeilge agus sa Laidin ó Choláiste na hOllscoile, Baile Átha Cliath. Ina dhiaidh sin, rinne sé MA sa Ghaeilge.[7]
Gairm
[cuir in eagar | athraigh foinse]Tar éis an hollscoile, d’oibrigh Mac Mathúna mar mhúinteoir agus níos déanaí leis an gCoimisiún Logainmneacha. In 1954, ghlac sé post le Raidió Éireann, áit a raibh sé de chúram air ceoltóirí traidisiúnta a thaifeadadh ina gceantar féin.[7] Thug sé cuairt ar áiteanna ar nós Sliabh Luachra, Contae an Chláir, agus Contae Shligigh, agus bhain sé úsáid as na taifeadtaí ina chláir raidió.
Thosaigh a shraith raidió sheachtainiúil Mo Cheol Thú in 1970, agus lean sé ar aghaidh go dtí Samhain 2005, nuair a d’éirigh sé as.[3][6] Bhí na cláracha 45 nóiméad ar fad, agus craoladh meascán de cheol, filíocht, agus seanchas ón chartlann. Bhí sé ar cheann de na cláracha raidió is faide ar an bhfód.[3][6] Craoladh an eipeasóid dheireanach ar an 27 Samhain 2005.[3]
Bhuaigh Mac Mathúna Gradam Jacob's faoi dhó, in 1969 agus 1990, as a chuid cláracha raidió a chuir ceol traidisiúnta na hÉireann chun tosaigh.[6] Bhuaigh sé Buaic-Ghradam Cumarsáide an Oireachtais in 2001. Bhronn Cathair Luimnigh saoirse na cathrach air i Meitheamh 2004.[6] Bhronn OÉ Gaillimh agus Ollscoil Luimnigh dochtúireachtaí oinigh air freisin.[8] Sa bhliain 2007, bronnadh Gradam na gCeoltóirí air ag an 10ú Gradaim Ceoil Thraidisiúnta TG4.[9]
Saol pearsanta
[cuir in eagar | athraigh foinse]Bhí a bhean chéile Dolly MacMahon (a bhain úsáid as an leagan Béarla dá sloinne) ina hamhránaí traidisiúnta. Ba as Cathair na Gaillimhe í, agus bhuail sí lena fear céile i 1955.[10] Bhí beirt mhac acu darbh ainm Pádraic agus Ciarán, agus iníon amháin darbh ainm Déirdre.[11]
Fuair sé bás ar an 11 Nollaig 2009.[6][12][13]
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ Diarmuid Breathnach agus Máire Ní Mhurchú. “MAC MATHÚNA, Ciarán (1925–2009) | ainm.ie” (ga). An Bunachar Náisiúnta Beathaisnéisí Gaeilge (Ainm.ie). Dáta rochtana: 2024-02-19.
- ↑ "Ciarán Mac Mathúna obituary". The Guardian.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 “Legendary broadcaster Mac Mathúna to retire”. RTÉ (14 November 2005). Dáta rochtana: 11 December 2009.
- ↑ "Tributes flood in for veteran RTE broadcaster". Irish Independent (2009-12-11). Dáta rochtana: 2024-02-10.
- ↑ "Thanks for the music, Ciaran". Irish Independent.
- ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 “Broadcaster Ciarán Mac Mathúna dies”. RTÉ News and Current Affairs (11 December 2009). Cartlannaíodh an bunleathanach ar 16 January 2010. Dáta rochtana: 11 December 2009.
- ↑ 7.0 7.1 The Irish Times, "BELOVED JOURNEYMAN", 1 February 1996
- ↑ The Irish Times, "'The thrill was in the pursuit of the tunes, as much as it was in their capture' ", 26 November 2005
- ↑ “CRAIC IS CEOL IN CORK WITH TG4 THIS EASTER”. TG4 (22 March 2007). Cartlannaíodh an bunleathanach ar 18 February 2013. Dáta rochtana: 11 December 2009.
- ↑ “Dolly MacMahon sings "Love is Pleasing"”. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2021-12-21. Dáta rochtana: 22 November 2009.
- ↑ "Ciarán MacMathúna's funeral Mass tomorrow". The Irish Times. “He is survived by his widow Dolly, sons Padraic, Ciarán and daughter Déirdre, and grandchildren Eoin, Colm, Conor and Liam.”
- ↑ "Former broadcaster Ciaran MacMathúna dies". The Irish Times.
- ↑ “Broadcaster Ciarán Mac Mathúna dies”. RTÉ (11 December 2009). Dáta rochtana: 11 December 2009.