Brian Bóramha

Brian Bóramha
	;
Ainm sa teanga dhúchais	(ga) Brian Bóruma mac Cennétig
Beathaisnéis
Breith	941; Cill Dalua
Bás	23 Aibreán 1014 ; 72/73 bliana d'aois; Cluain Tarbh
Áit adhlactha	Ardeaglais Phádraig, Ard Mhacha (Eaglais na hÉireann)
Ardrí na hÉireann
	1002 – 1014 ; ← Máel Sechnaill mac Domnaill – Máel Sechnaill mac Domnaill →
Rí na Mumhan
	978 – 1014 ; ← Máel Muad mac Brain – Donnchad mac Briain →
Faisnéis phearsanta
Reiligiún	Caitliceachas
Gníomhaíocht
Tréimhse ama	Glúin an 10ú aois agus glúin an 11ú aois
Teangacha	An Mheán-Ghaeilge
Ardú
	naomh ;
Lá féile	12 Márta
Teaghlach
Céile	Gormflaith ingen Murchada ; Echrad (?) ; Mor (?) (en) ; Dub Choblaig (?)
Páiste	Donnchad mac Briain; ( Gormflaith ingen Murchada); Murchad mac Briain; ( Mor (?) (en) ); Sláine ingen Briain; ( ); Tadhg mac Briain; ( Echrad (?)); Dearbforgail (?); ( NN (en) )
Athair	Cennétig mac Lorcáin agus Bébhinn ní Urchadha

Bhí Brian Bóramha mac Cennétig (nó Brian Bóirmhe; Meán-Ghaeilge: Brian Bóruma; i mBéarla: Brian Boru) ina rí ar chúige Mumhan ó 976 agus ina Ard-Rí ar Éirinn ó 1002 go 1014. D’éirigh le Brian náisiún a bhunú ón dúiche^[1].

Cailleadh Brian Bóramha ar Aoine an Chéasta, an 23 Aibreán, 1014 i rith Chath Chluain Tarbh in aghaidh Lochlannaigh Bhaile Átha Cliath.

Eachtraí

997

Bhuail Brian Bóirmhe agus a chéile comhraic Máel Sechnaill mac Domnaill - Rí na Mí agus Ard-Rí na hÉireann roimh Bhrian - le chéile i gCluain Fearta sa bhliain 997. D'aontaigh an bheirt go dtabharfaidís aitheantas don chuid den oileán a bhí á rialú acu ag an bpointe seo. Bhíodh Brian Bóirmhe ag ionsaí thalún Mháel Sechnaill ar bhun leanúnach, agus ghéill sé a chuid dóibh dá bharr.

1002

Glactar leis go raibh Brian Ború aitheanta mar Ard-Rí na hÉireann i 1002 nuair a d’éirigh leis an ceann is fearr a fháil ar chlann Uí Néill. Bhíodh aithne air mar Brian Bóirmhe de bharr an chíosa a bhailigh sé ó thaoisigh beaga na hÉireann agus a d'úsáid sé chun na mainistreacha agus na leabharlanna a réab na Lochlannaigh a atógáil, más fíor.

Bhí an chuid ba mhó den oileán faoi riail ag Brian Bóirmhe ón bhliain 1002, ach ní tír aontaithe a bhí ann ar chor ar bith, cé go raibh an teideal Ard-Rí na hÉireann bronnta air. Mar thoradh, bhí sé de sprioc ag Brian Bóirmhe talamh an oileáin ar fad a aontú faoina cheannas féin.

1012

Sa bhliain 1012, d'éirigh Rí Laighean Máel Mórda mac Murchada amach. Níor bhain Brian Bóirmhe feidhm as an lámh láidir ar an toirt, ach shocraigh sé póstaí tábhachta ina áit. Thug sé a iníon mar bhean do Sitric II, rí na Lochlannach i mBaile Átha Cliath, agus phós Brian féin Gormlaith, máthair Sitric agus deirfiúr Mháel Mórda). Níor mhair an socrú seo rófhada, áfach.

1013

Bhí Máel Mórda agus Sitric réidh chun troda arís sa bhliain 1013, agus Máel Mórda faoi bhrú ag a bhean Gormlaith dul i ngleic le Brian. Bhí slua maith de clanna na tíre a bhí éadmhar as cumhacht Bhrian, agus d'aontaigh iad go léir le chéile.

Mar fhreagra, chuir Brian Gormlaith faoi ghlas. Bhí airm aige lonnaithe i gContae Bhaile Átha Cliath, ó Mheán Fómhair 2013 go dtí Nollaig^[2]. Ag an am seo, rinne Brian ionsaithe ar fud Bhaile Átha Cliath chun Gaeil na cathrach a choimeád as arm na Lochlannach. Ag an am céanna, sheol Gormlaith teachtaireacht chuig Sigurd Hlodvisson, iarla Lochlannach na nInse Orc.

1014 agus cath Chluain Tarbh

Nuair a bhí an cath beagnach thart, tháinig Brodir ar Bhrian ag guí ina phuball, agus é faoi cheilt sna choillte gar do Bhaile Átha Cliath. Bhailigh Brodir roinnt dá fhir le chéile gan mhoill agus d'ionsaigh siad agus mharaigh siad an Rí agus a fhoireann. D'éalaigh siad láithreach, agus Brodir ag béiceadh "Anois, inis do gach fear gurb é Brodir a mharaigh Brian".

Muintir

Rugadh Brian Bóramha timpeall na bliana 941 (in aice le Cill Dalua i gContae an Chláir mar atá inniu air, nó Dál gCais mar a tugadh ar an gceantar fadó). Cennétig mac Lorcáin, rí Thuadhmhumhan ab ea a athair, Bé Binn ingen Aurchada, iníon Rí Iar-Chonnacht ab ea a mháthair.

Pósadh Briain ceithre huaire:

An chéad uair le Mór - máthair Mhurchaide, a cailleadh le Briain i gCath Chluain Tarbh
An dara huair le Echrad - máthair a chomharba, Turlach
An tríú huair le Gormlaith - an bhean chéile is cáiliúla, iníon Mhurchaide Mac Finn, rí Laighean agus baintreach Olaf Cuaran, Lochlannach, rí Bhaile Átha Cliath agus Eabhrac. Ba í máthair Dhonncha, a bhí ina rí ar chúige Mumhan tar éis Bhriain.
An ceathrú huair le Dub Choblaig - iníon rí Chonnacht.

Tionchar

Cuireadh Brian Bóramha in Ard Mhacha.

D'éag a mhac agus a gharmhac i gCath Chluain Tarbh chomh maith, agus mar sin ní fhéadfadh a shliocht a gcumhacht a choinneáil mar Ardríthe.

Sa 12ú haois, d'fhoilsigh a chlann leabhar bolscaireachta, Cogadh Gaeil ré Gaill, ina ndearnadh móradh ar Bhrian agus ar na héachtaí a rinne sé i rith a shaoil.

De réir an tseanchais feictear Brian mar pholaiteoir glic ar éirigh leis seilbh a fháil ar thailte na tíre thuaidh, thoir agus theas.

Féach freisin

Tagairtí

↑ glorcheatharlach.ie 22 Aib 2014 The Nationalist
↑ Duffy, Seán (2013). Brian Boru and the Battle of Clontarf. Dublin: Gill & Macmillan. pp. 123–4. ISBN 9780717157785

[1] rcheatharlach.ie 22 Aib 2014 The Nationalist

[2] Duffy, Seán (2013). Brian Boru and the Battle of Clontarf. Dublin: Gill & Macmillan. pp. 123–4. ISBN 9780717157785

[1]

[2]