Leabhar Dhioma

*Leabhar Dhioma*
	;
Cineál	Leabhar Soiscéal agus lámhscríbhinn dhathmhaisithe
Cárta innéacs
Teanga	an Laidin
Dáta a bunaíodh	750 ↔ 800
Bunábhar	pár

Leabhar Soiscéalach póca Éireannach de chuid na 8ú haoise is ea Leabhar Dhioma (Leabhar Dimma, Coláiste na Tríonóide, MS.A.IV.23), ó dhúchas as Mainistir Ros Cré, bunaithe ag Crónán Ros Cré. I dteannta le Soiscéil Lúcáis agus Eoin, tá ann ord Ola Déanaí agus Comaoineach na hEaslán. Ó thaobh dhathmhaisithe de atá fós ar marthain tá roinnt túslitreacha daite, trí leathanach le portráidí Soiscéalaí, agus leathanach amháin le siombail soiscéalaí. I measc a leithéide i n-ealaín na nOileán, tá Leabhar Aifrinn Lothra agus Leabhar Mo Ling.^[1]

Scríobhadh an téacs seachas soiscéal Eoin le script reatha, agus Eoin féin ag scríobhaí éagsúil le mionscript néata.^[2] Cuireadh an síniú Dimma Mac Nathi ag deireadh gach soiscéil. Tá an Dioma seo aitheanta de réir sean-nóis le heaspag a rinneadh níos déanaí Easpag Choinnire de, luaite le Pápa Eoin IV i litir ar Phealagachas sa bhliain 640. Ní féidir an aitheantas séú a chinntiú, áfach.

Seanscéal

Dar le seanscéal, d'iarr Naomh Crónán ar bráthair darbh ainm Dioma, an leabhar a chóipeáil laistigh d'aon lá. Thosaigh Dioma an obair agus lean sé air féin gan stopadh le haghaidh béilí. Agus é ag obair, ní dheachaigh an ghrian faoi. Nuair a bhí an obair críochnaithe aige, cheap Dioma nach raibh ach lá amháin caite, ach i ndáiríre bhí daichead. Tá an feart seo luaite le Crónán.

Cumhdach

Sa 12ú haois, cuireadh cumhdach saibhir leis an lámhscríbhinn, atá fós leis an leabhar i gColáiste na Tríonóide. Ar taobh amháin, feictear gréasoscail i stíl Ringerike na Lochlannach.

Rinneadh macasamhlú maith den bhliain 1908 sa Mhúsaem Ealaíne Meitreapholaiteach i Nua-Eabhrac. Cé nach bhfuil sé ar thaispeáint anois, tá pictiúirí de le fáil ar líne.^[3]

Stair

Níos deireanaí, bhí an leabhar i seilbh William Meagher, sagart i Ros Cré, agus ansin a sliochtaigh Philip Meagher, sagart san Aonach. Thug Meagher ar iasacht é don Dr Thomas Harrison, a dhíol é gan cead permission le Henry Monck Mason, leabharlannaí ag Óstaí an Rí i mBaile Átha Cliath, am éigin roimh na bliana 1816. Cheannaigh Sir William Betham an leabhar roimh an mbliain 1826 agus rinne seisean iarracht éa dhíol ar ceant ar an 4ú Iúil 1830. Sa deireadh, thug sé an lámhscríbhinn do Choláiste na Tríonóide ar an 29ú Márta 1836.

Foinsí

Moss, Rachel. Medieval c. 400—c. 1600: Art and Architecture of Ireland. New Haven, CT: Yale University Press, 2014. ISBN 978-03-001-7919-4
—. The Book of Durrow. Baile Átha Cliath, Leabharlann Choláiste na Tríonóide; Thames and Hudson, 2018. ISBN 978-0-5002-9460-4
O'Neill, Timothy. The Irish Hand: Scribes and Their Manuscripts From the Earliest Times. Corcaigh: Cork University Press, 2014. ISBN 978-1-7820-5092-6

Naisc sheachtracha

Treasures of early Irish art, 1500 B.C. to 1500 A.D., Metropolitan Museum of Art (ui. cat. 35,65)
Leabhar Dimma, CnT
Leabhar Dimma, Earlier Latin Manuscripts, NUIG
Macasamhlú den Chumhdach, The Met, Nua-Eabhrac.

Tagairtí

↑ O'Neill (2014), lch. 228
↑ Hughes, Kathleen, The Church in Early Irish Society, lch. 294, 1966, Taylor & Francis/Cornell UP
↑ Macasamhlú den Chumhdach, The Met, Nua-Eabhrac

[1] O'Neill (2014), lch. 228

[2] Hughes, Kathleen, The Church in Early Irish Society, lch. 294, 1966, Taylor & Francis/Cornell UP

[3] Macasamhlú den Chumhdach, The Met, Nua-Eabhrac

[1]

[2]

[3]

f p a Cumhdaigh
Ar marthain	Soiscéal Mholaise • Leabhar Dhioma • Cumhdach Loch Cinnéile • Leabhar Aifrinn Lothra • Cathach Cholm Cille • An Míosach • Domhnach Airgid • Cumhdach Caillín Fhíonaigh
Caillte	Cumhdach Leabhar Dharú • Cumhdach Leabhar Ard Mhacha • Cumhdach Leabhar Cheanannais
Gaolmhar	Ealaín na nOileán • Cló na nOileán