Tomaltach mac Ionrachtaigh
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Bás | 790 |
| Teaghlach | |
| Athair | Ionrachtach mac Leathlobhair |
Rí Ulad de chlann Uí Chaolbhadh, géag de Dhál Araí ba ea Tomaltach mac Ionrachtaigh (Sean-Ghaeilge Tommaltach mac Indrechtaig) (bás 790). Ionrachtach mac Leathlobhair (bás 741), iar-rí Dhál Araí, ba ea a athair.[1][2][3] Bhí sé i réim mar rí Dhál Araí ón mbliain 776, agus mar rí na nUlad ón mbliain 789, go dtí a bhás dá bhliain 790.
Rinne Tomaltach a éilimh ar choróin Dhál Araí sa bhliain 776, le tacaíocht ó Eochaidh mac Fiachna (bás 810) de Dhál Fhiatach, mac rí na nUlad a bhí i réim. Bhuaigh siad ag Cath Drong, agus maraíodh rí Cináed Ciarrge mac Cathussaig agus a chomhghuaillí, Dúnghal rí Uí Thoirtre (dream Oiriall, taobh thiar de Loch nEathach).[4][5] Sa bhliain 783, b'éigean do Thommaltach a choróin a chosaint agus bhuaigh sé Cath Duma Achad (Dún Eathach, Contae Aontroma) in éadan naimhde de chuid a mhuintire féin.[6][7]
Tar éis bhás the death of Fiachna mhic Aodha Róin (bás 789), rí na nUlad of Ulaid, tharla achrann cathartha i measc Dhál Fhiatach agus rinne Tomaltach rí Ulad de féin.[8] Fuair sé bás ámh an an bhliain dár gcionn.[9] An bhliain chéanna, rinne Dál Araí ár mór ar Dhál Fhiatach.[10][11] Feictear seo tar éis thásc Thomaltaigh sna hannála, ach ní gá go mbeadh eachtraí bliantúla bheith liostaithe in ord croineolaíoch. Cé go bhfeictear é sa ríliosta Ulad sa Leabhar Laighneach, ní thugtar ach an teideal rí Dhál Araí i nAnnála Uladh.
D'éirigh a gharmhac, Leathlobhar mac Loingsigh (bás 873), ina rí Ulad fosta.
Foinsí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- Corpus of Electronic Texts
- Annála Inis Faithlinn, G100004
- Annála Tiarnaigh, G100002
- Annála Uladh, cuid 1, G100001A
- Annála na gCeithre Máistrí, cuid 1, G800011A
- Leabhar Laighneach, Rig Ulad, Rig Dail Araide G800011A
- Byrne, Francis John (2001), Irish Kings and High-Kings, Baile Átha Cliath: Four Courts Press, ISBN 978-1-85182-196-9
- Charles-Edwards, T. M. (2000), Early Christian Ireland, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 0-521-36395-0
- Mac Niocaill, Gearoid (1972), Ireland before the Vikings, Baile Átha Cliath: Gill and Macmillan