Sanas Cormaic

Sanas Cormaic

Cineál	saothar liteartha
Teanga	an Laidin

Is gluais Ghaelach í Sanas Cormaic (nó Sanas Chormaic), le sanasaíochtaí agus/nó mínithe ciclipéideacha as Gaeilge nó Laidin de bhreis agus 1,400 focal Gaeilge, atá go leor acu deacair nó seanchaite. Deirtear gurbh é Cormac mac Cuileannáin (bás 908), rí-easpag na Mumhan, a scríobh an leagan is luaite agus is giorra. Meastar ^cé? gurb é an foclóir is luaite as teanga Eorpach neamh-chlasaiceach. Luaitear fós go leor dá iontrála i scoláireacht na Gaeilge.

Lámhscríbhinní agus eagráin

Caomhnaítear an ghluais, iomlán nó cuid de, i sé lámhscríbhinn ar a laghad. D'fhéadfadh é go raibh an saothar ann mar chuid den Saltair Chaisil, cnuasach anois caillte a mheastar go raibh seanchas ginealaigh agus cúiseolaíochta ann maidir le cúige Mumhan. Tá dhá chraobh de Shanas Cormaic ann:

• leaganacha atá níos luaithe agus níos giorra, léirithe leis an Leabhar Breac agus leis an mblúire in LS Laud 610
• leaganacha atá níos faide, léirithe leis an Leabhar Buí Leacáin, a chuir eagarthóirí níos deireanaí leis.

Manuscripts	Editions and translations
Leabhar Breac (Stokes, leagan A), Baile Átha Cliath, Acadamh Ríoga na hÉireann, MS 1230 (23 P 16), ll. 263–72.	Stokes, Whitley (eag.). Three Irish Glossaries: Cormac's Glossary, O'Davoren's Glossary and a Glossary to the Calendar of Oengus the Culdee. Londain: Williams and Norgate, 1862, ll. 1-44. eagrán HTML (ll. 1–44) le fáil ar Thesaurus Linguae Hibernicae. PDF le fáil ón Internet Archive. Stokes, Whitley (eag.) agus John O'Donovan (aistr.). Sanas Cormaic: Cormac's Glossary. Irish Archaeological and Celtic Society. Calcutta: O.T. Cutter, 1868. PDF le fáil ar Google Books.
Laud 610 (Stokes leagan G), Oxford, Bodleian Library MS Laud 610, f. 79r-84r. Blúire chomhfhreagrach le LBL, 756-1224.	Stokes, Whitley (eag. agus aistr.). "On the Bodleian Fragment of Cormac's Glossary." Transactions of the Philological Society (1891–94), ll. 149-206.
Leabhar Buí Leacáin (LBL) (Stokes, leagan B), MS 1318 (H.2.16), CnT col. 3-87 (ll. 255a-283a san eagrán macasamhlach).	Meyer, Kuno (eag.). "Sanas Cormaic." In Anecdota from Irish Manuscripts 4 (1912), ll. I-XIX, 1-128.
MS 1317 (Stokes, leagan C), (MS H.2.15), CnT, ll. 13–39 (scríofa le Fland) agus ll. 77–102 (scríofa le Dubhaltach Mac Firbhisigh).	Féach Early Irish Glossaries.
Leabhar Laighneach (Stokes, leagan F), MS 1339 (H.2.18), Coláiste na Tríonóide, lch. 179a-b. Blúire, chomhfhreagrach le YBL 1224-34 agus 1268-75.	Best, R.I. agus M.A. O’Brien (eag.). Book of Leinster. Iml. 4. Baile Átha Cliath, 1965, ll. 780–1. Stokes, Whitley (eag.). Three Irish Glossaries. Londain, 1862, ll. 44–5.
Leabhar Ua Maine, MS D II 1 (MS 1225), ARÉ, ll. 177a-184a. Is ionann an tús agus LBL uimh. 1-1224.	Meyer, Kuno. "Cormacs Glossar nach der Handschrift des Buches der Uí Maine." Abhandlungen der Königlichen Preußischen Akademie der Wissenschaften, Phil.-hist. Klasse (1919), ll. 290-319.
MS 23 N 10, ARÉ, lch. 74 ff. Iontráil ar Prull.	Thurneysen, Rudolf (eag.). "Zu Cormacs Glossar." In Festschrift Ernst Windisch, Leipzig, 1914, ll. 8–37. PDF le fáil ar Google Books US.
Harleian 5280, Londain, British Museum Library, f. 75r-v. Iontrála do Mug Éme agus Prull.	ibid.

Tuilleadh le léamh

• Russell, Paul. "Sanas Chormaic." In Celtic Culture. An Encyclopedia, eag. J.T. Koch, lch. 1559.
• Russell, Paul. "Dúil Dromma Cetta and Cormac's Glossary." Études celtiques 32 (1996), ll. 115–42.
• Russell, Paul. "The Sound of Silence: The Growth of Cormac's Glossary." Cambridge Medieval Celtic Studies 15 (1988), ll. 1–30.

Naisc sheachtracha

• Sanas Cormaic ar Mary Jones
• Early Irish Glossaries