Saddam Hussein

Saddam Hussein
	; (2004)
Ainm sa teanga dhúchais	(ar) صدام حسين
Beathaisnéis
Breith	28 Aibreán 1937; Al-Awja (Ríocht na hIaráice)
Bás	30 Nollaig 2006 ; 69 bliana d'aois; Kadhimiya, An Iaráic (en)
Siocair bháis	Pionós an bháis (Crochadh)
Áit adhlactha	Al-Awja
Príomh-Aire na hIaráice
	29 Bealtaine 1994 – 9 Aibreán 2003 ; ← Ahmad Husayn Khudayir as-Samarrai – Mohammad Bahr al-Ulloum →
Uachtarán na hIaráice
	16 Iúil 1979 – 9 Aibreán 2003 ; ← Ahmed Hassan al-Bakr – Coalition Provisional Authority (en) →
Príomh-Aire na hIaráice
	16 Iúil 1979 – 23 Márta 1991
Faisnéis phearsanta
Idé-eolaíocht pholaitíochta	Baathism (en)
Reiligiún	Sunnaíoch
Scoil a d'fhreastail sé/sí	Ollscoil Chaireo - dlí (1960–); Ardscoil Chaitliceach Nolan
Áit chónaithe	As-Salam Palace (en)
Airde	186 cm
Dath súile	Donn
Gníomhaíocht
Gairm	polaiteoir, scríbhneoir, saighdiúir, úrscéalaí
Tréimhse oibre	1957 – 2003
Ball de pháirtí polaitíochta	An Páirtí Baath
Teangacha	An Araibis
Gairm mhillteach
Brainse míleata	Iraqi Armed Forces (en) agus Republican Guard (en)
Céim mhíleata	Mushir (en) ; marascal
I gceannas ar	Iraqi Armed Forces (en)
Coinbhleacht	Cogadh Iaráin - Iaráic, Invasion of Kuwait (en) , Cogadh na Murascaille, Cogadh na hIaráice, 1991 Iraqi uprisings (en) , Iraqi–Kurdish conflict (en) , Kurdish Rebellion of 1983 (en) agus Iraqi invasion of Iran (en)
Saothar
	Saothar suntasach (2000) Zabibah and the King (en) ;
Eile
Céile	Sajida Talfah (1958–2006); Samira Shahbandar (1986–2006)
Páiste	Uday Hussein; ( Sajida Talfah); Rana Hussein; ( Sajida Talfah); Hala Hussain; ( Sajida Talfah); Raghad Hussein; ( Sajida Talfah); Qusay Hussein; ( Sajida Talfah)
Athair	Hussein 'Abid al-Majid
Ciontaíodh i	coireacht in aghaidh na daonnachta ; glanadh eitneach ; cinedhíothú ; coir chogaidh
	Gradam a fuarthas (1980) Detroit Key (en) ; (1978) Collar of the Spanish Order of the Civil Merit (en) ; (1978) Ord José Martí; (1974) Grand Cross of the Order of Isabella the Catholic (en) ; Order of Stara Planina (en) ; Order of the Yugoslav Star (en) ; Order of Mubarak the Great (en) ; Order of the Two Rivers (en) ;
	Síniú

B'é Saddām Hussein ʻAbd al-Majīd al-Tikrīt (28 Aibreán, 1937 - 30 Nollaig, 2006), uaireanta litrithe mar Husayn nó Hussain; (Araibis: صدام حسين عبد المجيد التكريتي) uachtarán na hIaráice ó 1979 go 2005.

Teacht i gcumhacht[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tháinig Saddam chun cinn mar bhall de Pháirtí Ba'ath na hIaráice. Bhí páirt lárnach aige i Réabhlóid an 17ú Iúil sa bhliain 1968.

Gan mórán moill, rinne Leas-Uachtarán de, faoi cheannasaíocht an Ghinearáil Ahmed Hassan al-Bakr. Bhí an Ginearál ag dul in aois agus bhí lán muinín aige as Saddam mar fhear láidir a choimeádfadh a chuid céilí comhraic agus naimhde ón doras.

Le linn na 1970idí, dhaingnigh sé a dhlúth-ghreim ar gach ní den rialtas agus chuir airgead nua ola le borradh as cuimse le geilleagar na tíre. Cé go raibh a chomh-Sunnaígh ach ina mionlach beag sa tír, orthu siúd a bhronn sé na poist ba mhó.

Cogadh Iaráin - Iaráic[cuir in eagar | athraigh foinse]

Ar an 22 Meán Fómhair 1980, rinne Saddam Hussein ionradh ar an Iaráin. Idir na blianta 1980-1988, maraíodh b'fhéidir 1,000,000 ar an dá thaobh^[1]. Úsáideadh airm ceimiceacha ar shibhialtaigh, go háirithe i mBaşûr (An Chordastáin Theas san Iaráic).

Thacaigh an tIarthar le Saddam Hussein.^[2] Chuir an cogadh tús le breis imní i dtaobh soláthairtí ola agus thug sé spreagadh láidir maidir le dlús a chur le forbairt foinsí eile fuinnimh.^[3]

Cogadh na Murascaille[cuir in eagar | athraigh foinse]

I ndiaidh dó cogadh a throid i gcoinne na hIaráine, rinne Saddam Hussein, ionradh ar an Chuáit in 1990. Spreag sé seo Cogadh na Murascaille in 1990-1991, cogadh a chaill an Iaráic.^[4]

Bhí an bua ag na gComhguallithe ar an 28 Feabhra 1991, ach níor cuireadh an ruaig ar Saddam Hussein. Agus iad ag teith ó Chuáit, dhóigh na hIarácaigh a lán de na tobair ola atá go flúirseach sa tír seo.

Tar éis Cogadh na Murascaille, bhí cuid mhór daoine buartha go raibh Saddam Hussein go fóill ag leanúint leis ag tógáil airm ollscriosta.

Cogadh na hIaráice[cuir in eagar | athraigh foinse]

Ar an 19 Márta 2003 chuir an chomhghuaillíocht tús leis an gcogadh in aghaidh Saddam Hussein^[5].

Rinne comhghuaillíocht ina raibh Stáit Aontaithe Mheiriceá sa diallait air ionradh ar an Iaráic chun Saddam a ruaigeadh as oifig. Bhí Uachtarán na Stáit Aontaithe George W. Bush agus Príomhaire na Breataine Tony Blair ag cur ina leith le fada an lae ach go mí-chruinn, go raibh airm ollscriosta ina seilbh aige, gan trácht ar nascanna le h-al-Qaeda

Gabháil agus bású[cuir in eagar | athraigh foinse]

Ar an 13 Nollaig 2003 ghabh trúpaí Mheiriceá Saddam Hussein.^[6] Thosaigh triail os comhair Bhinse Speisialta na hIaráice ar 19 Deireadh Fómhair 2005, inar cúisíodh Saddam Hussein agus seachtar eile i gcoireanna in aghaidh na daonnachta i dtaca le Sléacht Dujail sa bhliain 1982.^[7]^[fíoras?]

Ciontaíodh é agus gearradh pionós an bháis air ar an 5 Samhain 2006. Rinne Amnesty International agus grúpaí eile cáineadh géar, ag rá gur chuir an rialtas isteach ar na breithiúna agus go raibh srianta míchuí ar abhcóidí na gcosantóirí. Ina theannta sin, ba mhór an cáineadh a rinneadh ar an méid tionchair a bhí ag údaráis SAM ar thionscnamh agus ar riaradh na n-imeachtaí in aghaidh Saddam agus a chomh chosantóirí.

Crochadh Saddam i "Camp Justice", suite i Kazimain in aice le Bagdad ar 30 Nollaig 2006.^[8] Crochadh é sular cuireadh tháinig triail eile chun críche, inar cúisíodh i gcinedhíothú é, i dtaobh fheachtas Anfal ag deireadh na 1980idí.