Próiméitiam

Próiméitiam

Substaint cheimiceach	dúil cheimiceach agus dúile sintéiseacha
Próiméitiam sa tábla peiriadach
Siombail cheimiceach	Pm
Uimhir adamhach	61
Peiriad, Grúpa	lantanóidigh peiread 6
Airíonna fisiceacha
Dlús	kg/m⁻³
Leictridhiúltacht	1.13
Ga ianach	0.97 agus 1.09
Stair
Aimsitheoir	Jacob Akiba Marinsky, Lawrence E. Glendenin agus Charles D. Coryell
Fionnachtain	1945
Eapainm	Proiméitéas

Ceann de na lantanóidigh is ea an próiméitiam (Pm an tsiombail cheimiceach) agus é ar an t-aonú dúil is trí scór sa tábla peiriadach. Dúil radaighníomhach atá ann, cé go bhfuil sé i bhfad níos éadroime ná na miotail thrasúránacha - níl oiread is aon iseatóp amháin aige nach mbeadh radaighníomhach. Is é ¹⁴⁵Pm an t-iseatóp is cobhsaí atá aige, ach níl sé féin fadsaolach - tá sé beagnach ocht mbliana déag ar leathré.

Bíonn iarsmaí beaga próiméitiam le fáil sa dúlra, de thoradh eamhnú spontáineach an úráiniam. I lár na seascaidí mhaígh an tOllamh Fionlannach Olavi Erämetsä gur tháinig sé ar phróiméitiam in eiseamal apaitíte ó Leithinis Kola in iarthuaisceart na Rúise.

Is é +III an uimhir ocsaídiúcháin is coitianta ag an bpróiméitiam ina chuid comhdhúl, agus mar sin, is féidir a rá gur lantanóideach tipiciúil é. Miotal lonrach é go bunúsach, ach nuair a thiocfaidh sé i dteagmháil leis an aer, gheobhaidh sé brat ocsaíde de réir a chéile - is í an trí-ocsaíd dé-phróiméitiam atá ann, nó Pm₂O₃. Nuair a théifear próiméitiam suas go 150 °C, rachaidh sé trí thine, ionas go bhfaighfear an ocsaíd chéanna.

Úráininít, mian úráiniam, an t-óstach don chuid is mó de phróiméitiam an Domhain

Tá an próiméitiam sách leictridheimhneach - is é sin, tá sé de chlaonadh ann na fiúsleictreoin a thabhairt ar iasacht do dhúile níos leictridhiúltaí agus lucht deimhneach leictreachais a ghlacadh chuige sna comhdhúile. Mar sin, nuair a thiocfaidh sé i dteagmháil leis an uisce, imoibreoidh sé leis, ionas go gcruthófar hiodrocsaíd, Pm(OH)₃. Imoibreoidh sé leis na halaiginí freisin, agus is í an uimhir ocsaídiúcháin is dual dó sna comhdhúile seo go léir ná +III: an trífhluairíd PmF₃, an tríchlóiríd PmCl₃, an tríbhróimíd PmBr₃, an trí-iaidíd PmI₃.